مشرق، جنگ غرب علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ارزش های اسلامی، با پایان جنگ تحمیلی و مهار فتنه های مسلحانه وارد فازی جدید شد، در حقیقت دشمنان اسلام که از رویارویی فیزیکی و مستقیم با نظام اسلامی ناامید شده بودند، نبرد خود را در جبهه نامعلوم به روشی بی رحمانه آغاز کردند، آنچنان که بهترین توصیف از آن را امام خامنه ای با عبارت "شبیخون فرهنگی" ارائه دادند.
امام خامنه ای درباره راه های دفاع در این جنگ در بیانات خود در شهریور 1388، اینچنین فرمودند: «این که (شما افسران جوان جبهه ی مقابله با جنگ نرم) چه کار باید بکنید، چه جوری باید عمل کنید، چه جوری باید تبیین کنید، این ها چیزهایی نیست که من بیایم فهرست کنم، بگویم آقا این عمل را انجام بدهید، این عمل را انجام ندهید اینها کارهائی است که خود شماها باید در مجامع اصلی تان، فکری تان، در اتاق های فکرتان بنشینید، راهکارها را پیدا کنید. لیکن هدف مشخص است: هدف، دفاع از نظام اسلامی و جمهوری اسلامی است در مقابله ی با یک حرکت همه جانبه ی متکی به زور و تزویر و پول و امکانات عظیم پیشرفته ی علمی رسانه ای. باید با این جریان شیطانی خطرناک مقابله شود.»
آی فیلم
کمتر از یک سال پس از رهنمودهای امام امت، شبکه تلویزیونی "آی فیلم" در عید فطر سال1389 آغاز به کار کرد. این شبکه نوظهور کارکرد خود را پخش آن دست سریال ها و فیلم های ایرانی قرار داد که دارای مضامین تاریخی و استعمارستیزی است.
این شبکه در حال حاضر در بسیاری از کشورهای عربی دفتر نمایندگی داشته و از دوبلور های سوری، اماراتی و لبنانی استفاده می کند، در مورد جمعیت مخاطبین آی فیلم نیز گفته می شود این شبکه حدود300میلیون نفر مخاطب دارد.
سیاست فرهنگی آی فیلم نیز همچون هر شبکه ای، جنبه های مثبت و منفی خاص به خود را دارد، از این رو سعی می شود به تفکیک به برخی از موارد آن اشاره شود.
فرصت های پدید آمده توسط آی فیلم:
آی فیلم بطور کلی باعث پدید آمدن فرصت های بسیاری در حوزه قدرت نرم و نبرد فرهنگی شده است، فرصت هایی که شاید بتوان مهمترین آن ها را در موارد زیر دید:
1.مقابله با الگوی ترکی
ارائه تصویری اسلامی از جامعه ایرانی که وفاداری زوجه به زوج در آن همچنان استوار و خانواده دارای حرمت است. درحالیکه شبکه های ترک زبان، تصویری عیاش، مملو از خیانت، شهوت رانی و... از جامعه خود نشان می دهند، این موضوع در دراز مدت باعث تضعیف جایگاه مدل ترکی برای جوامع اسلامی می شود.
2.معرفی حقیقت زیبای مقاومت اسلامی
ارائه فیلم های حماسی از جنگ تحمیلی، مقاومت مسلمانان سوریه، لیبی، لبنان و... در قبال رژیم صهیونیستی و استعمارگران باعث معرفی بیش از پیش حقیقت زیبای مقاوت اسلامی می شود.
3.مقابله با تبلیغات علیه جامعه ایرانی
در حالی که دشمن به دنبال معرفی جامعه ای متعصب و افراطی از ایران است، برنامه های طنز و اجتماعی آی فیلم با این توطئه مقابله می کنند.
4.تهییج احساسات مردمی در راستای بیداری اسلامی
با پخش فیلم هایی در مورد انقلاب ایران یا نهضت های مقاومت جهانی همچون نهضت استقلال طلب ایرلند می توان تمایلات بیداری اسلامی را در جامعه مخاطب دامن زد.
