کنفرانس‌های امنیتی مونیخ منتج به تصمیم‌های لازم‌الاجرا نمی‌شود و صرفا به اظهارنظرها، رایزنی مقامات سیاسی، گسترش روابط کشورها با یکدیگر در راستای بهبود شرایط امنیتی جهان اختصاص دارد. کنفرانس مونیخ به دلیل قدمت بسیار و سطح شرکت‌کنندگان در آن، به یکی از مهمترین مجامع بین‌المللی در عرصه امنیت جهانی تبدیل شده است و به دلیل اهمیت آن، به داوس امنیتی شهرت یافته است. هزینه‌های این کنفرانس را وزارت دفاع آلمان و صنایع نظامی تامین می‌کنند.
کنفرانس امنیتی مونیخ را "ایوالد هاینریش فون کلایست اشمینزن" افسر و نویسنده آلمانی در سال 1962 پایه‌گذاری کرد. وی تا سال 1998 رئیس و مسئول برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ بود.
به گزارش مشرق، در سال 2009 به پاس خدمات امنیتی و حیات سیاسی بنیان گذار کنفرانس مونیخ، جایزه ایوالد فون کلایست نیز پایه گذاری شد. تیم جایزه به افرادی که مواضع و تلاش های مستمر در گسترش صلح و حل چالش های جهانی دارند اعطا می شود. اولین جایزه ایوالد به هنری کیسینجر در همان سال و در سال 2010 به خاویر سولانا اعطا شد.
ایوالد فون کلایست بنیانگذار کنفرانس امنیتی مونیخ درکنار هنری کیسینجر اولین برنده جایزه ایوالد
کنفرانس مونیخ در ابتدا مسائلی مانند چالش های سیاست های امنیتی و خارجی در روابط اروپا و آمریکا در چارچوب ناتو تمرکز داشت، اما با پایان جنگ سرد و افزایش ارتباط میان کشورهای مختلف و همچنین متنوع تر شدن مباحث امنیتی، سایر کشورها از جمله کشورهای سابق بلوک شرق نیز در آن شرکت کردند. پس از پایان دوران جنگ سرد، این کنفرانس فقط در دو نوبت برگزار نشد: ابتدا در سال 1991 و در پی وقوع جنگ خلیج فارس و دیگری در سال 1997 و بدلیل نامشخص بودن رئیس کنفرانس به تعویق افتاد. در سال 1998 براساس پیشنهاد هلموت کهل صدراعظم وقت آلمان ریاست این کنفرانس به هورست تلچیک مشاور صدراعظم وقت سپرده شد.
از سال 2009 نشستی فرعی در حاشیه کنفرانس مونیخ نیز شکل گرفت که در آن مقامات بلندپایه قدرت های جهانی و کشورهای تاثیرگذار، مسائل حساس تر و خاص امنیت جهانی را بررسی می کنند.
حضور ایران در کنفرانس مونیخ
پس از تغییر رویکرد برگزارکنندگان این کنفرانس مبنی بر دعوت از سایر کشورهای جهان، ایران نیز چند سالی است که فرصت شرکت در این اجلاس و هم اندیشی به عنوان عضوی از جامعه جهانی پیدا کرده است.
ایران تا کنون 5 دوره در کنفرانس امنیت مونیخ حضور داشته که سه دوره آن در سطح معاون بین الملل وزارت امور خارجه بوده و دوره اخیر در سطح وزیر خارجه بوده است.
در سی و نهمین کنفرانس مونیخ در سال 2003 از آقای کمال خرازی وزیر خارجه وقت ایران برای شرکت در این اجلاس دعوت شد تا در خصوص مسائل امنیتی خاورمیانه و جنگ عراق نظراتشان را بیان کنند. اما این دعوت از سوی وزیر خارجه ایران با فرستادن معاون حقوقی و بین الملل وزارت خارجه آقای غلامعلی خوشرو پاسخ داده شد و معاون وزیر در زمینه تروریسم بین المللی به سخنرانی در این همایش پرداختند. وی در سخنرانی خود با بررسی مسائلی همچون جهانی شدن، تأثیر حوادث 11 سپتامبر، تروریسم و بحران عراق، به تکرار مواضع ایران و اشاره به عدم درک انقلاب اسلامی از سوی کشورهای غربی پرداخت.
در اجلاس سال 2005 نیز آقای خوشرو مجددا در این کنفرانس شرکت کردند و در زمینه امنیت در خاورمیانه سخنرانی کردند. وی در سخنرانی خود برقراری موازنه میان روند دموکراتیزه شدن و ارزش های اسلامی را تنها راه پیشرفت و ثبات در منطقه دانست و بر گفتگوی میان تمدن ها تاکید کرد.
