به گزارش ویژه نامه نوروزی مشرق، اگر چه مرگ قانون طبیعت است و از آن گریزی نیست و همیشه وقتی به روزهای آخر سال می رسیم و مروری بر گذشته می کنیم، چهره ها و نام های بسیاری به ذهنمان می رسد که در این سال دنیای فانی را برای همیشه ترک کردند،اینک به جای خودشان تنها یادشان در خاطره ها مانده است،اما باید سال 91 را به خاطر کثرت مرگ هنرمندان یکی از تلخ ترین دوران برای دنیای هنر و خلاقیت دانست.

در واقع جامعه هنری در سال 91 بارها و بارها سیاه پوش شد و در غم عزای پیشکسوتان و نام آورانش به سوگ نشست، افرادی که شاید به ندرت و یا هرگز بتوان جایگزینی برای آنها یافت. حال که سال 91 به پایان رسیده است نگاهی میکنیم به هنرمندانی که دیگر در میان ما نیستند.

** نویسنده و ادیب

اصغر الهی

اصغر الهی در سال 1323 در مشهد دیده به جهان گشود. وی مدرک دکترای تخصصی رشته روان‌پزشکی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. الهی بین سال‌های ۵۸ تا ۶۰ سردبیر مجله بازتاب روان‌شناسی بود و سپس به تدریس در دانشگاه علوم پزشکی ایران مشغول شد. وی دستی هم در نویسندگی داشت و نخستین داستان‌های کوتاه او در دهه 40 منتشر شدند.

اصغر الهی همچنین چند کتاب در زمینه‌ شناخت مسائل روان‌پزشکی ترجمه و تألیف کرده است. آخرین کتابی که از اصغر الهی منتشر شد (سال 1390) «حکایت عشق و عاشقی ما» بود. اصغر الهی خرداد سال 1391، بر اثر عارضه قلبی در بیمارستان قلب تهران درگذشت.

حسن احمدی گیوی

حسن احمدی گیوی سال 1306 در شهرستان گيوي استان اردبيل به دنيا آمد و داراي مدرك دكتراي زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه تهران بود. اين نويسنده‌ي و پژوهشگر زبان فارسي بيش از 50 جلد اثر منتشر كرده كه از آن جمله به كتاب‌هاي «آیین پژوهش و مرجع‌شناسی»، «از فن نگارش تا هنر نویسندگی»، «دستور تطبیقی زبان ترکی و فارسی»، «دستور تاریخی فعل»، «شوریده و بی‌قرار» و «گزیده‌ي اشعار و مقالات دهخدا» مي‌توان اشاره كرد. این پژوهشگر زبان پارسی در اردیبهشت سال گذشته بر اثر ایست قلبی در گذشت.

محمود گلاب دره ای

گلاب دره‌اي كه متولد 1318 بود سالها با جلال آل احمد به مدرسه رفت و در كنار او در فعاليت‌هاي مختلف شركت كرد و از جمله قهرمانان مورد اشاره جلال در كتاب مدير مدرسه و برخي آثار ديگرش بود. اين نويسنده كه با انتشار 23 كتاب كارنامه قابل تأملي از خود به جاي گذاشت به عنوان يك نويسنده صاحب سبك مورد احترام همگان بود و استقلال‌طلبي‌اش به حدي بود كه عليرغم سالها رفاقت با جلال آل احمد سبك نوشتنش تحت تأثير سبك وي قرار نگرفت. محمود گلاب دره ای در مرداد ماه سال گذشته در بیمارستان الغدیر تهران درگذشت.

**شاعر

خلیل عمرانی


خلیل عمرانی در سال ۱۳۴۳ در روستای‌ لمبدان بندر دیر در استان بوشهر به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در روستا و دوره متوسطه را در شهر به پایان برد و در سال 1363 دانشجوی مرکز تربیت معلم پسران‌ بوشهر شد.وی در سال 1372، پس از اخذ لیسانس ادبیات فارسی دبیر دبیرستان آیت‌الله طالقانی‌ بندر دیر شد و یک سال بعد، معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی را به عهده گرفت. در سال 1376 به تهران آمد و ضمن‌ فعالیت‌های فرهنگی به تدریس‌ ادبیات در اسلامشهر پرداخت و از سال 1378 کارشناس فعالیت‌های‌ ادبی اداره کل آموزش و پرورش‌ تهران شد.