5.تهییج احساسات مردمی در راستای مقابله با رژیم صهینونیستی
پخش فیلم هایی در مورد جنایات رژیم صهیونیستی و یا نبردهای اطلاعاتی بین ایران و اسرائیل می توان ندای مبارزه با اسرائیل را بیش از پیش بسط داد.
6.تضعیف قدرت نرم قدرت های عربی
از آنجا که آی فیلم برخلاف شبکه های عربی همچون ام بی اسی که با فیلم های غربی به صحنه آمدند، به پخش برنامه در چارچوب ارزش های اسلامی می پردازد، در بین اقشار اسلام گرا محبوبیت بیشتری دارد و از این رو باعث تضعیف قدرت نرم رقبای منطقه ای می شود.
7.به گوش رساندن ندای حق طلبی تشیع
با پخش فیلم هایی در مورد قیام سیدالشهداء و مظلومیت ائمه اطهار و معصومین علیهم السلام می توان باعث نفوذ بیش از پیش تشیع در جوامع عربی شد.
8.ارائه آموزش های مردمی برای رویارویی با سرکوب حکام عرب وابسته
در دورانی که کشورهای عربی وابسته به سرکوب مردمشان می پردازند، می توان با پخش فیلم های سینمایی، سریال و مستند باعث تعلیم روش های مبارزه شد.
9.شناخت بیشتر علایق و دغدغه های جهان عرب
از طریق بخش هایی که به انعکاس نظر اعراب مخاطب می پردازد، می توان به دید جامعی نسبت به دغدغه های جوامع عربی دست یافت.
10.جذب برخی از مخاطبان شبکه های ماهواره ای فارسی زبان
پخش طیف متنوعی از سریال های ایرانی باعث می شود بخشی از جامعه مخاطب ایرانی صرفاً تماشاچی، به جای تماشای شبکه های ماهواره ای به تماشای آی فیلم روی بیاورند.
جنبه های منفی آی فیلم:
می توان اذعان داشت که این شبکه دارای پتانسیل های فراوانی است که متاسفانه به آن ها کم لطفی شده است و از سویی در دل جنبه های مثبت در دراز مدت پیامدهای منفی بروز می کند، به همین جهت برخی از این پیامدهای منفی به شرح زیر گردآوری شده است:
1.سردرگمی در انتخاب مخاطب
در چند سوای اخیر؛ عده ای صحبت از پخش آی فیلم به زبان انگلیسی می کنند. این در حالی است که با توجه به فرصت های منطقه ای، در حال حاضر پخش آی فیلم به زبان انگلیسی که جوامع آن اشتراکات کمتری با ایران دارند، چندان منطقی به نظر نمی رسد در صورتی که می توان به پاره ای موقعیت های منطقه ای به شرح زیر توجه کرد:
الف- فارسی زبانان
جامعه فارسی زبان افغانستان و تاجیکستان دارای اشتراکات فرهنگی بسیاری با ایران است، تلاش برای جذب مخاطب در این کشورها با تبلیغ آی فیلم در این نواحی، از یک سو تفکرات مورد حمایت ایران را گسترش می دهد و از سوی دیگر باعث تقویت زبان فارسی به عنوان یکی از اهرم های ذاتی اعمال نفوذ فرهنگی ایران می شود.
ب- ترک زبانان
جوامع ترک بالاخص ایران شمالی(جمهوری آذربایجان) که دارای اکثریت شیعه است، پتانسیل بالایی جهت جذب مخاطب و ترویج مقاومت اسلامی دارد و از این رو می توان میدانی جدید را در نبرد فرهنگی علیه رژیم وابسته اف ها در ایران شمالی گشود.
