گروه بین‌الملل مشرق - روزنامه السفیر لبنان در مقاله‌ای به قلم مصطفى اللباد نوشت: حسن روحانی رئیس جمهور ایران امروز سه شنبه در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی می‌کند. این اولین حضور روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل بعد از پیروزی وی در انتخابات ریاست جمهوری در جولای گذشته است.
این سفر از آنجا که با شرایط ملتهب منطقه و در رأس آن اوضاع سوریه، همزمان شده از اهمیت بالایی برخوردار است. دلیل دیگر اهمیت این سفر، تمایل روحانی به بهبود روابط ایران با ایالات متحده است. پیش بینی می‌شود روحانی و تیم سیاست خارجی وی در حاشیه نشست مجمع عمومی، با مسئولان آمریکایی و شخص اوباما دیدار کنند. امری که بعد از گذشت سی و پنج سال از قطعی روابط، حادثه‌ای بسیار مهم به شمار می‌رود. روحانی و اوباما در نشست مجمع عمومی در در یک روز سخنرانی می‌کنند که این "تصادف برنامه‌ریزی‌شده" احتمال دیدار آن‌ها را بعید نمی‌داند.
برقراری ارتباط با جامعه بین الملل، وعده انتخاباتی روحانی
مبارزه انتخاباتی روحانی بر سه محور استوار بود: بالا بردن آزادی‌های فردی در کشور، بهبود عملکرد اقتصادی دولت و برقراری ارتباط با جامعه بین الملل. این سه محور با استقبال گسترده ایرانی‌ها روبرو شد، طوری‌که روحانی بر اساس آن توانست بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزند.
از همان ابتدا روشن بود که بهبود روابط با جهان، به معنای بهبود منطقی روابط با قدرت‌های جهانی است. افزون بر این، بهبود شرایط اقتصادی بدون برداشتن بار تحریم از روی دوش ایرانیان بخصوص بعد از تحریم اخیر بانک مرکزی ایران امکان‌پذیر نیست. تحریمی که باعث کاهش مبادلات با ایران و بانک مذکور گردید. حال که ایالات متحده عامل این تحریم‌ها بوده و کشورهای جهان را به اعمال آن وادار می‌سازد، منطقی است که بند مهم برنامه انتخاباتی روحانی، از سرگیری روابط با ایالات متحده بعد از سی و پنج سال باشد.
باید گفت تحریم‌های اقتصادی، ایران را تحت فشار قرار داد، اما باعث نشد این کشور از برنامه هسته‌ای خود و پرونده‌های منطقه‌ای (جبهه مقاومت) دست بردارد. قبل از تحریم، ایران روزانه 4/2 ملیون بشکه صادر می‌کرد اما بعداً این میزان به یک ملیون بشکه کاهش یافت. به این موضوع باید تحریم بانک مرکزی و خارج کردن آن از لیست تعاملات بین‌المللی افزود. در صورت ادامه این فرایند، تحریم‌های اقتصادی بر عناصر تصمیم‌ساز این کشور فشار خواهد آورد. آنچه دامنه این فشار را بالا خواهد برد، حمایت ایران از سوریه است.
دیپلماسی پینگ پنگ بین ایران و آمریکا
تهران و واشنگتن به مانند آنچه در آغاز دهه نود بین آمریکا و چین روی داد به سمت دیپلماسی پینگ پنگ روی آورده‌اند و روحانی به محض پیروزی در انتخابات، در نشست مطبوعاتی خود اعلام کرد که آماده است تا به طور مستقیم با آمریکایی‌ها وارد گفتگو شود. اندک ساعاتی بعد از این نشست خبری، سخنگوی کاخ سفید از تمایل آمریکا برای برای گفتگو و شراکت مطلوب سخن گفت. روحانی در مراسم تنفیذ ریاست جمهوری که با حضور رهبر انقلاب برگزار شد نیز بر این پیام سیاسی جدید تأکید کرد. در ادامه، تشکیل دولت نیز گویای ایجاد این فضای باز در روابط بین دو کشور بود، چرا که انتخاب محمد جواد ظریف نماینده پیشین ایران در سازمان ملل و پژوهشگر حوزه آمریکا به سمت وزیر امور خارجه، در راستای تمایل روحانی به ایجاد فضای مذاکره با آمریکا صورت گرفت.
فرایند نامه‌نگاری‌‌ها بین دو کشور نیز نشان داد که روحانی قصد دارد با واگذار کردن پرونده هسته‌ای به محمد جواد ظریف، این پرونده را از شورای امنیت ملی به وزارت امور خارجه منتقل کند. شکی نیست که دیدگاه ایران نسبت به این پرونده، سیاسی است نه امنیتی. در مقابل آمریکایی‌ها، با استقبال از مذاکره، به ایفای نقش ایران در بحران سوریه چشم دوخته‌اند. چرا که اوباما در چهار گفتگوی تلویزیونی خود اعلام کرد که «ایران نقش سازنده‌ای را در واداشتن بشار اسد به عدم استفاده از سلاح شیمیایی ایفا کرده است.»
