سیدمحمد حسینی با بیان اینکه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی مدت‌ها به دنبال برپایی این برنامه بود، گفت: تکریم مفاخر، مشاهیر، عالمان و بزرگان ایران‌زمین یکی از اولویت‌های کاری وزارت ارشاد است، چه افرادی که رحلت کرده‌اند و چه بزرگانی که در قید حیات هستند.
وزیر ارشاد با اشاره به برگزاری آیین بزرگداشت مفاخر اظهار داشت: این کاری که انجام می‌شود به عنوان یک وظیفه دینی تلقی می‌شود؛ اینکه حضرت رسول فرمودند «اِن اکرم العباد الی الله بعد الانبیاء العلماء» یا «ان العلما ورثه الانبیاء» همه اینها دال بر این است که ما باید تکریم عالمان را پیشه خود سازیم.
حسینی ادامه داد: بر اساس فرمایش امام محمد باقر(ع) یک عالمی که دیگران از علم، دانش و فضل او بهره‌مند می‌شوند از 70 هزار عابد برتر است، وظیفه ما را مشخص می‌کند که از وجود این بزرگان بهره گرفته و آنها را به نسل جوان معرفی کنیم.
حسینی با بیان اینکه مفاخر، ستاره فروزنده آسمان یک کشور به شمار می‌روند، گفت: در کشور ما بعد از پیروزی انقلاب، توجه خوبی به این مسئله شده است بنابراین هر وقت که بخواهیم بزرگداشتی برای یکی از بزرگان برگزار کنیم خدمت مقام معظم رهبری رسیده و رهنمودهای ایشان را مدنظر قرار می‌دهیم و ایشان از برگزاری مراسمی برای «صائب تبریزی» ابراز خرسندی کردند.
وی خاطرنشان کرد: در تقویم کشور ما روزهایی به نام بزرگان نامگذاری شده است که مراسمی با همین عنوان برای آنها برگزار می‌شود و اگر ما در این زمینه کوتاهی کنیم و از گذشتگان یاد نکنیم دیگران آنها را به نام خودشان مصادره خواهند کرد.
*آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای هم اندیشمند است هم ادیب
وی با اشاره به اینکه آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای در رأس بنیاد حکمت اسلامی صدرا قرار دارد، عنوان کرد: ایشان از دوران نوجوانی علاقه و اشتیاق خاصی به فلسفه داشتند که اولین بار کتاب «شرح بدایه» میبدی را با وجود اینکه به زبان عربی بود، مطالعه کرد.
حسینی افزود: آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای کتاب «تجرید الکلام» شیخ طوسی را خواند و اسفار را نزد علامه طباطبایی فرا گرفت، حتی نکات کتاب‌هایی را که در آن سنین درک نمی‌کرد، یادداشت می‌کرد. همچنین مطالعه کتاب «فصوص الحکم» ابن‌عربی در دوران نوجوانی نشان از اشتیاق ایشان به مطالعه بود و همین موضوع باعث شد تا بعدها منشأ اثر قرار گیرد.
وی ضمن بیان چند نکته از کتاب خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، اظهار داشت: برایم بسیار جالب بود که یک روحانی و فردی اندیشمند، چنین نگاهی به ادبیات داشته باشد. ایشان دیوان اشعار عطار و مولوی را حفظ می‌کرد و در انجمن شعرا شرکت داشت.
غلامحسین ابراهیمی دینانی در مراسم گرامیداشت مقام علمی و معنوی آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای گفت: جاودانگی، اقتضائاتی دارد تا مدتی که این عالم برقرار است هیچ موجودی در آن باقی نخواهد ماند و زندگی او تمام خواهد شد، البته اصل هستی، ازلی و ابدی است.
وی اظهار داشت: وقتی انسان می‌میرد باید نقشی، اثر و ردپایی از خودش در این روزگار باقی بگذارد. قرآن کریم می‌فرماید «الباقیات الصالحات»؛ آیا باقیات صالح‌اند یا صالحات باقی هستند؟
وی در این رابطه افزود: شیطان باقی است اما صالح نیست و تا آخر صالح باقی خواهد بود، پس بهتر این است که بگوییم «الصالحات الباقیات». بنابراین سؤالی که مطرح می‌شود این است که صالح باقی چه چیزی می‌تواند باشد و ردپای انسان در این زمانه پرشتاب چیست؟ در حالی که حتی فلک، لحظه‌ای درنگ ندارند و هیچ قدرتی نمی‌تواند یک لحظه، زمان را نگه دارد.
این چهره برجسته فلسفه عنوان کرد: بنده معتقدم که عمل صالح باقی است، البته با خود انسان، اثر عمل صالح باقی است اما ما یک بقایی می‌خواهیم که در متن جامعه باشد. بنابراین تنها چیزی که می‌تواند در جامعه باقی بماند اثر علمی - فرهنگی است؛ کار علمی درست، سنجیده و سنگین باقی خواهد ماند.
