به گزارش مشرق ، پایگاه ورلد یونیورسیتی نیوز در گزارشی از گسترش پردیس‌های دانشگاهی ایرانی در خارج از مرزهای آن با هدف تقویت قدرت نرم این کشور خبر داد.
این گزارش می نویسد: پیشنهاد ایجاد دانشگاه ایران – افغانستان با هدف انجام طرح‌های تحقیقاتی و مهندسی مشترک، ماه پیش از سوی مقامات دو کشور مزبور اعلام شد. به نظر می‌رسد این اقدام در راستای استراتژی ایران برای مقابله با انزوای بین‌المللی این کشور - در نتیجه تحریم‌های اقتصادی غرب و بر سر برنامه هسته‌ای آن - صورت گرفته است.
همکاری در زمینه آموزش عالی، تحقیقات و علوم، بخش اصلی استراتژی جنگ نرم ایران - در کنار پروژه‌های خارجی متعدد در زمینه خط لوله، به ویژه در کشورهای اسلامی – است.
عبدالوحید خان، معاون پیشین بخش ارتباطات و اطلاعات یونسکو در این رابطه اظهار داشت: گرایش به تحصیلات در خارج به طور روزافزونی در سطح جهان مطرح شده و ابتکار عمل ایران نیز در راستای این گرایش قابل تفسیر است.
وی در ادامه به ورلد یونیورسیتی نیوز گفت: ایران بر این باور است که سابقه طولانی در ایجاد و حفاظت از دانش و معرفت داشته و تمایل دارد تا از قدرت نرم خود برای نفوذ در جهان اسلام استفاده کند.
پردیس‌های دانشگاهی ایران در افغانستان
ایجاد دانشگاه مشترک ایران و افغانستان در نشست میان کامران دانشجو وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری ایران و عبیدالله عبید، وزیر آموزش عالی افغانستان در تهران در بیست و هشتم دسامبر اعلام شد.
در این گزارش از قول دانشجو نقل شده که ایران آماده اجرای پروژه‌های مهندسی و فنی مشترک با حضور کارشناسان دو کشور است.
ایران همچنین شعبی از دانشگاه دولتی پیام نور را در افغانستان ایجاد کرده است. این دانشگاه در زمینه آموزش از راه دور فعالیت داشته و در حال حاضر نیز دارای سی مرکز و پردیس در استان‌های ایران است. همچنین شعبه‌ای از دانشگاه فردوسی مشهد در شهر هرات افغانستان با عنوان "دانشگاه خواجه عبداله انصاری" نیز احداث شده است.
دانشگاه فردوسی مشهد، سومین دانشگاه دولتی بزرگ در ایران است و بزرگترین دانشگاه تحقیقاتی در شرق ایران به شمار می‌رود. هر سال، دانشجویانی از افغانستان، ترکیه، پاکستان، جمهوری‌های آسیای مرکزی، لبنان، سوریه، هند، چین، تایلند و دیگر کشورهای آسیایی و آفریقایی در آن به تحصیل می‌پردازند.
عبدالوحید خان افزود: ایران دارای منابع انسانی عظیمی در زمینه علوم و فنآوری برای تولید محتوای آموزشی باکیفیت در تحصیلات برون مرزی است و از تجربه‌ای طولانی در زمینه آموزش از راه دور و غیرانتفاعی – مانند دانشگاه پیام نور – برخوردار است.
ایران صدها بورس تحصیلی نیز به دانشجویان افغان مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های این کشور اعطاء می‌کند؛ این کمک هزینه‌ها به ویژه به بخش تحصیلات تکمیلی در زمینه علوم و فنآوری تعلق می‌گیرد. همچنین این کشور، مراکز آموزشی برای زبان فارسی و موضوعات اسلامی در دانشگاه‌های افغانستان ایجاد خواهد کرد.
بنا به اظهارات حلمی سالم، مشاور آموزش عالی بین‌المللی واقع در فلسطین، شعب برون مرزی دانشگاه‌های ایران علاوه بر گسترش فرهنگ و افزایش اعتبار بین‌المللی دانشگاه‌های این کشور، به بهبود وجهه آن و تقویت مفاهمه متقابل کمک می‌کند.
حلمی سالم افزود: این شعب آموزشی همچنین می‌تواند فرصت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری در زمینه مسائل مورد علاقه طرفین را تقویت کند. این نوع از دیپلماسی آموزش عالی می‌تواند به عنوان یکی از مجراهای پنهان در تسهیل تحریم‌های غرب و انزوای اقتصادی تحمیل شده به ایران عمل کند.
دیگر شعب دانشگاهی
اما دانشگاه‌های ایران به عنوان ابزاری با کاربرد سیاسی و در خدمت دولت این کشور- به طرق دیگر- در نظر گرفته می‌شود.
برای مثال، در فهرست جدید شرکت‌ها و سازمان‌های تحت تحریم اتحادیه اروپا که در روز بیست و دوم دسامبر منتشر شد، نام دانشگاه صنعتی شریف تهران نیز به چشم می‌خورد. قرار گرفتن نام این دانشگاه در لیست مزبور، علی‌الظاهر به دلیل احتمال مشارکت آن در برنامه هسته‌ای ایران صورت گرفته است.
بنا به گزارش رسانه‌های منطقه‌ای، برخی مسئولان افغان و فعالین جامعه مدنی این کشور نارضایتی خود از افزایش سیاسی شدن دانشگاه‌ها و نفوذ روزافزون ایران در بین اعضای طالبان و شیعیان افغان در دانشگاه‌های کابل را ابراز کرده‌اند.
