اما این جاسوس بلند پرواز آمریکایی که نتوانسته از چشمان باز محافظان آسمان ایران بگریزد، چه ویژگی هایی دارد و چرا شناسایی شناسایی آن یک اقدام مهم محسوب می شود؟
با شروع جنگ سرد دولت ایالات متحده آمریکا نیاز به داشتن یک هواپیمای شناسایی را برای نفوذ به آسمان آن سوی پرده آهنین احساس کرد. پیشرفتهای سریع اتحاد شوروی سابق در بحث فناورهای گوناگون نظامی و اتمی، غرب را وحشت انداخته بود و سران کاخ سفید برای اطلاع یافتن از وضعیت رقیب شرقی خود بایستی به گونه ای از داخل خاک شوروی و تاسیسات مختلف این کشور تصویر و اطلاعات جمع آوری می کردند.
در این زمان دفتر طراحی "اسکانس ورکز" متعلق به شرکت لاکهید آمریکا به رهبری "کلی جانسون" سر طراح این دفتر به دنبال ساخت پرنده ای بلند پرواز رفتند که بتواند بدون ساقط شدن بر فراز اتحاد شوروی سابق و سایر نقاط مورد نیاز در جهان به پرواز در بیاید.
کلی جانسون طراح یو 2 در سمت چپ و گری پاورز خلبان یو 2 ساقط شده بر فراز شوروی
نتیجه طراحی این دفتر، اولین بار در سال 1955 میلادی به پرواز درآمد و از اواخر دهه 1950 میلادی پرواز بر فراز شوروی سابق را آغاز کرد. با نگاه اول به این هواپیما، نکته ای که توجه بسیاری را به خود جلب می کند بال های طولانی و بزرگ این پرنده است که برای رسیدن به ارتفاع بالا در آن دوره لازم بود. این بالهای بزرگ بعلاوه موتورهای مدل " J57 " ساخت شرکت پرات اند ویتنی که از توان آنچنان بالایی برخوردار نبودند پرواز با یو 2 را بسیار مشکل کرده بود.
خلبان هواپیمای مذکور برای دوری جستن از حالت " Stall " یا ناتوانی پرنده، می بایست در اکثر اوقات با بیشینه سرعت خود پرواز می کرد و در صورتی که سرعت آن کاهش می یافت، هواپیما به سرعت دچار کاهش ارتفاع و احتمالا کشف شدن می شد. به دلیل ارتفاع بالای پروازی این هواپیما که در حدود 21 کیلومتر است، خلبان هواپیمای یو 2 لباسی شبیه به لباس فضانوردان را به تن دارد که از او در آن ارتفاع حفاظت می کند.
هواپیمای یو 2 در سالهای ابتدایی خدمت خود ترکیبی از دوربین های عکس برداری، سنسورهای نمونه گیری از هوا و سامانه های جمع آوری سیگنالهای الکترونیکی و راداری را با خود حمل می کرد. این سیستم ها به یو 2 این امکان را می داد که در صورت آزمایش اتمی در شوروی بتواند مکان دقیق انفجار و غلظت مواد اتمی به کار رفته را نیز شناسایی کند.
تصویری از نمونه اولیه U-2
در 1 می سال 1960 میلادی یک فروند یو 2 آمریکایی بر فراز شوروی سابق هدف قرار گرفت و خلبان آن "گاری پاورز" (که تصویرش در بالا آمده) به اسارت نیروهای شوروی در آمد. این هواپیما همچنین در جریان بحران موشکی کوبا در سال 1962 تصاویری از حضور موشکهای اتمی شوروی در کوبا تهیه کرده و باعث شد تا جهان در آستانه یک جنگ اتمی قرار بگیرد. در 27 اکتبر 1962 نیز یک فروند یو 2 به وسیله موشکهای سام 2 شوروی در کوبا به زیر کشیده و خلبان آن کشته شد.
پس از وقوع این حوادث، آمریکا به این مسئله پی برد که U-2 در مدلهای اولیه خود دیگر مناسب نبوده و به احتمال زیاد امکان پرواز بر روی شوروی سابق را ندارد. این مسئله باعث شد تا آمریکا به دنبال ساخت هواپیمای شناسایی SR-71 برود. البته به دلایل مسائل فنی و مالی ساخت هواپیمای SR-71 با مشکلات زیادی رو به رو بود و تعداد بسیار محدودی از این هواپیما ساخته شد.
باقیمانده یو 2 ساقط شده بر فراز شوروی در موزه ای در روسیه
همین مسئله یو 2 را در خط اول خدمت در نیروی هوایی آمریکا نگاه داشت و حتی در سالهای پس از جنگ سرد که خود اس آر 71 نیز از خدمت بازنشسته شد، یو 2 همچنان در خدمت باقی مانده است. در سالهای اخیر شرکت لاکهید مارتین آمریکا برنامه های سنگین ارتقاء را بر روی این هواپیما به اجراء در آورده است و بر اساس اعلام مقامات نیروی هوایی آمریکا این هواپیما تا حدود سال 2023 نیز در خدمت باقی خواهد ماند. در سال 2007 میلادی نیز این هواپیما تحت برنامه سنگین ارتقاء قرار گرفت.
