برنامه علمی
پیش‌مطالعه
قبل از این که در کلاس درس حاضر شوید، درسی را که استاد قرار است بگوید، مطالعه کنید، تا با بحث مورد نظر آشنا شوید؛ زیرا پیش‌مطالعه، در فهمیدن بهتر درس موثر می‌باشد؛ مثلا اگر امروز می‌خواهید باب حروف جر را مطالعه کنید، نخست متن درس را نگاه کنید و آنجایی را که متوجه نمی‌شوید، حواستان را در کلاس خوب جمع کنید و گوش بدهید تا آنجایی را که مطلب نامفهوم بود، توسط استاد برای شما روشن گردد.
وقتی که ما طلبه بودیم و مغنی می‌خواندیم، قبل از درس، جامع‌الشواهد را برداشته و معنی اشعار و شواهد را می‌نوشتیم و به این صورت برای درس آماده می‌شدیم.
توجه هنگام تدریس استاد
در کلاس درس و موقع تدریس استاد، خوب گوش دهید، به این طرف و آن طرف نگاه نکنید؛ با دیگری صحبت نکنید، فکرتان جای دیگری نباشد و خلاصه این که در موقع تدریس استاد، از آنچه که باعث می‌شود حواس شما به جای دیگر متوجه شود، خودداری کنید.
مطالعه بعد از تدریس
بعد از تدریس استاد، باید آن درس را دوباره مطالعه کنید، برای مباحثه آماده شوید و مطالبی را که اگر احیاناً نفهمیدید مشخص کنید تا در مباحثه کردن رفع شود.
مباحثه
روز بعد (درس گذشته را) مباحثه کنید.
مرور
بعد از اتمام تحصیل یک باره کتاب را کنار نگذارید، بلکه دوباره کتاب را دوره کنید.
تدریس
بعد از تدریس کل کتاب توسط استاد، مباحثه و رعایت موارد دیگر آن، خودتان آن کتاب را تدریس کنید. با این کار علاوه بر این که در این خصوص خُبره می‌شوید، بلکه زکات علم خود را هم پرداخته‌اید.(1)
مطالعه کتاب‌های غیردرسی
روزهای تعطیلی پنج‌شنبه و جمعه کتاب‌هایی را که می‌خوانید، خلاصه نویسی کرده و پیرامون مطالب کتاب تحقیق نمایید؛ البته کتاب‌های جنبی دیگر که متن درسی نیستند را نیز مطالعه کنید.
اما برنامه عملی:
بهره‌برداری از قرآن
در کنار درس و تعلیم و تعلم که شما را با سواد می‌کند، باید از قرآن کریم و احادیث اهل‌بیت(ع) نیز استفاده و بهره‌برداری کنیدع چون بعدها شما می‌خواهید خطیب، سخنران، مؤلف، مترجم و یا مدرس و غیره شوید بنابراین از آیات قرآن و احادیث بی‌نیاز نخواهید بود، بلکه رمز موفقیت شما حفظ آیات و احادیث اهل‌بیت(ع) است.(2) زیرا مردم از شما قرآن و حدیث و روایات می‌خواهند و اموری مثل ضَرَبَ ضَرَبا و قواعد منطق و اصول و فلسفه و بقیه دروس حوزوی، مورد توجه آنها نیست، اگر از این‌ها سخن به میان بیاورید، خسته و ملول می‌شوند، لذا از همین الان تصمیم بگیرید قرآن و حدیث را حفظ کنید.(3)، بر اساس همین اصل است که مرحوم آیةالله العظمی شاه‌آبادی، استاد عرفان امام (اعلی‌الله مقامهما) می‌گفتند: تمام علوم در سکرات موت و لحظه جان دادن، از انسان گرفته می‌شود مگر علوم قرآنی.
آسانسور
پس بروید به دنبال علمی که جاودانه است، یعنی قرآن را بخوانید و حفظ کنید.(4) و بدانید که آسانسور بهشت با قرآن کار می‌کند؛ یعنی هرچقدر بخوانی بالاتر می‌روی و هرجا که نخواندی آسانسور می‌ایستد و باید پیاده شوی.
حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: حَمَلَةُالقُرآنِ عُرَفاءُ اَهلِ الجَنَّةِ(5)حافظان و حاملان قرآن عارفان اهل بهشت هستند، تا جوان هستید قرآن کریم را حفظ کنید، چون آیاتی را که ما در جوانی حفظ کرده‌ایم، الان به خاطر داریم.
سعی کنید هر روز مقداری قرآن بخوانید(6) و در معانی آن فکر کنید و از خداوند بخواهید که به شما توفیق دهد که به آن عمل کنید. حضرت امیرمؤمنان علی(ع) فرمودند: اَلا لا خَیرَ فی قِرائةٍ لَیسَ فِیها تَدَبُّرٌ(7)آگاه باشید، خیری در قرآن خواندنی که با تفکر و تدبّر نباشد؛ نیست.
خداوند متعال در قرآن کریم از بندگان شکایت می‌کند که چرا در آیات قرآن تدبر نمی‌کنید، اَفَلا یَتَدَبَّرُون القُرآنَ(8) حضرت زین‌العابدین (ع) فرمودند: آیات قرآن خزاین و گنجینه است، پس هروقت گنجینه‌ای باز شد سزاوار است تو در آن نگاه کنی. (9)
********************************************
پی نوشت ها:
1_(بحار ج78 ص111)
2_(بحارالانوار ج2 ص151)
3_(بحار ج92 ص177 و خصال ج1 ص7)
4_(اصول کافی ج4 ص409 و ثواب‌الاعمال ص127)
5_(بحار ج 92 ص 177 و معانی الاخار ص 226)
6_(سوره مزمل آیه 20)
7_(بحار ج2 ص49 و معانی الاخبار ص 226)
8_(سوره نساء آیه 82)
9_(اصول کافی ج4 ص41.2)
منبع: آداب الطلاب