وی در 11 شهریور 1332 مصادف با 2 سپتامبر 1953 در ولایت پنجشیر متولد شد. پدر وی دگروال دوست محمد یکی از افسران ارتش در زمان محمد ظاهر شاه بود. وی به واسطه شغل پدر دوران کودکی و نوجوانی خود را در نقاط مختلفی از کشور سپری کرد.
مسعود با وقوع کودتای کمونیستی عملا در مبارزه علیه رژیم کمونیستی شوروی دست به مبارزه می‌زند. موفقیت وی در مبارزه با ارتش شوروی به حدی می‌رسد که فرمانده کل نظامیان روس مجبور به آتش‌بس با احمد شاه مسعود می‌گردد و بدین ترتیب برای اولین بار روس‌ها مجاهدین را به عنوان یک طرف سیاسی به رسمیت می‌شناسند.
احمد شاه مسعود برای حفظ دره استراتژیک پنجشیر به مدت نه سال از 1359 تا 1367 با نیروهای ارتش سرخ و ارتش جمهوری دموکراتیک خلق افغانستان دست به مبارزه زد.
ارتش شوروی در این مدت 9 حمله را به دره پنجشیر سازمان‌دهی کرد اما با وجودی که این یورش‌ها از شدیدترین عملیاتهای رزمی ارتش‌های شوروی و افغانستان محسوب می‌شد، آنها قادر به کنترل درهٔ پنجشیر نشدند.پنجشیر دوبار به خاطر حملات گسترده ارتش سرخ از سکنه خالی شد و مردم به ولایت‌های اطراف و کشورهای همسایه مانند ایران و پاکستان مهاجرت کردند.
با وجود حملات همیشگی ارتش سرخ و ارتش افغانستان مسعود قادر بود توانایی نظامی‌اش را گسترش دهد.در بهار 1980 مسعود با 1000چریک که تسلیحات ضعیفی داشتند با نیروهای دولتی و ارتش سرخ می‌جنگید. نیروهای وی تا سال 1984 به 5000 هزار نفر رسید. بعد از گسترش نفوذش به دیگر مناطق در سال 1989 وی دارای 13000 هزار جنگجو بود.
رژیم کمونیستی افغانستان که از اختلافات داخلی رنج می‌برد با پیوستن نیروهای عبدالرشید دوستم جنگ سالار ازبک به احمدشاه مسعود در سال 1371 عملاً در آستانهٔ سقوط قرار گرفت. نیروهای احمد شاه مسعود وارد شهر کابل می‌شوند و مناطق حساس دولتی را در کنترل خود درمی‌آورند.
فرمانده احمد شاه مسعود، پس از سالها مقاومت در برابر اشغال کشورش توسط ارتش شوروی سابق و جنگ با گروه طالبان ، در روز 18 شهریورماه 1380 برابر 9 سپتامبر سال 2001 میلادی، در اثر انفجار انتحاری دو مرد عرب که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند، کشته شد.
زمان ترور احمدشاه مسعود، که فقط 2 روز پیش از حملات انتحاری 11 سپتامبر به نیویورک بود، سوالاتی را در مورد ارتباط این ترور با حوادث نیویورک و متعاقب آن حمله به افغانستان برانگیخت. ابتدا این ترور به گروه طالبان نسبت داده شد اما طالبان هیچگاه مسئولیت آنرا نپذیرفت.
این موضوع باعث شد گمانه‌زنی‌هایی در مورد دست داشتن سازمان سیا در ترور احمدشاه مسعود در آستانه حملات 11 سپتامبر و طرح‌های آمریکا برای اشغال افغانستان مطرح شود؛ خصوصاً که احمدشاه مسعود مخالف سرسخت طالبان بود.