ج- کرد زبانان
جوامع کرد به طور ذاتی با جامع فارسی زبان دارای اشتراکات بسیاری است، بطوری که کردها در ادبیات معیار خود از فارسی زبانان به عنوان"پسر عمو" یاد می کنند، بنابراین پخش بخشی از آی فیلم به زبان کردی باعث بسط نفوذ فرهنگی ایران در جوامع کرد می شود.
2.ارائه نصویری نامنسجم از جامعه ایران
یکی از پیامدهای نامناسب فعالیت آی فیلم که در دل جنبه های مثبت آن قرار دارد، ارائه تصویری نامنسجم از جامعه ایران است. آی فیلم در سریال های خود بیشتر به شهر پیشرفته و توسعه یافته تهران تمرکز می کند. اما در مستند های خود به سراغ شهری همچون کندوان می رود که مردم آن در کوه زندگی می کنند یا شوشتر که در آن هنوز از آسیاب اولیه استفاده می شود. این برنامه ها هر چند با نیت خیر خواهانه جذب توریست همراه است اما می تواند باعث القای دید قوم گرا و مرکز محور به جمهوری اسلامی شود.
3.تبلیغ تبعیض طبقاتی در ایران
فیلم های آی فیلم غالباً دو طبقه دارد، دارا و ندار. این دسته بندی اقتصادی از جامعه ایران و کمتر پرداختن به جامعه متوسط باعث می شود پاره ای از مخاطبان ایران را دارای تبعیض طبقاتی می دانند و در نتیجه آن، نظام اسلامی که یکی از اهداف آن رفع تبعیض طبقاتی است، ناکام به نظر برسد.
4.بر طبل تضییع حقوق زن در ایران کوبیدن
در بخشی از فیلم های پخش شده، با کلیشه زن خوب و مرد ظالم روبرو هستیم. در این فیلم ها زنان ایران وفادارانی هستند که گاهاً خیانت می بیندد، این مسئله باعث القای تصوری زن ستیز از جامعه ایران می شود.
5.نادیده گرفتن تاریخ ایران
در فیلم های آی فیلم کمتر به پخش فیلم هایی در مورد تاریخ گذشته ایران پرداخته می شود، احتمال می رود که دلیل آن جلوگیری از نسبت دادن تفکرات ملی گرایانه به آی فیلم است. اما با کمی تامل در خواهیم یافت پخش فیلم در مورد گذشته ایران، باعث یادآوری این نکته می شود که خیلی از جوامع عربی از نظر تاریخی در حوزه فرهنگی ایران قرار دارند و این مسئله باعث افزایش ضریب نفوذ فرهنگی ایران می شود.
6.تضعیف محور مقاومت با تاکید بر تاثیر تحریم ها
پرداختن به مسئله گرانی در ایران در قالب برنامه های مختلف باعث می شود که جوامع عربی از هراس فشار غرب، از محور مقاومت فاصله بگیرند.
جمع بندی
بطور کلی تقویت ظرفیت های موجود در آی فیلم همچون قدم گذاشتن بر روی لبه تیغ است. پیامدهای منفی موجود در دل جنبه های مثبت آی فیلم را نمی توان با حذف برنامه هایی که اینچنین مضامینی دارند، رفع نمود زیرا که چنین برخوردی موجب خواهد شد که این شبکه از جذابیت و کثرت موضوع بیافتد و نوعی حالت کسل کننده و یکنواخت به خود گیرد، چنین انقلابی می تواند باعث محروم شدن آی فیلم از بخش عمده ای از مخاطبانش شود، اما در برخورد با چنین پیامدهایی می توان با ارائه تفسیر های فیلم به صورت گزینشی رفع مشکل کرد.
هر چند باید توجه داشت که این دسته از برنامه های تفسیرگونه باید به صورت کوتاه و مختصر پخش شوند زیرا در غیر این صورت حالت تخصصی به خود می گیرد و برای مخاطب صرفاً "تماشاچی" محلی از ارعاب ندارد.
از سوی دیگر آی فیلم این پتانسیل را دارد که بتوان در قالب پخش فیلم های غیر ایرانی(غربی) که جنبه های ضد امپریالیستی دارند، باعث افزایش روشن نگری در بین جوامع مخاطب شود.
