امسال گرچه فارابی متولی برپایی جشنواره فجر نبود اما سیمرغ‌های زیادی به تولیدات این نهاد سینمایی که با آثار چند میلیاردی در این رقابت سینمایی حضور داشت، اختصاص یافت. فیلمهایی که سرمایه‌گذاری آنها برعهده فارابی بود از لحاظ محتوا و ساختار نیز مورد نقدهای جدی قرار گرفتند. فیلم‌های فارابی گرچه سیمرغ‌های زیادی از فجر گرفتند ولی در اکران نوروزی جایی برای آنها دیده نشد که این مساله جای سوال دارد.
با سیداحمد میرعلایی مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی درباره عملکرد این نهاد سینمایی، برگزاری جشنواره سی و یکم فیلم فجر، یک سال فعالیت فارابی، اهداف و برنامه‌های سال 92 و ... گفتگویی داشته‌ایم.
* آقای میرعلایی گاهی وقت‌ها از یک پدیده فاصله که می‌گیریم بهتر می‌توان نقاط ضعف و قوت آن را ارزیابی کردید. شما چه ارزیابی از برگزاری جشنواره فجر در دومین سالی که بنیاد سینمایی فارابی در برگزاری آن نقشی نداشت، دارید؟
- جشنواره بین‌المللی فیلم فجر چشم و چراغ سینمای ما است و جشنی سالانه که تنها برای نمایش فیلم‌ها نیست بلکه عامل مهمی است برای تعامل و وفاق هنرمندان. هر کس که این جشن را برگزار کند بی‌شک درصدد ارائه بهترین خدمات ممکن است و تمام توش و توان خود را به کار می گیرد تا جشنواره را در شان سینمای ایران برگزار کند. در این دو دوره نیز همه دست اندرکاران کوشیدند جشنواره به شکل شایسته ای برگزار شود و موفق هم بودند.
* دیجیتالی شدن نمایش فیلم‌ها را در جشنواره فیلم فجر چگونه ارزیابی کردید؛ اتفاقی که انتظار می‌رفت در سینماها بعد از جشنواره ادامه یابد ولی بساط آن برچیده شد.
- این اتفاق نیاز سینمای ایران است و ما باید به سمت سینمای دیجیتالی برویم. در ابتدای این مسیر طبعا برخی مشکلات پیش می‌آید اما در کل این امر یک نیاز و یک رویداد مبارک است و بنیاد فارابی هم از این اتفاق حمایت می‌کند.
* آیا اگر جشنواره مثل روال سالهای قبل توسط بنیاد سینمایی فارابی برگزار می‌شد به خصوص در بحث سینمای رسانه‌ها با انسجام بهتری رو به‌رو نبودیم؟
- به هر حال چنان که گفتم هر گروهی که جشنواره را برگزار می‌کند سعی در ارائه بهترین خدمات را دارد. البته فارابی سالهای متعددی این جشنواره و جشنواره کودک را برگزار کرده و با شرایط لازم برای سینمای اهالی رسانه آشنایی بیشتری دارد و با توجه به تجارب این سال‌ها بهتر می تواند ظرفیت‌های جشنواره را به منصه ظهور برساند. آنچه مسلم است شان و جایگاه اهالی رسانه همیشه باید به بهترین نحو ممکن حفظ شود و امیدوارم در سالهای آینده بهترین خدمات به این عزیزان ارائه شود. مقایسه بین عملکرد جشنواره در سالهای اخیر با گذشته را درست نمی‌دانم و ترجیح می دهم کارشناسان در این‌باره نظر بدهند.
* چه ارزیابی از فیلمهایی که توسط بنیاد سینمایی فارابی در جشنواره فجر حضور داشت، دارید؟ این فیلم‌ها و جوایزی که به آنها داده شد و بودجه‌های میلیاردیشان خیلی حاشیه‌ساز شدند.