با در نظر گرفتن تحلیل کارشناسان از تلاش‌های مشابه ایران برای نفوذ در دیگر کشورها، چنین نگرانی‌هایی غیرعادی نیست.
سوریه در سال 2009 موافقت خود برای ایجاد شعبه بین‌المللی دانشگاه تحصیلات تکمیلی تربیت مدرس تهران با نام دانشگاه فارابی در شمال غربی سوریه و در شهر بندری لاذقیه و در مقابل دانشگاه تشرین – سومین دانشگاه بزرگ سوریه – را اعلام کرد.
بنا به گفته مجدی توفیق عبدالحمید، محقق در مرکز تحقیقات ملی قاهره، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه – از اقلیت علوی این کشور که در اسلام شیعی ریشه دارد – متحد اصلی ایران در منطقه در مقابل شورشیان سنی است.
وی در ادامه به یونیورسیتی ورلد نیوز گفت: پروژه دانشگاه فارابی، نشانه‌ای آشکار از علایق سیاسی [دو کشور] است.
با این وجود، بنا به اعلام طرح عملیاتی آموزش عالی سوریه در سال 2012، طرح‌های آموزش عالی در این کشور – از جمله دانشگاه فارابی - به دلیل وضعیت امنیتی آن و محدود بودن منابع مالی متوقف شده است.
همکاری‌های تحقیقاتی
تحلیل‌گران دیگر عقیده دارند که توان تحقیقاتی ایران در زمینه‌های علمی مختلف می‌تواند به کشورهای دیگر مانند سوریه و افغانستان کمک کند.
ارسلان قربانی، از جمله مقامات ارشد وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری ایران در گزارشی که بدان اشاره شد، عنوان می‌کند: ایران در تلاش برای ترغیب همکاری‌های علمی با دیگر کشورها، طی چند سال گذشته شعبی از دانشگاه‌های خود را در خارج از آن تاسیس کرده است.
برای مثال، به طوری که اعلام شده، دانشگاه ایرانی– سوری فارابی بر منابع طبیعی، علوم دریایی، علوم نباتی و حیوانی، اقتصاد کشاورزی، جنگلداری و محیط زیست، علوم پزشکی، مهندسی و زمین‌شناسی تمرکز خواهد داشت.
دانشگاه علوم کاربردی و فنآوری – که شعبه‌های متعددی در استان‌های مختلف ایران دارد – نیز درصدد افتتاح شعب خود در بیرون از مرزهای این کشور است.
علی کرمی، استادیار مرکز تحقیقات زیست‌شناسی مولکولی در دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله (عج) در تهران به یونیورسیتی ورلد نیوز گفت: توانمندی و توسعه علمی ایران دلیل اصلی گسترش علم و فنآوری در جهان اسلام است.
کرمی ضمن تاکید بر این مسئله که موضوع فوق، ارتباطی به مسئله هسته‌ای یا دیگر موضوعات ندارد، افزود: حتی در صورتی که گسترش ارتباطات علمی، فنآورانه و فرهنگی از طریق دانشگاه‌ها منافع سیاسی نیز درپی داشته باشد، اما هدف اصلی آن محسوب نمی‌شود.
عطاءالرحمن از پاکستان و هماهنگ کننده اصلی پیشین کمیته دائمی همکاری‌های فنآورانه و علمی 57 کشور سازمان کنفرانس اسلامی به یونیورستی ورلد نیوز گفت: ایران از قدرتی رو به رشد در علوم و فنآوری در جهان اسلام برخوردار است و از این امتیاز برای کمک به دیگر کشورها و ایجاد و توسعه پیوندهای مستحکم با آنها استفاده می‌کند.
بنا به گفته وی: در حال حاضر ایران در زمینه تحقیقات علمی بسیار جلوتر از کشورهای عربی، مالزی و اندونزی قرار دارد. از این رو این کشور می‌تواند به ایجاد دانشگاه‌های بسیار با کیفیت کمک کند، در حالی که دیگر کشورهای اسلامی قادر به انجام چنین کاری نیستند.
رحمان در ادامه افزود: ایران - به واسطه ایجاد این شعب دانشگاهی - از تاثیرات مثبت توسعه همکاری‌ها با پاکستان بهره‌مند خواهد شد. این امر، همکاری‌های بلند مدت میان دو کشور در زمینه‌های دانشگاهی، کشاورزی و صنعت را به دنبال خواهد داشت.
شعبه‌های برون مروزی دانشگاه علمی کاربردی ایران هم در کشورهایی چون کومور و ونزوئلا تشکیل شده و دانشگاه تهران نیز برای تاسیس شعبه‌ای در لبنان برنامه‌ریزی کرده است. همچنین شعب دانشگاه پیام نور در پاکستان، امارات متحده عربی و کومور نیز افتتاح خواهد شد.
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه خصوصی و غیرانتفاعی آزاد اسلامی در خارج از ایران، شعبی تاسیس کرده است. از جمله شعب خارجی این دانشگاه می‌توان به واحد دبی – جایی که میزبان بسیاری از ایرانیان مهاجر است - بیروت در لبنان، ایروان در ارمنستان و زنگبار در تانزانیا اشاره کرد.
بنا به گزارش‌ها، افتتاح شعبی در افغانستان، تاجیکستان، کانادا و مالزی نیز در دستور کار این دانشگاه قرار دارد.