بطور کلی باید در مورد آی فیلم این مسئله را در نظر داشت که این شبکه تلویزیونی می تواند در دراز مدت به یک مجموعه تلویزیونی تبدیل شود(همچون ام بی سی) و شامل کانال های خبری، مستند و ... گردد که نیل به این هدف تاثیری شگرف در نبرد فرهنگی ایران با رقبای منطقه ای می گذارد.
امام خامنه ای درباره راه های دفاع در این جنگ در بیانات خود در شهریور 1388، اینچنین فرمودند: «این که (شما افسران جوان جبهه ی مقابله با جنگ نرم) چه کار باید بکنید، چه جوری باید عمل کنید، چه جوری باید تبیین کنید، این ها چیزهایی نیست که من بیایم فهرست کنم، بگویم آقا این عمل را انجام بدهید، این عمل را انجام ندهید اینها کارهائی است که خود شماها باید در مجامع اصلی تان، فکری تان، در اتاق های فکرتان بنشینید، راهکارها را پیدا کنید. لیکن هدف مشخص است: هدف، دفاع از نظام اسلامی و جمهوری اسلامی است در مقابله ی با یک حرکت همه جانبه ی متکی به زور و تزویر و پول و امکانات عظیم پیشرفته ی علمی رسانه ای. باید با این جریان شیطانی خطرناک مقابله شود.»
آی فیلم
کمتر از یک سال پس از رهنمودهای امام امت، شبکه تلویزیونی "آی فیلم" در عید فطر سال1389 آغاز به کار کرد. این شبکه نوظهور کارکرد خود را پخش آن دست سریال ها و فیلم های ایرانی قرار داد که دارای مضامین تاریخی و استعمارستیزی است.
سیاست فرهنگی آی فیلم نیز همچون هر شبکه ای، جنبه های مثبت و منفی خاص به خود را دارد، از این رو سعی می شود به تفکیک به برخی از موارد آن اشاره شود.
فرصت های پدید آمده توسط آی فیلم:
آی فیلم بطور کلی باعث پدید آمدن فرصت های بسیاری در حوزه قدرت نرم و نبرد فرهنگی شده است، فرصت هایی که شاید بتوان مهمترین آن ها را در موارد زیر دید:
1.مقابله با الگوی ترکی
ارائه تصویری اسلامی از جامعه ایرانی که وفاداری زوجه به زوج در آن همچنان استوار و خانواده دارای حرمت است. درحالیکه شبکه های ترک زبان، تصویری عیاش، مملو از خیانت، شهوت رانی و... از جامعه خود نشان می دهند، این موضوع در دراز مدت باعث تضعیف جایگاه مدل ترکی برای جوامع اسلامی می شود.
2.معرفی حقیقت زیبای مقاومت اسلامی
ارائه فیلم های حماسی از جنگ تحمیلی، مقاومت مسلمانان سوریه، لیبی، لبنان و... در قبال رژیم صهیونیستی و استعمارگران باعث معرفی بیش از پیش حقیقت زیبای مقاوت اسلامی می شود.
3.مقابله با تبلیغات علیه جامعه ایرانی
در حالی که دشمن به دنبال معرفی جامعه ای متعصب و افراطی از ایران است، برنامه های طنز و اجتماعی آی فیلم با این توطئه مقابله می کنند.
4.تهییج احساسات مردمی در راستای بیداری اسلامی
با پخش فیلم هایی در مورد انقلاب ایران یا نهضت های مقاومت جهانی همچون نهضت استقلال طلب ایرلند می توان تمایلات بیداری اسلامی را در جامعه مخاطب دامن زد.
5.تهییج احساسات مردمی در راستای مقابله با رژیم صهینونیستی
پخش فیلم هایی در مورد جنایات رژیم صهیونیستی و یا نبردهای اطلاعاتی بین ایران و اسرائیل می توان ندای مبارزه با اسرائیل را بیش از پیش بسط داد.
