در ابتدای برنامه گزارشی از کاوشگر پیشگام پخش شد که برگزار کنندگان برنامه در آن به دستاوردی که در هفته گذشته از آن رونمایی گردید، پرداختند. در این مورد گفت‌وگوی تلفنی با دکتر محمد ابراهیمی، رئیس پژوهشگاه هوافضا با موضوع پرتاب موجود زنده به فضا و بازگشت موفقیت آمیز آن به زمین برقرار شد.
در این گفت و گو، ابراهیمی گفت: بعد از ریکاوری سالم موجود، در فرصت مناسب آزمایشات توسط متخصصان کشور در دانشگاه تهران انجام شد که حکایت از سلامت کامل موجود داشت (از لحاظ فیزیولوژیکی، شرایط ایمنی بدن و غیره)؛ به این ترتیب کاوشگر بعدی با مسافر موجود زنده یا ربات شبیه سازی شده وابسته به تعریف برنامه و شرایط خواهد بود.
برای نیل به این دستاورد در مراحل مختلف شکست های بسیاری تحمل، و تجربیات بسیاری کسب شد؛ این موجود فضایی بعد از طی مراحل لازم به مکانی مناسب برای حفظ و نگه داری منتقل خواهد شد.
در ادامه بحث اصلی برنامه مورد بررسی قرار گرفت و به عنوان اولین سوال از سحرخیز پرسیده شد که کنکور روش مناسبی برای سنجش آموزش کشور هست یا خیر؟
نسخه شفابخش؛ حذف غول کنکور!
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش گفت: آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد تأثیرگذار در تعلیم و تربیت، با حذف کنکور موافق است؛ کنکور آسیب‌های جدی بر سیستم آموزش ما وارد کرده، بخشی از این آسیب‌ها از خود کنکور ناشی می‌شود و بخشی دیگر متوجه عوامل دیگر است که در کنکور به هم تنیده می‌شوند.
آسیب‌هایی که برای ما صریح می‌باشد، دقیقاً برنامه درسی را هدف گرفته است؛ در بازار امروز آموزش و پرورش، اجرا و تداوم کنکور به شکل فعلی با بحث خلاقیت و اندیشه و تفکر انتقادی و اهمیت به لایه‌های عمیق یاددهی همخوانی ندارد، هدف‌های تربیتی مورد غفلت واقع شده و شان و منزلت مدرسه و معلم به عنوان محور امر تعلیم و تربیت مورد ظلم قرار گرفته است.
اثرات این بحث به دوره‌های راهنمایی و ابتدایی هم کشیده شده است؛ به طوری که برای کنکور از سال‌های ابتدایی و راهنمایی برنامه ریزی می‌شود و به مهارت‌هایی که دانش آموز باید در طی 12 سال کسب کند، توجهی نمی‌شود.
هزینه‌هایی که کنکور بر سبد خانوارها تحمیل می‌کند، رواج بازار برخی نهادها، گریز دانش آموزان مدرسه به سمت آموزشگاه‌ها و کلاس‌های خصوصی از جمله آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی کنکور است.
باید برای هدایت تحصیلی در کشور چاره‌ای اندیشید؛ بخشی از این مطلب به مدرک گرایی در کشور مرتبط است.
چرا حداقل مدرک در کشور برای هر شغلی کارشناسی است؟ این در حالی است که در دنیا نسبت کاردانی به کارشناسی 5 به 1 است که در کشور ما متأسفانه معکوس می‌باشد.
فرهنگ کار در کشور تضعیف شده و دانش آموزان ما گرایش کمتری به رشته‌های فنی و حرفه‌ای دارند؛ چرا که به کمک رشته‌های دیگر می‌توان در دانشگاه‌ها صد انتخاب داشت، بنابراین طبق فرمایش حضرت آقا باید سایه غول کنکور را سریعتر از نظام آموزشی برداشت.
در ادامه گزارشی از دانش آموزان پخش شد؛ در این گزارش از دانش آموزان درباره زندگی کنکوری‌ها ، هدف از رفتن به دانشگاه، اصرار خانواده‌ها برای ورود به دانشگاه یا علایق شخصی و حذف کنکور سوال شد که پاسخ‌هایی دریافتی چنین بود: «کنکور تفریحات نوجوانان را از بین برده و شیوه زندگی آنها را تغییر داده و زندگی دانش آموزان را با استرس و فشار و حجم درس توام کرده است»، «تضمین آینده شغلی یعنی ورود به دانشگاه»، «ورود به دانشگاه خروج از کسالت است» و از این قبیل.
در ادامه بحث، مقصودی، مجری برنامه از سحرخیز درباره مصوبه مجلس در سال 86 برای حذف کنکور تا سال 90 و چرایی اجرا نشدن حذف کنکور طبق قانون سوال شد.
حذف کنکور بر زمین ماند
سحرخیز در این مورد گفت: قانون مصوب سال 86 مجلس، کار را به کارگروه ماده 4 قانون پذیرش دانشجو واگذار کرد که این کارگروه باید بر حسب موقعیت، تصمیماتی را اتخاذ می‌کرد؛ در قانون موجود از سه سال با صراحت صحبت نشده است.