- ما اصل را بر جذابیت آثار گذاشتیم و سعی کردیم با اهمیت دادن به فیلمنامه، آثاری تولید کنیم که برای مخاطب عام جذاب باشد. این روند طبیعتا به زمان نیاز داشت و امسال اولین اثرات آن در فیلم‌های حاضر در جشنواره قابل رویت بود.
در بخش مسابقه به لطف خداوند فیلم‌های مختلف فارابی موفقیت‌های چشمگیری داشتند و در بخش‌های خارج از مسابقه هم آثار فارابی مخاطب خود را پیدا کرده بود. فکر می کنم فارابی امسال با محصولات خود حضور موفقی در جشنواره داشت و همین‌جا از همه همکارانم تشکر می کنم. اما بنیاد سینمایی فارابی همچنان در تلاش است سطح سینمای ایران را در حد بضاعت خود ارتقا بخشد و در این مسیر همچنان بر تولید آثار کیفی با محوریت فیلمنامه‌های درخشان تاکید داریم. البته فیلم‌های خوب دیگری هم در جشنواره حاضر بودند و این نشانه پویایی سینمای ایران است که در چنین سال سختی هم می تواند این همه فیلم خوب در جشنواره عرضه کند.
* عده‌ای معتقدند برخی از تولیدات فارابی نظیر "فرزند چهارم" با وجود هزینه‌های بالای تولیدشان فیلم‌های باکیفیت و استانداردی نیستند. در این زمینه چه اعتقادی دارید؟
- ما تمام تلاش خود را برای ارائه آثاری با سطح کیفی مقبول انجام داده‌ایم. به هر حال هر اثری ظرفیتی دارد. در مورد همین فیلم "فرزند چهارم" هم معتقدم هم موضوع نویی دارد و هم در ساختار و کیفیت اثر قابل قبولی است.
نگاه کنید پیش از این سینمای ما هرگز نتوانسته یا نخواسته سراغ مسئله حضور بین‌المللی ایران برای کمک‌رسانی در اتفاقات جهانی برود اما "فرزند چهارم" برای نخستین بار نمایشی از روح بزرگ مردم ایران و همیاریشان با مردم آسیب‌دیده در هر نقطه از جهان را ارائه می کند. این فیلم را هم اثری می دانم که واجد ارزش‌هایی است، هرچند قضاوت اصلی را باید مردم انجام بدهند. این فیلم در ایام جشنواره هم در سینماهای مردمی با استقبال خوبی روبه‌رو شد و ما تاثیرات مثبت این فیلم را شاهد بودیم.
* برخی از کارشناسان و منتقدانِ داوری‌های جشنواره به‌ویژه در بحث دادن جوایز مختلف به فیلم "استرداد" این جوایز را بر اساس رابطه می‌دانند. در مقابل این نقد چه پاسخی دارید؟
- هر فیلمی باید خودش بتواند مدافع خودش باشد و آنقدر حرف برای گفتن داشته باشد که ارزش‌های آن مخاطب خاص و عام را جذب کند. استرداد فیلمی است ارزشمند که با درنظر گرفتن نیازهای مخاطب عام ساخته شده و در عین حال از ویژگی‌های کیفی و ساختاری متناسبی بهره‌مند است.
اگر چنین رابطه‌ای وجود داشت چرا برخی از فیلم‌های خوب فارابی خارج از بخش مسابقه قرار گرفت. مثلا فیلمی مانند "مروارید" که خیلی از منتقدان معتقد بودند از بعضی از فیلم‌های بخش مسابقه جذاب‌تر و قوی‌تر است. "استرداد" یک اثر ملی و فاخر است و مورد توجه منتقدان هم قرار گرفت و به اعتقاد من مطرح کردن چنین حرف‌هایی درباره آثار تولیدشده در فارابی کم‌لطفی و بی‌انصافی است.
* کارشناسان تاریخ "استرداد" را تحریف واقعیت دانستند.