آثار وی به صورت پراکنده در نشریات و مجلات به ویژه جنگ‌های دفاع مقدس انتشار یافت و در اغلب کنگره‌های شعر به عنوان شاعر، میهمان و داور حضور داشته‌ است. خلیل عمرانی در آذر سال 1391 و در سن 48 سالگی به علت سکته مغزی درگذشت.

اصغر حاج جیدری

 اصغر حاج حیدری شاعر مردمی در شب یلدای سال 1324 در خمینی‌شهر متولد شد. او نوجوانی را همراه پدر به شغل دوره‌گردی مشغول بود و جوانی را با کارگری امرار معاش کرد. وی در سال 1357 به استخدام آموزش و پرورش درآمد و در مدارس این شهر مستخدم شد.

اشعار اصغر حاج حیدری(خاسته) نمود و نماد اقبال عمومی به شعرهای محلی با گویش است و از این نظر سروده‌های محلی وی را باید سدی در برابر میرایی این گویش و تشویق نسل جوان شاعر به سرودن اشعار محلی دانست.

وی پایه‌گذار ادبستان دانش آموزی صفا بود و شاعرانی مثل سعید بیابانکی، محسن نیکنام، محمدحسین صفاریان، جواد زهتاب، حسین حاج هاشمی، منیره سلطان‌پور، ملیحه احمدی، مطهره عباسیان، الهام عمومی و... پا به عرصه ادب گذاشتند.

او پس از مدت ها بیماری در آذر ماه سال گذشته چهره در خاک کشید و از میان ما رفت.

** نقاشی

جهانبخش صادقی

ˈجهانبخش صادقیˈنقاش چیره دست کرمانی که با وجود معلولیت و مشکل حرکتی که داشت،سال ها با قلم و رنگ عجین بود و در طول فعالیت هنری اش بیش از 2 هزارو 500 اثر خلق کرده بود،در آستانه تاسوعای حسینی دعوت حق را لبیک گفت و در زادگاهش دیار کریمان به خاک سپرده شد.آثار صادقی در بیش از 92 نمایشگاه به معرض نمایش درآمده بود.

محمود جوادی پور

دنیای بوم و رنگ در سال 91 یکی از پیشگامان و چهره های برجسته خود را از دست داد که به واقع درگذشت وی ضایعه بزرگی برای جامعه هنری و به ویژه نقاشان بود.استاد ˈمحمود جوادی پورˈکه وی را پیشگام هنر نوگرای ایران می دانستند.

وی بینانگذار نخستین نگارخانه به شیوه مدرن در کشور با نام ˈآپاداناˈ محسوب می شد و علاوه بر حوزه نقاشی در گرافیک، تصویرسازی و پژوهش هنر نیز فعالیت می‌کرد.این دارنده نشان درجه یک هنری تا آخرین روزهای حیاتش به خلق اثر می پرداخت و در طول سالیان عمرش به تعلیم و تربیت شاگردان بسیاری همت گماشته بود.

جمال الدین خرمی نژاد

اما درگذشتگان فعالان عرصه نقاشی محدود به این افراد نبود،ˈجمال الدین خرمی نژادˈ هنرمند سبک رئالیسم نیز در 23 مهر ماه این سال درسن 67 سالگی درگذشت.وی علاوه بر سال ها تدریس در دانشگاه های هنری و برگزاری نمایشگاه های مختلف دبیری رویدادهای هنری متعددی چون جشنواره هنرهای تجسمی زنان،جشنواره هنرهای تجسمی جوانان و دبیرنمایشگاه نقاشان رئالیست را برعهده داشت.برخی آثار وی در موزه هنرهای معاصر تهران،موزه مجموعه فرهنگی آزادی،موزه شهدای تهران و موزه امام علی(ع) نگهداری می شود.

منصوره حسینی

یکی از هنرمندانی که غریبانه در تنهایی درگذشت و بی اطلاع چند روز از مرگش باعث شد هنرمندان بسیاری از بی خبری نسبت به هنرمندان داد سخن دهند،ˈمنصوره حسینیˈ هنرمند پیشکسوت نقاشی و هنرمندان نوگرای ایران بود. وی دو گرایش تصویری (فیگوراتیو) و انتزاعی(آبستره) را به صورت موازی و در ارتباط با هم دنبال می کرد و آثار زیبای بسیاری در این سال ها خلق کرده بود.