سوابق تحصیلی نمراتی است که دانش آموز به صورت نهایی و سراسری در دوره متوسطه اخذ می‌کند؛ در این زمینه ابهامی وجود دارد مبنی بر اینکه دوره متوسطه منظور سال چهارم (سال پایانی) است یا تمام سال‌های دوره متوسطه؟ تعبیر و تفسیر بر این استوار بود که نمرات سال سوم دبیرستان را در اختیار سازمان سنجش قرار دهیم. به این ترتیب در سال‌های مختلف بر اساس تصمیمات کار گروه، برنامه‌های گوناگونی تصویب شد؛ یک سال 25 درصد تاثیر مثبت و سال دیگر20 درصد. تصورم بر این است عزم راسخی برای جدی گرفتن این موضوع وجود نداشته است.
وی افزود: اخیراً دوستان در مجلس به این نتیجه رسیده‌اند که آموزش و پرورش باید سه سال پایانی دوره متوسطه را برای هر دانش آموز به عنوان سابقه تحصیلی ایجاد کند.؛ طبیعتاً برای اجرایی کردن این مطلب ما به سه سال نیاز داریم تا زمینه‌ها فراهم شود.
حذف کنکور با شیوه جدید
در ادامه، گفت و گوی تلفنی با صابری، رئیس کمیته آموزش عالی مجلس شورای اسلامی برقرار شد؛ در این گفت و گو از اشکالات طرح قبلی سوال شد که صابری گفت: در کشور ما تا به امروز مدل‌های مختلفی برای پذیرش دانشجو مرسوم بوده است. قانونی در سال 86 توسط مجلس نهم تصویب شد که به قانون حذف کنکور یا بهتر پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی معروف است؛ این قانون در سال 86 تصویب شد که برای اجرایی شدن آن سه سال فرصت وجود داشت، سوال ما هم از دولت در باب دلایل اجرایی نشدن این قانون است؛ چرا که با وجود این قانون، کنکور سال 91 و کنکور پیش رو جایگاه قانونی ندارد.
در جمع بندی‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌ایم که باید شیوه جدیدی که هم با واقعیات جامعه سازگاری داشته باشد و هم آسیب‌های شیوه موجود را کاهش دهد، اعمال کنیم؛ طرح جدید به طرح «سنجش و پژوهش» معروف است.
در جلسات برگزار شده دیدگاه‌های مختلفی بر قانون مصوبه 86 وارد شد؛ برخی معتقد بودند عزم راسخ در کارگروه ماده 4 وجود نداشته و نظر دیگر بر این تاکید داشت که قانون 86 منطبق بر واقعیات آموزش عالی کشور نبوده، پس نتوانسته به مرحله اجرایی برسد؛ این قانون صراحتی بر زمان داشت که معایب آن قانون بشمار می‌آمد. به نظر بنده زیرساخت‌های لازم - منحصر به آموزش و پرورش نیست - برای اجرای قانون 86 در کشور وجود ندارد.
دانشگاه یعنی مدینه فاضله دانش آموز
وی در ادامه افزود: برای تکرار نشدن تجربه قبل در صدد برآمدیم تا دیدگاه‌های مختلف اعم از موافق و مخالف را بشنویم تا نتیجه آن با واقعیات جامعه مغایرت نداشته باشد و از سوی دیگر با آسیب‌های کمتری روبرو باشد؛ طرح جدید در نگاه کارشناسی مجلس وارد خواهد شد.
نباید نظام آموزش و پرورش را با یک متغیری به نام کنکور طراحی کرد. در صنعت تحول آموزش و پرورش ارزش‌های حاکم بر این نظام حکم می‌کند تا لزوماً خروجی هر کسی که وارد آموزش و پرورش می‌شود پای پله‌های ورود به دانشگاه نباشد؛ یعنی هدایت تحصیلی به نحوی باشد که همه مدینه فاضله خود را در دانشگاه نبینند.
قانون جدید باید با تغییراتی که در آینده در آموزش و پرورش و آموزش عالی اتفاق می‌افتد، انطباق داشته باشد؛ به عبارتی ظرفیت قانون مصوب نباید منحصر به مقطع زمانی خاصی باشد.
در این طرح تلاش شده آموزش و پرورش متعهد به اجرای استانداردهای مصوب شود و از طرفی سازمان سنجش متعهد گردد تأثیرپذیری سابقه تحصیلی را بیشتر کند تا در نهایت بتوانیم با معیار متناسب، داوطلب را در جایگاه مناسب خود در آموزش عالی قرار دهیم.
در ادامه، گزارشی از خانواده‌ها حول محور حذف کنکور و درآمد و شغل آینده پخش شد؛ در این گزارش بیان شد، زمانی که سطح آموزش یکسان نباشد حذف کنکور منصفانه نیست، حذف کنکور سطح علمی کشور را پایین می‌آورد، ارزش تحصیل و موقعیت اجتماعی خوب و چشم و هم چشمی دلایل اهمیت ورود به دانشگاه‌هاست، علاقه در کنار انتخاب عاقلانه و همچنین بازار کاری رشته مدنظر از عوامل تأثیرگذار در انتخاب رشته می‌باشد.