از آنجا که آی فیلم برخلاف شبکه های عربی همچون ام بی اسی که با فیلم های غربی به صحنه آمدند، به پخش برنامه در چارچوب ارزش های اسلامی می پردازد، در بین اقشار اسلام گرا محبوبیت بیشتری دارد و از این رو باعث تضعیف قدرت نرم رقبای منطقه ای می شود.
7.به گوش رساندن ندای حق طلبی تشیع
با پخش فیلم هایی در مورد قیام سیدالشهداء و مظلومیت ائمه اطهار و معصومین علیهم السلام می توان باعث نفوذ بیش از پیش تشیع در جوامع عربی شد.
8.ارائه آموزش های مردمی برای رویارویی با سرکوب حکام عرب وابسته
در دورانی که کشورهای عربی وابسته به سرکوب مردمشان می پردازند، می توان با پخش فیلم های سینمایی، سریال و مستند باعث تعلیم روش های مبارزه شد.
9.شناخت بیشتر علایق و دغدغه های جهان عرب
از طریق بخش هایی که به انعکاس نظر اعراب مخاطب می پردازد، می توان به دید جامعی نسبت به دغدغه های جوامع عربی دست یافت.
پخش طیف متنوعی از سریال های ایرانی باعث می شود بخشی از جامعه مخاطب ایرانی صرفاً تماشاچی، به جای تماشای شبکه های ماهواره ای به تماشای آی فیلم روی بیاورند.
جنبه های منفی آی فیلم:
می توان اذعان داشت که این شبکه دارای پتانسیل های فراوانی است که متاسفانه به آن ها کم لطفی شده است و از سویی در دل جنبه های مثبت در دراز مدت پیامدهای منفی بروز می کند، به همین جهت برخی از این پیامدهای منفی به شرح زیر گردآوری شده است:
1.سردرگمی در انتخاب مخاطب
در چند سوای اخیر؛ عده ای صحبت از پخش آی فیلم به زبان انگلیسی می کنند. این در حالی است که با توجه به فرصت های منطقه ای، در حال حاضر پخش آی فیلم به زبان انگلیسی که جوامع آن اشتراکات کمتری با ایران دارند، چندان منطقی به نظر نمی رسد در صورتی که می توان به پاره ای موقعیت های منطقه ای به شرح زیر توجه کرد:
الف- فارسی زبانان
جامعه فارسی زبان افغانستان و تاجیکستان دارای اشتراکات فرهنگی بسیاری با ایران است، تلاش برای جذب مخاطب در این کشورها با تبلیغ آی فیلم در این نواحی، از یک سو تفکرات مورد حمایت ایران را گسترش می دهد و از سوی دیگر باعث تقویت زبان فارسی به عنوان یکی از اهرم های ذاتی اعمال نفوذ فرهنگی ایران می شود.
ب- ترک زبانان
جوامع ترک بالاخص ایران شمالی(جمهوری آذربایجان) که دارای اکثریت شیعه است، پتانسیل بالایی جهت جذب مخاطب و ترویج مقاومت اسلامی دارد و از این رو می توان میدانی جدید را در نبرد فرهنگی علیه رژیم وابسته اف ها در ایران شمالی گشود.
ج- کرد زبانان
جوامع کرد به طور ذاتی با جامع فارسی زبان دارای اشتراکات بسیاری است، بطوری که کردها در ادبیات معیار خود از فارسی زبانان به عنوان"پسر عمو" یاد می کنند، بنابراین پخش بخشی از آی فیلم به زبان کردی باعث بسط نفوذ فرهنگی ایران در جوامع کرد می شود.
