در شرایط فعلی حجم ذخایر گاز طبیعی ایران حدود 33 تریلیون و 600 میلیارد مترمکعب تخمین زده شده است و پیش بینی می شود با تکمیل برخی از پروژه های اکتشافی ایران در منطقه خانگیران، دریای خزر و استان فارس بازهم به حجم ذخایر گاز ایران افزوده شود.
همزمان با افزایش ذخایر و به نتیجه رسیدن پروژه‌های اکتشاف گاز، در بخش تولید هم توسعه فازهای جدید پارس جنوبی و برخی از میادین مستقل و مشترک گازی همچون لاوان، کیش، فرزاد B، فروز B، هالگان، دی و سفید زاخور در دستور کارق رار دارد که با وجود تاخیرها اما پیش بینی می شود امکان افزایش تولید گاز ایران تا مرز یک میلیارد مترمکعب در روز تا سه سال آینده محقق شود.
در کنار افزایش تولید گاز، سرمایه گذاری‌هایی هم در بخش ساخت و توسعه شبکه انتقال با طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی خطوط لوله جدید انتقال گاز هم در دستور کار قرار گرفته به طوری‌که امکان افزایش ظرفیت انتقال گاز از 700 میلیریون مترمکعب فعلی به بیش از 1.1 میلیارد مترمکعب وجود دارد.
از سوی دیگر با وجود توسعه زیرساخت‌های تولید، انتقال و توزیع گاز در ایران اما بزرگترین دارنده گاز جهان به بزرگترین غایب در بازار گاز اروپا تبدیل شده است و درغیاب ایران در چند سال گذشته چندین طرح به منظور کاهش وابستگی به گاز روسها تعریف و در نهایت بدون نتیجه‌ای منتفی شده است.
بر این اساس پس از امضای قراردادهایی بین پنج شرکت بزرگ اروپایی شامل "او.ام.وی" اتریش، "ام.او.ال" مجارستان، "ترانسگاز" رومانی، بلغارگاز بلغارستان، "بوتاش" ترکیه و "آر.و.ئی" آلمان و حمایت مستقیم اتحادیه اروپا این پروژه پس از چند سال بدون کوچکترین پیشرفت اجرایی متوقف شده است.
رونمایی از 2 رقیب گازی ایران در اروپا
پس از ناکامی پروژه خط لوله ناباکو، در چند ماه گذشته تاکنون ترکیه و جمهوری آذربایجان اجرای خط لوله گازی ترنس آذربایجان به عنوان مهمترین سناریوی کاهش وابستگی گاز اتحادیه اروپا را طرح ریزی کرده اند.
برای اجرای این طرح جدید گازی شرکت‌های سوکار آذربایجان و بوتاش ترکیه قراردادی به ارزش تقریبی 6 میلیارد دلاری برای ساخت خط لوله جدید ترنس آناتولین امضا کردند.
با این وجود مهمترین چالش پیش روی اجرای این پروژه، ناکافی بودن گاز جمهوری آذربایجان است به طوری که پیش بینی می شود تا سال 2019 میلادی که این خط لوله راه اندازی شود تولید گاز آذبایجان به 50 میلیارد مترمکعب در سال هم نرسید و عملا گازی بریا این لوله گاز باقی نخواهد ماند.
از سوی دیگر در کنار خط لوله ترانس آناتولین، خط لوله دیگری به نام خط لوله گاز تاپ (ترنس آدریاتیک) هم به جمع رقبای گازی ایران در بازار اروپا پیوسته است به طوری‌که کرواسی هم به جمع کشورهای حامی ساخت خط لوله تاپ، یونان، آلبانی و ایتالیا پیوست.
کنسرسیوم ساخت خط لوله تاپ قصد دارد گاز حوزه دریای خزر را از مسیر یونان و آلبانی و با عبور از دریای آدریاتیک به جنوب ایتالیا و غرب اروپا صادر کند ضمن آنکه از میدان گازی شاه دنیز به عنوان منبع اصلی تامین گاز این پروژه نام برده می شود.
به عبارت دیگر شرکت‌های متعدد اروپایی قصد دارند از یک میدان گازی به طور همزمان برای تغذیه گاز دو پروژه متفاوت استفاده کنند که با توجه به ظرفیت تولید این مدیان و تعهدات آذربایجان برای صادرات گاز به ترکیه، ایران و روسیه عملا گاز قابل توجه‌ای به‌منظور پر کردن این لوله‌های گاز باقی نمی‌ماند.
خط لوله گازی تاپ به طول ٨٠٠ کیلومتر قرار است در سال ٢٠١٧ میلادی به بهره‌برداری برسد و سالانه ١٠ میلیارد مترمکعب گاز حوزه دریای خزر را به اروپا صادر کند. حداکثر ظرفیت انتقال گاز با این خط لوله ٢٠ میلیارد مترمکعب خواهد بود.
گاز ایران به دروازه اروپا رسید
اردیبهشت ماه سالجاری وزارت نفت ایران رسما در نشستی در عشق آباد با ساخت هرگونه خط لوله گاز در بستر دریای خزر مخالفت کرد با این وجود تهران بارها آمادگی خود را به منظور ترانزیت گاز ترکمنستان به ترکیه و سایر کشورهای اروپا به عشق آباد اعلام کرده است.
از این رو اولین سناریوی گازی ایران برای حضور در اروپا ترانزیت گاز ترکمنستان خواهد بود ضمن آنکه اخیرا تهران- آنکارا درباره ترانزیت سالانه دو میلیارد مترمکعب گاز ایران به اروپا از مسیر ترکیه به توافق رسیده اند.
همزمان با این تغییر و تحولات گازی، از تابستان سالجاری صادرات گاز ایران به عراق آغاز خواهد شد ضمن انکه تاکنون دولت بغداد برای ترانزیت گاز ایران به کشورهای ثالث همچون اردن و سوریه چراغ سبز رسمی خود را اعلام کرده است.
از سوی دیگر هم اکنون با انجام مراحل نهایی تکمیل و ساخت خط لوله ششم سراسری و آماده سازی برخی از فازهای پارس جنوبی، عملا گاز ایران به پشت درب بازارهای گازی اروپا رسیده است.
پیش بینی می شود با استقرار دولت جدید و در صورت بهبود شرایط دیپلماسی انرژی بین ایران و اروپا در آینده‌ای نزدیک شاهد حضور گازهای ترش پارس جنوبی در بازار قاره سبز باشیم.