- درباره این نکته البته باید تهیه‌کننده و کارگردان و نویسنده پاسخگو باشند که بحمدالله پاسخ‌های مستدل و متقنی هم به این نوع انتقادات داده شده است. اما باید بگویم در حوزه عملکرد فارابی درباره این فیلمنامه گروه تحقیقاتی تشکیل شد و مستندات تاریخی نیز مورد بررسی قرار گرفت. این نکته را هم از یاد نبریم که گروهی اساسا کلا مخالفند و با همه فیلم‌ها به بهانه‌های مختلف مخالفت می‌کنند.
"استرداد" یک فیلم تاریخی داستان‌گوست و مستندات تاریخی خط اصلی داستان آن وجود دارد. استرداد اثری است در ستایش ایران و ایرانی و نقدهای یکطرفه و مغرضانه در شان جایگاه منتقد سینما نیست.
* فیلمی مانند "دربند" توسط فارابی که جوایزی هم در فجر به دست آورد، از بین دیگر تولیداتتان قابل دفاع‌ترست و چرا سایر تولیدات فارابی این کیفیت را نداشتند و آیا نمی‌شد از این جنس فیلم‌ها در فارابی حمایت بیشتری کرد؟
- ما از همان روز اول تاکید کردیم هر فیلمسازی از هر طیفی با فیلمنامه کیفی و محکم می‌تواند روی حمایت ما حساب کند و در همین راستا با هنرمندانی از تفکرات گوناگون سینمایی نیز جلساتی متعدد برگزار شده است. "دربند" هم فیلم دیگری است که در راستای اهداف حمایتی بنیاد فارابی از سینمای اجتماعی ساخته شده و ما به همکاری در ساخت چنین فیلمی افتخار می‌کنیم.
درهای فارابی به روی همه فیلمسازان باز است و باز هم برای چندمین بار تاکید می‌کنم برای فارابی کیفیت فیلمنامه است که اولویت دارد و نه نام و نشان نویسنده و کارگردان. "دربند" را هم مثل همه آثار تولیدشده اثری ارزشمدار می‌دانیم که در حوزه سینمای اجتماعی حرف‌های نو می زند و امیدوارم در سالهای آینده آثار مقبول این چنینی باز هم در کارنامه فارابی ثبت شود.
* در یک نگاه کلی به سال 91 از عملکرد خودتان و بنیاد سینمایی فارابی راضی بودید؟
- از عملکرد بنیاد سینمایی فارابی در سال گذشته رضایت کامل دارم. هرچند اتفاقات و حواشی بسیاری در عرصه سینما رخ داده است، اما در کل از وقت و بودجه‌ای که طی یک سال گذشته در بنیاد سینمایی فارابی هزینه شده است بسیار راضی هستم.
* چه کارهایی انقدر شما را راضی کرده است؟
- خوشبختانه فیلمهایی که طی یک سال گذشته در بنیاد سینمایی فارابی تولید شده‌اند بسیار درخشان بوده و از جهت کیفیت و مضمون توانست قابل توجه باشد. همچنین به اتفاق همکارانم تلاش کردیم تا به شعار بنیاد فارابی با مضمون توجه به جذابیت در سینما نزدیک شویم و فیلم‌های تولید شده گواه این مسئله است.
متاسفانه یکی از نگاه‌های منفی که نسبت به سینمای دولتی وجود داشت، این بود که فیلم‌های دولتی معمولا از فروش خوبی برخوردار نیست و ما تمام تلاش خود را کردیم تا این فضا شکسته شود و فیلم‌های قابل قبولی را برای مخاطب تولید کنیم. همچنین تمام تلاش خود را کردیم تا آنچه را که امروز در سینمای ایران به فراموشی رسیده است دوباره تجربه کنیم و آن جذابیت در فیلم‌هاست. خوشبختانه آثار تولید شده توانستند از جذابیت کافی برخوردار بوده و حرفی برای گفتن در سینما داشته باشند.