گفت و گو با صابری با طرح این سوال که طرح جدید دچار تغییر شده یا همان طرح است که با آموزش و پرورش به توافق رسیده‌اید، ادامه یافت.
صابری گفت: طرح توافقی است و یکی از پیشنهادها این است که در قالب زمان‌بندی پنج ساله بتوانیم ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها را با ورودی بر اساس سابقه تحصیلی منطبق سازیم؛ البته باید طرح در بحث‌های کارشناسی مجلس وارد شود تا مورد کارشناسی و بررسی قرار گیرد. به اعتقاد بنده آنچه که ما برای ورود به دانشگاه‌ها طراحی می‌کنیم الزاماً نباید به عنوان پدیده‌ای که کل هویت آموزش و پرورش را طراحی می‌کند، تلقی شود.
کنکور بی‌عدالتی آموزشی است
در ادامه مجری برنامه درباره چگونگی عدالت آموزشی با حذف کنکور پرسید که پاسخ سحر خیز چنین بود: برای افزایش حداکثری ضریب تمیز و تفکیک، نمرات استاندارد خواهد شد.
سوالات امتحانی باید استاندارد طراحی شود، سطح دشواری برخی از سوالات به گونه‌ای باشد که فقط دانش آموزان پیشرفته به آنها جواب بدهند و نمرات به صورت استاندارد شده در اختیار سازمان سنجش قرار گیرد.
در بحث نابرابری باید متذکر شوم که این مسئله هم اکنون هم وجود دارد. در بحث کنکور به شیوه کنونی تفاوت‌ها بین مناطق محروم و برخوردار نادیده گرفته می‌شود، الان هم بی عدالتی وجود دارد که با منطقه بندی و سهمیه بندی به تعدیل رسیده است که می‌توان در شیوه جدید هم این را اعمال کرد؛ در ضمن در جایی که سرنوشت دانش آموز با چهار ساعت تعیین می‌شود بی عدالتی مشهودتر است به نسبت شیوه جدید که در چهار سال این اتفاق خواهد افتاد؛ با تاکید بر اینکه امکان جبران سوابق تحصیلی وجود دارد.
هدایت تحصیلی باید با توجه به ظرفیت دانشگاه‌های ما باشد که الان در کشور چنین چیزی نداریم که باید برنامه ریزی شود.
در این بخش گزارشی از دبیران تهیه شد که در آن از معایب و محاسن کنکور به شیوه فعلی صحبت کردند؛ بسیاری از دبیران بر این امر اتفاق نظر داشتند که کنکور بهترین سال‌های زندگی نوجوان را از او می‌گیرد، سال‌هایی که بازگشتی نخواهد داشت، نوجوان به خاطر فشار درس و استرس بالای کنکور از بسیاری از تفریحات دور می‌شود، نوجوان در این سن به دلیل فشار شدید درسی فقط به دنبال نکات خاص بدون توجه به مفاهیم می‌رود.
نمره‌زدگی با طرح سنجش و پذیرش
در بخش پایانی برنامه سحرخیز گفت: قانون مصوب سال 86 در مورد کنکور بوضوح به سوابق آموزشی و پرورشی تاکید دارد.
با سمت و سو دادن به بحث هدایت تحصیلی می‌توان زمینه‌ای ایجاد کرد تا بخش اعظم دانش آموختگان دیپلم با همان مدرک وارد جامعه شوند.
با تفکیک سنجش از پذیرش موافقیم؛ چرا که سنجش وظیفه آموزش و پرورش است و پذیرش وظیفه وزارت علوم. در نهایت با جمع جبری می‌توان به این نتیجه رسید که این، مدلی است با معایب کمتر به نسبت مدل‌های گذشته؛ چرا که تجارب جهانی در این زمینه وجود دارد.
اگر خطای انسانی را در نمره گذاری کاهش دهیم و سهمیه بندی را به قوت خود حفظ کنیم، می‌توانیم از آسیب‌های کنکور بکاهیم؛ کنکور بر وظایف آموزش و پرورش سایه‌ای افکنده و این نهاد را از وظیفه اصلی خود دور کرده است.
در انتهای برنامه گزارشی هم از دانشجویان تهیه شد که در آن از تحقق نیافتن آرزوهای خود در بحث ورود به دانشگاه صحبت کردند؛ چرا که بسیاری از رشته خود ناراضی بوده و بدون اطلاع از آن، وارد این رشته شده بودند، برخی از تصورات خود در مورد دانشگاه – اینکه محیطی با تحقیق و پژوهش است - صحبت کردند که خلاف آن را در دانشگاه دیدند و در نهایت اینکه اکثراً دانشگاه را یک راه خوشبختی و ساختن آینده خود می‌دانستند.