در سال 2006 نیز که بیشتر مباحث اجلاس پیرامون ناتو و نقش آن در تامین امنیت جهانی بود، عباس عراقچی معاون حقوقی و بین الملل وزارت خارجه به نمایندگی از ایران در مونیخ حاضر شدند اما این حضور سخنرانی و اظهارنظر خاصی به همراه نداشت و با حضور منفعلانه ایران به پایان رسید.
عباس عراقچی در سال 2006 به نمایندگی از ایران در اجلاس مونیخ شرکت کرد
چهل و سومین اجلاس مونیخ در سال 2007 را می توان یکی از جنجالی ترین و بحث برانگیزترین دوره ها پس از جنگ سرد نام برد. یکی از مهمترین مسائل مطرح شده در این سال – همانند سال های قبل و بعد از آن تا به امروز – برنامه هسته ای ایران بود که علی لاریجانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی کشورمان در آن حاضر شد و به سخنرانی و دفاع از برنامه صلح آمیز هسته ای ایران پرداخت.
حضور لاریجانی در سال 2007 در مونیخ یکی از فعال ترین موارد دیپلماسی ایران در این اجلاس بود
لاریجانی در سخنرانی خود خواستار ایجاد الگویی مشترک بین قدرت های بزرگ و قدرت های منطقه ای برای ایجاد نظم و امنیت پایدار شد. وی این الگوها را مواردی چون دموکراسی، احترام به فرهنگ ها، تعامل سازنده براساس عقلانیت و احترام متقابل و مسئولیت پذیری در چارچوب نظام و حقوق بین الملل ذکر کرد. اما مهمترین بخش سخنرانی لاریجانی که مورد توجه هیئت های خارجی و رسانه های جهان قرار گرفت، تاکید بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران بود و تاکید کرد جمهوری اسلامی تنها خواستار استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است و برنامه های اتمی خود را علیرغم فشارهای بین المللی ادامه خواهد داد. وی تصریح کرد: «ما می‌دانیم حرکت ایران در جهت ساخت سلاح، مسابقه تسلیحات اتمی در منطقه را باعث خواهد شد که مخل آرامش روانی مردم منطقه و جهان است و به همین دلیل از خاورمیانه عاری از سلاح کشتار جمعی حمایت می‌کنیم.»
وی با اشاره به مخالفت کشورهای غربی با پیشرفت ایران در زمینه دانش صلح آمیز هسته‌ای به بهانه احتمال انحراف از مسیر صلح آمیز آن نیز گفت: «این سخنان تعجب آور است، یعنی چنین اموری در حقوق بین‌الملل تا به حال یافت نشده است که نیت خوانی کنند و پیش از تحقق جرم به دنبال مجازات آن باشند، اما در عین حال ما هم در پاسخ به بسته پیشنهادی و هم در مذاکرات با آقای سولانا گفتیم حاضریم کلیه فعالیتهای هسته‌ای ایران را در درون کنسرسیومی قرار دهیم که دیگران هم در آن شریک باشند و اطمینان از آن پیدا کنند.»
لاریجانی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد انکار هولوکاست تصریح کرد که هولوکاست یک واقعه تاریخی است و باید توسط مورخین و نه سیاستمداران مورد بررسی قرار گیرد.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز در سخنرانی خود در این اجلاس به نحوه برخورد کشورهای غربی با برنامه هسته ای ایران پرداخت و در عین حال ابراز نگرانی از طرح‌های هسته‌ای ایران نسبت به منزوی کردن این کشور هشدار داد و در این رابطه متذکر شد: «خشونت باید آخرین راه حل باشد که در صورت نیاز از راه‌های قانونی، یعنی تصمیم سازمان ملل متحد مد نظر قرار گیرد. تک‌روی‌های ناتو یا اتحادیه اروپا، نه تنها معضلی را حل نمی‌کند بلکه تراژدی‌ها و تنش‌های جدیدی ایجاد خواهد کرد.
کنفرانس چهل و نهم و حضور در سطح وزیر خارجه
ایران در کنفرانس چهل و نهم مونیخ نیز حضور فعال و پررنگی را تجربه کرد و علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه در این کنفرانس شرکت کرد.
صالحی که با برنامه ای فشرده به آلمان سفر کرده، برنامه خود را ساعاتی پس از ورود به مونیخ آغاز کرد و به دیدار با همتایان اروپایی خود و شخصیت های بین المللی دیگر پرداخت.