در طی این برنامه، کابین این هواپیما با نمایشگرهای لمسی 8 در 6 اینچ مجهز شده و سامانه دفاعی و جنگ الکترونیک مدل AN/ALQ-221 ساخت شرکت BAE انگلستان بر روی آن نصب شد. این سامانه شامل اخلال گرهای راداری و سامانه های هشداردهنده راداری نیز است.
اما ارتقاء اصلی بر روی پکیج شناسایی یو 2 انجام شده است. این هواپیما می تواند محموله های با وزن بیش از 2 تن را حمل کند. دوربین های آنالوگ قدیمی در این پرنده شناسایی با مدلهای جدید CCD جایگزین شده است که می تواند با استفاده از حسگرهای الکترواپتیکال تصاویری با کیفیت بسیار بالا در روز، شب و هر شرایط آب و هوایی تهیه کند.
نمونه جدید U-2 - به بخش اضافه شده بر بالای بدنه دقت کنید
بخش دیگری از تجهیزات شناسایی این هواپیما شامل سامانه " ASARS 2 " ساخت شرکت ریتهون است. این سامانه که یک رادار روزنه مصنوعی به حساب می آید و می تواند در هر ساعت از شبانه روز و در هر شرایط آب و هوایی در از ارتفاع بالا تا شعاع 162 کیلومتری هواپیما به تهیه نقشه های بسیار با کیفیت از زمین اقدام کند. این سامانه همچین این توانایی را دارد که به جمع آوری اطلاعات از اهداف ثابت و یا متحرک و همچنین تعقیب اهداف متحرک بر روی سطح زمین بپردازد. همچین بر روی بدنه این هواپیما یک محفظه وجود دارد که در درون آن سامانه های ارتباطی با ماهواره ها و لینکهای ارسال اطلاعات به صورت زنده در زمان واقعی قرار گرفته است.
این هواپیما در بخش پیشران نیز مورد ارتقاء قرار گرفته و در حال حاضر از یک دستگاه موتور مدل F118-GE-101 ساخت شرکت جنرال الکتریک بهره می برد. این موتور از نمونه های قبلی سبک تر بوده و توان بیشتری را برای این هواپیما به همراه دارد. یو 2 می تواند مسافتی در حدود 10 هزار کیلومتر را با سرعتی در حدود 805 کیلومتر بر ساعت طی کند.
پایایی پروازی این هواپیما در حدود 12 ساعت است. گونه غیر شناسایی از این هواپیما نیز در حال حاضر در اختیار سازمان ناسا قرار گرفته است که از آن برای مقاصد علمی و تحقیقاتی استفاده می شود. این مدل ER-2 نام دارد. این هواپیما در آمریکا ملقب به " Dragon Lady " است. این واژه در فرهنگ غربی به عنوان "زن نیرومند شرقی" شناخته می شود.
از خبر اعلام شده توسط امیر اسماعیلی می توان این گونه نتیجه گیری کرد که با توجه به این که این هواپیما در طول پروازهای شناسایی خود در بیشینه ارتفاع پروازی خود یعنی حدود 21 کیلومتری از سطح زمین پرواز می کند، رادارهای ایرانی به توان رصد ارتفاع های بالا دست پیدا کرده و امروزه ارتفاع پروازی، دیگر دفاعی در برابر رادارهای ایرانی نخواهد بود.
البته پیش از این نیز یکی دیگر از محصولات دفتر طراحی پیشرفته لاکهید یعنی RQ-170 نیز که بر روی خواص پنهانکاری تاکید داشت در تور پدافندی ایران گرفتار شد تا ثابت شود که در دو تا دور سرزمین ایرانی دیواری مستحکم، نفوذ ناپذیر و در عین حال نامرئی کشیده شده است و از آسمان این کشور در برابر تهدیدات گوناگون دفاع می کند.
با توجه به اینکه این هواپیما بالاترین سقف پرواز در بین تمامی هواپیماهای شناسایی غربی که هم اکنون عملیاتی هستند را داراست، شناسایی "یو 2" به معنای رسیدن به حد اعلای اشراف بر پروازهای این نوع هواپیماها در اطراف مرزهای جمهوری اسلامی ایران و چه بسا فراتر از آن است.
فراموش نکنیم که روزگاری نه چندان دور، فاکس بتهای روسی آسمان ایران را با تکیه بر همین مولفه ارتفاع پروازی بالا در می نوردیدند و در آن زمان توانی برای مقابله با آن وجود نداشت. آن وقایع دردناک و این دستاورد غرورآفرین پدافند هوایی در 22 بهمن امسال نشانی هر چند کوچک از راهی بس طولانی است که توسط فرزندان این سرزمین طی شده است.