محمد فراهانی

از دیگر چهره های برجسته این عرصه که شاید با مرگش سبک و شیوه ای هنری را نیز از فروغ انداخت،ˈمحمد فراهانیˈ نقاش خیالی نگاری (قهوه خانه ای) و از شاگردان حسین قوللرآقاسی بود.وی رایکی از آخرین بازماندگان نقاش قهوه خانه ای می شناسند،سبکی که در روزگار نه چندان دور در ایران طرفداران بسیاری داشت.از این هنرمند برجسته آثاربسیاری برگرفته از داستان ها و روایت های مذهبی،بزمی و رزمی و داستان های شاهنامه ای به یادگار مانده است. وی که از 6 تیرماه به خاطر بیماری در بیمارستان بقیه الله بستری شده بود ،سه شنبه 13 تیرماه به نقاش طبیعت پیوست.


اما سال 91 حتی در روزهای پایانی اش نیز برای اهالی هنر دردناک بود.در واقع با مرگ ˈفریده لاشاییˈ بانوی هنرمند برجسته عرصه نقاشی ،دنیای رنگارنگ هنرهای تجسمی بار دیگر یکی از چهره های برجسته خود را از دست داد و عزادار شد.

**خوشنویسی

اباصلت صادقی

ˈاباصلت صادقیˈ هنرمند و استاد برجسته خوشنویس که سابقه برگزاری نمایشگاه های متعدد در سطح ملی و بین المللی را داشت و در هفتمین و هشتمین دوره نمایشگاه بین المللی قرآن کریم رتبه های نخست خط ثلث و نستعلیق را کسب کرده بود،6 اردیبهشت ماه سالجاری در سن 43 سالگی بر اثر حمله قلبی درگذشت.


**مجسمه سازی

بیژن نعمتی شریف

ˈبیژن نعمتی شریفˈ از جمله هنرمندان سرشناس عرصه تئاتر و تجسمی بود.وی که علاوه بر عروسک سازی در هنر نقاشی و مجسمه سازی نیز تبحر داشت،در طول سال ها فعالیتش طراحی و ساخت بیش از 58 پروژه نمایشی و غیرنمایشی را انجام داده بود.نعمتی شریف که مجسمه سازی را نزد استاد پرویز تناولی آموخته بود،دراین هنر نیز دستی توانا داشت.این عضو پیوسته انجمن هنرمندان مجسمه ساز،مدرس دانشگاه و عضو اتحادیه بین المللی نمایشگران عروسکی(یونیما)صبح 24 مرداد پس از مبارزه طولانی با بیماری سرطان ،دنیای رنگارنگ عروسک ها را ترک کرد.

**گرافیک

شهریار سرمست

از اعضای قدیمی انجمن طراحان گرافیک ایران و دبیر دور دوم این انجمن ˈشهریار سرمستˈ بود وی که در سال های آخر عمر استاد مرتضی ممیز،چند سالی با وی به کار طراحی مشغول بود،  وی که سال ها به بیماری سرطان کبد مبتلا بود،دی ماه سال جاری به دلیل سکته قلبی درگذشت.


**سفال

فخری گلستان

ˈفخری گلستانˈ هنرمند سفالگر روز 16تیر در تهران در سن 87 سالگی درگذشت.  وی از سن 50 سالگی به صورت خودآموخته به کار سفالگری مشغول بود و درطی این سال ها نمایشگاه های متعددی از آثارش برگزار کرده بود.وی که در دوسالانه سفالگری سال 90 تهران نیز مورد تقدیر قرار گرفته بود،درکار ترجمه آثار ادبی هم بود.  فخری گلستان را جزو نخستین کسانی می‌دانند که در تهران، اقدام‌هایی را جهت سر و سامان دادن به وضعیت کودکان خیابانی انجام داد. او تا سال‌ها مدیر پرورشگاهی بود که به تربیت فرزندان معتادان می‌پرداخت.

**عکاس

هوشنگ زرافشان

سال های سال مخاطبان مطبوعات تصاویرˈهوشنگ زرافشانˈرا در صفحات مختلف نشریات مکتوب دیده بودند.وی برادر مرحوم ˈباقر زرافشانˈ و حاج ˈاسماعیل زرافشانˈ از پیشکسوتان عرصه عکاسی مطبوعات بود و اغلب فعالیت های عکاسی اش در سرویس عکس روزنامه کیهان بوده است.