وزیر امور خارجه در سفر خود با نخست وزیر لبنان، وزرای امور خارجه آلمان و ایتالیا، ترکیه، اسلواکی و اخضر ابراهیمی نماینده سازمان ملل در امور سوریه در حاشیه اجلاس دیدار و گفتگو کرده است. موضوع بحران سوریه و اهمیت نقش کشورهای منطقه و همسایه از جمله ایران و لبنان در کمک به حل مسالمت آمیز این بحران، از جمله محورهای اصلی دیدارهای وزیر امور خارجه ایران با میقاتی نخست وزیر لبنان و اخضر ابراهیمی بود. در این دیدار صالحی و ابراهیمی بر سر طرح شش ماده ای پیشنهادی ایران برای حل مسالمت آمیز بحران سوریه گفتگو کردند.
دیدار با کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز از جمله برنامه های صالحی در سفر به آلمان بود و حضور صالحی در مونیخ با استقبال اکثر مقامات اروپایی همراه بود و آن را حضوری سازنده و مهم ارزیابی کردند.
دکتر صالحی روز گذشته و در آخرین روز اجلاس چهل و نهم سخنرانی کرد. وزیر امور خارجه کشورمان روز یکشنبه در کنفرانس امنیتی مونیخ با ارائه دیدگاههای جمهوری اسلامی ایران درخصوص موضوعات مهم منطقه ای و بین المللی، به سوالات مختلف حاضرین پاسخ گفت. صالحی با اشاره به تاریخ و تمدن چند هزار ساله ایران اظهار داشت: ما استقلال سیاسی کشورمان را ارزان بدست نیاورده ایم و به آن افتخار می کنیم.
وی تأکید کرد: ملت ما به رغم همه فشارها و تحریم ها در طول 34 سال گذشته، به پیشرفت های بزرگی نائل شده است و در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران قدرتمندترین کشور منطقه و کلید طلایی آن محسوب می شود و روزهای درخشانی در انتظار ملت ایران است.
صالحی در رابطه با موضوع هسته ای، همه فعالیتهای کشورمان را در چارچوب NPT دانست و تاکید کرد: موارد ادعایی علیه فعالیتهای صلح آمیز هسته ای ایران نادرست است و نکته جالب اینست که طرف اتهام زننده به جای اثبات ادعای خود، می گوید ثابت کنید که فعالیت نظامی هسته ای نداشته اید.
صالحی در پاسخ به سوالی در مورد وضعیت سوریه با انتقاد از رفتار دوگانه غرب در قبال کشورهای منطقه و تمرکز بر روی سوریه و نادیده گرفتن وضع کشورهایی که مردم مورد سرکوب واقع می شوند، گفت : ما خواهان توقف درگیری ها و حفظ جان مردم هستیم و گفتگوهای ملی و طرح 6 ماده ای جمهوری اسلامی ایران را مناسب ترین راه حل بحران این کشور می دانیم.
صالحی با استقبال از اعلام آمادگی معاذالخطیب رهبر شورای ملی سوریه برای گفتگو با دولت، این مسئله را یک قدم رو به جلو ذکر کرد.
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در مورد اظهارات معاون رئیس جمهور آمریکا در اجلاس مونیخ مبنی بر پیشنهاد مذاکره دوجانبه با ایران تاکید کرد: ملت ایران در طول تاریخ خود همواره تمدن ساز و اهل گفتگو بوده است. ما قبلا نیز مذاکرات موضوعی در مورد افغانستان و عراق داشته ایم ولی آنها رفتار متعهدانه ای در قبال این مذاکرات نداشته اند بنابراین پیشنهاد مذاکره موضوعی درصورتی قابل بررسی خواهد بود که قبل از آن از نیات صادقانه طرف مقابل اطمینان حاصل شود ضمن اینکه سیاست گفتگو همراه با فشار و تهدید نتیجه ای در بر نخواهد داشت.
سخنرانی صالحی در اجلاس 49 ام مونیخ
کنفرانس امنیتی مونیخ به اجلاسی برای قدرت های بزرگ تبدیل شده تا ترتیبات امنیتی مورد نظر خود را بر کشورهای مستقل جهان تحمیل کنند. گرچه این کنفرانس پس از پایان جنگ سرد و با هدف حل چالش های امنیتی جهان هر ساله برگزار می شود، اما تا کنون طی 5 دهه گذشته، شاهد هیچ نتیجه عملی در حرکت جهان به سمت صلح و امنیت فراگیر نبوده ایم.
ایران طی دوره های اخیر تلاش کرده تا با حضور در این اجلاس، از حقوق خود دفاع کند و نقش تعیین کننده خود در امنیت منطقه و جهان را به جامعه جهانی یادآورد شود. چهل و نهمین کنفرانس امنیتی مونیخ (Munich Security Conference - MSC) اول تا سوم فوریه 2013 (13 الی 15 بهمن) در شهر مونیخ آلمان برگزار خواهد شد.