2.ارائه نصویری نامنسجم از جامعه ایران
یکی از پیامدهای نامناسب فعالیت آی فیلم که در دل جنبه های مثبت آن قرار دارد، ارائه تصویری نامنسجم از جامعه ایران است. آی فیلم در سریال های خود بیشتر به شهر پیشرفته و توسعه یافته تهران تمرکز می کند. اما در مستند های خود به سراغ شهری همچون کندوان می رود که مردم آن در کوه زندگی می کنند یا شوشتر که در آن هنوز از آسیاب اولیه استفاده می شود. این برنامه ها هر چند با نیت خیر خواهانه جذب توریست همراه است اما می تواند باعث القای دید قوم گرا و مرکز محور به جمهوری اسلامی شود.
3.تبلیغ تبعیض طبقاتی در ایران
فیلم های آی فیلم غالباً دو طبقه دارد، دارا و ندار. این دسته بندی اقتصادی از جامعه ایران و کمتر پرداختن به جامعه متوسط باعث می شود پاره ای از مخاطبان ایران را دارای تبعیض طبقاتی می دانند و در نتیجه آن، نظام اسلامی که یکی از اهداف آن رفع تبعیض طبقاتی است، ناکام به نظر برسد.
4.بر طبل تضییع حقوق زن در ایران کوبیدن
در بخشی از فیلم های پخش شده، با کلیشه زن خوب و مرد ظالم روبرو هستیم. در این فیلم ها زنان ایران وفادارانی هستند که گاهاً خیانت می بیندد، این مسئله باعث القای تصوری زن ستیز از جامعه ایران می شود.
5.نادیده گرفتن تاریخ ایران
در فیلم های آی فیلم کمتر به پخش فیلم هایی در مورد تاریخ گذشته ایران پرداخته می شود، احتمال می رود که دلیل آن جلوگیری از نسبت دادن تفکرات ملی گرایانه به آی فیلم است. اما با کمی تامل در خواهیم یافت پخش فیلم در مورد گذشته ایران، باعث یادآوری این نکته می شود که خیلی از جوامع عربی از نظر تاریخی در حوزه فرهنگی ایران قرار دارند و این مسئله باعث افزایش ضریب نفوذ فرهنگی ایران می شود.
6.تضعیف محور مقاومت با تاکید بر تاثیر تحریم ها
پرداختن به مسئله گرانی در ایران در قالب برنامه های مختلف باعث می شود که جوامع عربی از هراس فشار غرب، از محور مقاومت فاصله بگیرند.
جمع بندی
بطور کلی تقویت ظرفیت های موجود در آی فیلم همچون قدم گذاشتن بر روی لبه تیغ است. پیامدهای منفی موجود در دل جنبه های مثبت آی فیلم را نمی توان با حذف برنامه هایی که اینچنین مضامینی دارند، رفع نمود زیرا که چنین برخوردی موجب خواهد شد که این شبکه از جذابیت و کثرت موضوع بیافتد و نوعی حالت کسل کننده و یکنواخت به خود گیرد، چنین انقلابی می تواند باعث محروم شدن آی فیلم از بخش عمده ای از مخاطبانش شود، اما در برخورد با چنین پیامدهایی می توان با ارائه تفسیر های فیلم به صورت گزینشی رفع مشکل کرد.
هر چند باید توجه داشت که این دسته از برنامه های تفسیرگونه باید به صورت کوتاه و مختصر پخش شوند زیرا در غیر این صورت حالت تخصصی به خود می گیرد و برای مخاطب صرفاً "تماشاچی" محلی از ارعاب ندارد.
از سوی دیگر آی فیلم این پتانسیل را دارد که بتوان در قالب پخش فیلم های غیر ایرانی(غربی) که جنبه های ضد امپریالیستی دارند، باعث افزایش روشن نگری در بین جوامع مخاطب شود.
بطور کلی باید در مورد آی فیلم این مسئله را در نظر داشت که این شبکه تلویزیونی می تواند در دراز مدت به یک مجموعه تلویزیونی تبدیل شود(همچون ام بی سی) و شامل کانال های خبری، مستند و ... گردد که نیل به این هدف تاثیری شگرف در نبرد فرهنگی ایران با رقبای منطقه ای می گذارد.