این عکاس پیشکسوت خبری مطبوعات به علت عارضه قلبی بامداد روز 28 مرداد در سن 72 سالگی درگذشت.  علاوه براین عرصه عکاسی دراین سال فعالان دیگری چون ˈ‌محمدفواد نجف‌زاده خوییˈ و ˈبهمن یوسفیانˈرا نیز از دست داد.

**معماری

کامران شاهین فر

ˈکامران شاهین فرˈ که سالها در شورای عالی خانه هنرمندان ایران عضویت داشت،روز جمعه 10 آذر امسال بر اثرعارضه قلبی در بیمارستان مهراد تهران درگذشت.وی که دارای فوق لیسانس معماری بود،دبیر جامعه مهندسان معمارایران،دبیرشورای عالی خانه هنرمندان ایران وعضو هیات مدیره جامعه مهندسان مشاور ایران بود.

شاهین‌فر که مدرک خود را از دانشگاه تهران گرفته بود علاوه بر آثار معماری در شهرهای مختلف ایران، تألیفاتی را نیز در زمینه‌ معماری ارائه کرده بود.

بهروز احمدی

ˈبهروز احمدیˈ معمار ایرانی و طراح پروژه‌های ساختمان آرمیتاژ در خیابان بخارست تهران، موزه قرآن و نمای ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی از دیگر درگذشتگان سال 91 این عرصه بود.وی که با مجموعه فعالیت‌های خود در زمینه معماری، نزدیک به نیم قرن به معماری و هنر ایران خدمت کرده بود،صبح روز چهارشنبه 15 شهریور ماه، در سن 66 سالگی بر اثر ایست قلبی درگذشت.از دیگر آثار احمدی می‌توان به ساختمان‌هایی همچون فروشگاه کوروش، مجتمع ساختمان‌های اداری بم، موزه منطقه‌ای سیستان و بلوچستان، طراحی فرشی به مساحت هزار مترمربع در یکی از میدان‌های شهر تبریز اشاره کرد

**هنرهای سنتی

مهتاب نوروزی

ˈمهتاب نوروزیˈ را شاید تعداد کمی می شناختند،اما وی یکی از مشهورترین سوزن دوزهای بلوچستان ایران بود که بیش از 63 سال به این هنر می پرداخت.

لباس هایی که در دهه 50 به وی سفارش داده شده بود،از جمله کارهای نفیس این زن هنرمند بود که همگی امروزه درمجموعه سعدآباد نگهداری می شوند.آثار دست دوز وی بارها در نمایشگاه های داخلی و خارجی به نمایش گذاشته شد و برخی از آنها در مزون های مختلف خارج از کشور در لباس های فاخر مورد استفاده قرار گرفت.  نوروزی که در سال های آخر عمر به خاطر دیسک کمر امکان کار نداشت،به آلزایمر مبتلا و خانه نشین شد تا اینکه 24 تیرماه 91 در زادگاهش در روستای قاسم آباد در هفت کیلومتری بمپور در سن 78 سالگی درگذشت.


درگذشتگان سال 91 عرصه تجسمی به این تعداد محدود نمی شوند و افرادی چون ˈجمشید صداقت کیشˈ و ˈنوشین دخت نفیسیˈ نیز را باید جزء این افراد دانست.آنها اگر چه به طور مستقیم به کار هنری اشتغال نداشتند، اما به خاطر پژوهش ها و تحقیقات متعدد در عرصه هنر از دیگر افراد موثر دنیای رنگ و بوم بودند که با مرگشان ضربه دیگری به جامعه هنرمندان تجسمی کشور وارد کردند.

پرونده سال 91 در حالی به پایان می رسد که اگر چه نام بسیاری از هنرمندان برجسته و تاثیرگذار به جای امضا در پایین تابلوها و آثارشان ،بر روی قطعه سنگی سرد بر سر مزارشان حک شده ،اما تجربیات،هنر،آثار و اقدامات مهم این افراد برای همیشه در دفتر حافظه تاریخی فرهنگ و هنر این سرزمین به یادگار خواهد ماند.

روحشان شاد و یادشان گرامی