*60 سال است که با آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای دوستم
دینانی با اشاره به خاطرات خود با آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای اظهار داشت: من با ایشان در حدود 60 سال، هم‌دوره و هم‌خرج بودیم و اکنون نیز هر وقت که به قم می‌روم اکثر اوقات با آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای غذا می‌خورم.
وی یادآور شد: نشر آثار ملی صدرا توسط آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای یک نعمت الهی است و علاقه ایشان به فلسفه یک علاقه معمولی نبود.
این چهره ماندگار فلسفی با اشاره به اینکه 900 سال از شهادت سهروردی می‌گذرد، عنوان کرد: حاج ملا هادی سبزواری از سهروردی به عنوان «شیخ مقتول» نام می‌برد، در حالی که او گناهی مرتکب نشده بود. همچنین عصاره فلسفه ارسطو در کتاب «حکمت الاشراق» است که در طول 800 سال به جز دو سه نفر، کسی به سراغ این اثر نرفته است و حتی مرحوم علامه طباطبایی با وسعت مطالعاتی که داشت این کتاب را نخواند.
دینانی گفت: فقط ملاصدرا با سهروردی ارتباط داشته و مأنوس بوده است او تعلیقه‌ای بسیار قوی در این زمینه دارد و کسی مانند ملاصدرا درباره سهروردی، عمیقاً صحبت نکرده است.
وی یادآور شد: زمانی که در قم با آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای هم‌درس بودم، کتاب «حکمت الاشراق» را به صورت مفصل با هم مباحثه کردیم و آیت‌الله خامنه‌ای از میان تمام کارهایی که می‌توانست انجام دهد همه را رها کرد و به نشر آثار فلسفی روی آورد و اگر امروز به آثار منتشر شده نگاه کنیم، الحق والانصاف همگی ارزنده هستند.
*باید عقلانیت اسلام را به دنیا معرفی کنیم
این چهره ماندگار فلسفی تصریح کرد: شاید غربی‌ها بهتر از ما ابن‌سینا را بشناسند اما جهان ملاصدرا را نمی‌شناسد. باید آثار عقلانی اسلام را به دنیا معرفی کنیم؛ چرا که عقلانیت اسلام بود که اسلام را رشد داد و آن را به اقصی‌نقاط جهان و غربی‌ترین کشور عالم برد.
این استاد بازنشسته فلسفه تصریح کرد: اکنون ما باید بیشتر در فرهنگ عقلی اسلام تأکید کنیم و با آن هر آدم منصفی را به تواضع واداریم. اسلام، دین خشونت نبوده بلکه اسلام عقلانیت است و این عقلانیت در تمام جغرافیای آن وجود دارد که ابن‌سینا و ملاصدرا از جمله بزرگان آن هستند.
* در عربستان فلسفه تدریس نمی‌شود
دینانی با اشاره به عدم تدریس فلسفه در دانشگاه‌های عربستان و بسنده کردن آنها به «علم العقیده» اظهار داشت: ایران اسلامی همیشه مرکز فرهنگ تمدن اسلامی بوده و عقلانیت بر آن حاکم بوده است و حکمای بزرگ از جمله غزالی، فخر رازی و همچنین محدثان بزرگ غیر از شیعه از جمله مؤلفان صحاح سته اهل سنت، هر 6 نفر آن ایرانی هستند.
وی با تأکید براینکه ما به ترویج عقلانیت نیازمندیم، گفت: یکی از راه‌های ترویج عقلانیت رشد صحیح فلسفه است، از این‌رو باید فلسفه را به درستی به دانشمندان‌مان بیاموزیم، ملتی که فلسفه ندارد چیزی ندارد و ما باید فلسفه را تقویت کنیم البته نباید آن را بازاری کرد که این خطری برای فلسفه به شمار می‌رود.
این چهره فلسفی کشورمان خاطرنشان کرد: بعد از ملاصدرا تا امروز، حکیمی عمیق‌تر از مدرس زنوزی سراغ ندارم. در عصر حاضر هم اگر علامه طباطبایی از تبریز به قم نمی‌آمد، نمی‌دانم چه اتفاقی می‌افتاد. بنابراین احیای آثار ملاصدرا توسط آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای بسیار ارزشمند است.
رضا داوری اردکانی در مراسم گرامیداشت مقام علمی و معنوی آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای با اشاره به اینکه تا اوایل دهه هفتاد با وی ارتباط مستقیم نداشته است، افزود: یک روز اتفاقی با یکی از آثار کوچک اما پربار آیت‌الله خامنه‌ای برخورد کردم که مسئله من بود و از این طریق با ایشان مرتبط شدم.
وی در ادامه توضیح داد: دغدغه ذهنی‌ام این بود که چرا در حوزه فلسفه، حق خلق الفاظ و ارتباط آنها با یکدیگر را نداریم ؛بنابراین از کتاب آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای استفاده کردم و این انگیزه‌ای شد که از محضر ایشان سود ببریم. ایشان صرفاً اهل فقه و فلسفه نیستند بلکه به شعر و ادب نیز می‌پردازند و این نشانه ذوق و ظرافت و نکته‌سنجی ایشان است.