همچنین تمام تلاش خود را کردم تا امکانات خوبی را برای سینما تولید کنم و به مسئله وحدت و همگرایی که در وضعیت کنونی سینما کمتر به آن بها داده می‌شود توجه بیشتری نشان دهم. همکاران من در فارابی نیز با تمام توان خود در خدمت سینمای ایران بودند که از جمله این فعالیت ها می توان به ارائه مواد خام برای تولید فیلم های سینمایی با قیمت سابق به سینماگران اشاره کرد. در سال های گذشته این مواد همراه با سوبسید دولتی در اختیار سینماگران قرار می گرفت اما در سال 91 با وجود افزایش چشمگیر قیمت ارز آزاد در کشور، تمام سعی خود را کردیم تا مواد مورد نیاز سینماگران را با همان قیمت سابق در اختیارشان قرار دهیم.
* برای سال 92 در زمینه تولید، برگزاری جشنواره کودک و سایر موارد چه برنامه‌هایی دارید؟
- تلاش ما پیشرفت در همه زمینه‌هاست. البته اکثر برنامه‌های طراحی شده در فارابی بلندمدت است و همچنان ادامه خواهد داشت. سعی می کنیم جشنواره کودک امسال را با بهترین برنامه‌ریزی ممکن پیش ببریم و در زمینه تولید نیز تمهیداتی برای رونق تولید در ماه‌های اول سال داریم که انشاءالله انجام خواهد شد.
هدف ما در سالجاری ایجاد حداکثر همدلی در سینماست، همدلی که تنها شعار نبوده و به سمت عملیاتی شدن پیش رود. همگی باید تلاش کنیم که سینمای ایران سال 92 از ریشه و درون مشکلات احتمالی خود را برطرف کند تا این تغییر مثبت در سینمای ایران ملموس و قابل رویت باشد. همین مسئله نشان می دهد که ما در سال 92 کار سختی را در قبال پیشرفت سینمای ایران پیش‌رو داریم و این مهم بدون کار گروهی به دست نخواهد آمد.
* از لحاظ تولید چه برنامه‌ای پیش‌رو دارید؟
- تولید آثار فاخر در راس برنامه‌هایمان است. خوشبختانه در سال 92 مشکلی از لحاظ فیلمنامه نخواهیم داشت. تا امروز چندین فیلمنامه خوب در ژانرهای مختلف از جمله اجتماعی، کودک و نوجوان، دفاع مقدس، انقلاب، مذهبی و دینی به دست ما رسیده است که از این تعداد آثاری را برای سینمای فاخر در سال 92 انتخاب کرده‌ایم و همچنان منتظر دریافت فیلمنامه‌های کیفی با مضمون و ساختار برجسته هستیم. همچنان که من بارها و بارها تاکید کرده‌ام عقد اخوت فارابی با فیلمسازان بر اساس وجود فیلمنامه‌های با کیفیت و ممتاز است.
* شما چند بار به کمبود فیلم‌های سرگرم‌کننده و کمدی در سینمای ایران اشاره کردید. به نظر نمی‌رسد در اکران سال 92 هم فیلمهایی از این دست داشته باشیم.
- سینمای ایران باید برای ارضای سلیقه مخاطبان در تمامی ژانرها فیلم خوب و مناسب داشته باشد. به هر حال سینمای کمدی هم نیاز مردم است، البته به شرطی که آثار با کیفیت مناسب ساخته شوند. در فیلم‌های جشنواره هم آثاری بودند که قابلیت جذب مخاطب را دارند اما کمبود فیلم‌های عامه‌پسند و کمدی بدون شک به ضرر سینما خواهد بود.
متاسفانه طی سالهای گذشته سینمای کودک و نوجوان جایگاه خود را از دست داده بود اما بنیاد سینمایی فارابی تلاش کرد تا با سرمایه‌گذاری مناسب در تولید فیلم‌های کودک و نوجوان فضا را به گونه‌ای تغییر دهد که بتوان روی چنین سینمایی حساب کرده و آن را تبدیل به سینمای تاثیرگذار کنیم؛ سینمایی که حرفی برای گفتن دارد.