داوری اردکانی با بیان اینکه در همه جای دنیا دانشمندان به سمت سیاست سوق پیدا می‌کنند، اظهار داشت: فیلسوفان نیز به سمت سیاست می‌روند. فیلسوف از دو راه وارد سیاست می‌شود: نخست با فلسفه خود که کاری بس خطیر است. نخستین فیلسوفی که در تاریخ با فلسفه به سیاست وارد شده افلاطون است که به مشکلاتی مواجه شد.
رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: فیلسوفان راهگشای سیاستند اما عامل سیاست نیستند تلاش افلاطون به نظر من فعالیتی اشتباه بوده است. فیلسوف دیگری نیز چنین اشتباهی را مرتکب شده که آن مارتین هایدگر است، در نهایت فیلسوفان اگر بخواهند به سیاست بپردازند بدون آنکه بخواهند فلسفه خود را اجرا کنند، شاید موفق شوند.
وی با تأکید بر اینکه در دهه 70 آیت‌الله خامنه‌ای می‌توانست در سیاست و فلسفه توأمان فعال باشد، افزود: با این وجود ایشان بنیاد حکمت صدرا را تشکیل داده و به احیاء و حفظ معارف عقلی اسلامی مداومت ورزیدند و امروز این بنیاد را به جای مؤثری رسانده‌اند.
داوری اردکانی در پایان یادآور شد: افرادی که کار فلسفی می‌کنند، وجودهای مؤثری هستند که آثارشان را باید در تاریخ دید که الحمدلله آثار وجودی آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای را تاکنون مشاهده کردیم.
حجت‌الاسلام علی‌اکبر رشاد در این مراسم با اشاره به سوابق مبارزاتی وی پیش از انقلاب اسلامی گفت: ایشان انسان آزاده‌ای هستند که در هیچ دوره‌ای زیر بار تعلق نرفتند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای را انسانی صاحب حکمت دانست و گفت: انسان صاحب حکمت آنچنان عظمت می‌یابد که مشابه و معادل همه هستی و عالم عینی می‌شود.
رشاد در ادامه افزود: انسان حکیم در فرآیند سیر معرفت‌شناسی وارد عالم موازی و عینی می‌شود و بر همه عوالم احاطه پیدا می‌کند. وجود استاد محمد خامنه‌ای مصداق این تلقی‌ها است. وی در کنجی نشسته و کاری بس عظیم با موفقیت به انجام رسانده است.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه بنیاد حکمت اسلامی صدرا یکی از بنیادهای ارزنده دوران انقلاب اسلامی است، افزود: این قدم توسط آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای به خوبی برداشته شده است. اینکه ما به سمت بسط و بالندگی حکمت و فلسفه و کاربردی کردن آن حرکت کنیم، بسیار ارزنده است.
رشاد در ادامه توضیح داد: امروز برای بسیاری مفهوم فلسفه روشن نیست ما نباید مفاهیم فلسفی‌مان را از غرب دریافت کنیم، فلسفه غرب نیازهای خودشان را رفع می‌کنند.
*گرامیداشت حکیم؛ گرامیداشت حکمت است
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به اینکه گرامیداشت یک حکیم، گرامیداشت حکمت است، عنوان کرد: باید به معنای «حکمت» توجه کنیم، زمانی که به کتا‌ب‌های فلسفی مراجعه می‌شود فلاسفه تواریخ متفاوتی که بسیاری از آنها برگرفته از آثار یونانیان است ارائه داده‌اند.
وی در ادامه گفت: افرادی که ادعا می‌کنند فلسفه اسلامی همان فلسفه یونان باستان است، قطعاً سخنی ناروا است چرا که فلسفه اسلامی در ارتباط با قرآن کریم بالنده شده، در عرفان اسلامی رشد یافته و در نهایت با آن پیوند خورده است.
خسروپناه با بیان اینکه حکمت متعالیه صدرا یک ترکیب روشمند از حکمت و عرفان اسلامی است، توضیح داد: به جرأت می‌توان گفت حتی پس از چندین قرن با مبانی صدرا تمام مباحث الهیاتی حل می‌شود امروزه می‌توان با استناد به حکمت متعالیه در امتداد مسائل اجتماعی حرکت کرد و به دنبال الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و تحول علوم انسانی و نهضت نرم‌افزاری بود.
وی امتیاز ویژه اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای را استفاده از حکمت متعالیه صدرا در مسائل روز دانست و گفت: ایشان فلسفه و حکمت متعالیه را در عرصه‌های مختلف از جمله مسئله زن، هرمنوتیک و ... وارد کرد. ایشان نشان داد بین حکمت، حکمت متعالیه و فقاهت پیوند وجود دارد.
در پایان این مراسم دو جلد از کتاب سه جلدی اندیشه‌نامه آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای شامل مقالات آیین نکوداشت این چهره علمی و معنوی رونمایی شد.