روحانی از وزیر امور خارجه خواست تا از ظرفیت شبکه‌‌های ارتباط اجتماعی برای ارسال پیام‌های وزین سیاسی استفاده کند. از همین رو بود که وی سال نو یهودی "روش هاشاناه" را به تمام یهودیان جهان تبریک گفت. امری که توجه ملیون‌ها نفر را در سطح جهان به خود جلب کرد. «روحانی برخلاف ظریف که بسیار هوشمندانه مسئله هولوکاست را انکار نکرد، به این مسئله نپرداخت. ظریف در این رابطه گفت کسی که (احمدی نژاد) پیشتر هولوکاست را انکار کرده بود الآن در قدرت نیست. دولت روحانی با انجام برخی اقدامات در داخل، پیام سیاسی خود را به خارج از کشور منتقل کرد، چرا که بلافاصله قبل از سفر به نیویورک، یازده زندانی سیاسی را آزاد کرد از جمله این زندانیان، نسیرین ستوده فعال معروف حقوقی در ایران و شیرین عبادی بود که در پی اعتراض به نتایج انتخابات در سال 88 که آشفتگی‌های بزرگی را در کشور به وجود آورد، بازداشت شدند.
همزمان با این اقدامات، روحانی با ژستی بی‌نظیر در اوج بحران سوریه، اعلام کرد که کشورش از رئیس جمهور منتخب در سوریه حمایت می‌کند. مفاد این پیام این است که ایران جزئی از راه حل بوده و طرف مشکل ساز نیست. روحانی در نشست تلویزیونی خود با نماینده شبکه ان بی سی در بیست و هفتم شهریور جاری اعلام کرد که «ایران در گذشته سلاح هسته‌ای در اختیار نداشته و در آینده نیز به برخورداری از این سلاح فکر نمی‌کند و کشورش خواهان برقراری روابط عادی با تمامی کشورهاست.» روحانی در شرایطی از این موضع سخن می گوید که رهبر انقلاب از سیاست روحانی و موضوع " نرمش قهرمانانه" حمایت کرد.
قبل از آنکه روحانی از فصل اول پیشنهادهای تشویقی پرده برداشت و برای سفر به نیویورک سوار هواپیما شد، روزنامه واشنگتن پست، مقاله روز پنجشنبه روحانی را منتشر کرد و از وی به رئیس جمهوری هوشمند یاد کرد که در پی گفت و گو با آمریکاست.
در این مقاله که با عنوان " زمان ورود به گفتگو فرا رسیده است" منتشر شد، روحانی خطاب به رهبران جهان گفت که سیاست بین‌الملل دیگر عرصه بازی حاصل‌جمع صفر نیست. رئیس جمهور ایران همچنین گفت: « جهان در حال حاضر با چالش‌های بسیاری از جمله تروریسم، افراط‌گرایی، دخالت نظامی بیگانه، قاچاق مواد مخدر و جرایم سایبر مواجه است.» باید گفت علاوه بر پوتین، روحانی نیز افکار عمومی آمریکا را مورد خطاب قرار می‌دهد. این در حالی است که روحانی از سرچشمه بلاغت ایرانی وارد شده و پیام وی از نرمش بیشتری برخوردار است. او در این پیام نافذ و هدفمند می‌گوید: منافع مشترک زیاد ما و شما ایجاب می‌کند تا بیشتر به یکدیگر نزدیک شویم. در همان روزی که این مقاله منتشر شد، رئیس جمهور ایران لیست اسامی هیئت همراه خود در سفر به نیویورک را اعلام کرد. بر اساس گفته‌های مقامات ایرانی یکی از اعضای این هیئت، سیامک مره صدق تنها عضو یهودی مجلس شورای اسلامی است، چرا که بعد از سرزمین‌‌هالی اشغالی، ایران نخستین کشور خاورمیانه است که بیشترین حجم یهودیان را در اختیار دارد.
راه سخت پیش روی روحانی
روحانی فردی با کیاست و خوش‌سخن بوده و به خوبی می‌تواند حملات رسانه‌ای و سیاسی را خنثی نماید. از همین رو زود است که بگوییم روابط ایران و آمریکا کاملاً وارد مرحله جدیدی شده است. زود است که بگوئیم موانع بزرگ پیش روی روابط دو کشور در آستانه از بین رفتن است. آنچه باعث می شود آمریکایی‌ها به شدت خواهان مذاکره با ایران باشند، نفوذ بسیار عمیق این کشور در عرصه سوریه است. امری که می‌تواند شکست و یا موفقیت توافق آمریکا و روسیه درباره سلاح شیمیایی سوریه را رقم بزند. با این حال با نگاهی عمیق به روند امور می‌توان دریافت که آمریکا در گفتگو با ایران تعجیل نمی‌کند، چرا که وضعیت سوریه با تجربه همکاری دو کشور در عراق و افغانستان متفاوت است. واقعیت آن است که آمریکا در سوریه با تهدیدی جدی روبرو نیست. در سال 2001 و 2003 نیروهای آمریکا در افغانستان و عراق حضور داشتند، اما در سوریه چنین نیست. افزون بر آن، ادامه تحریم‌های اقتصادی به مثابه اهرم فشار در دستان اوباماست اگر چه این اهرم تاکنون ایران را به تسلیم وانداشته است.
اوباما از لحاظ زمانی و تاکتیکی در موضع ضعف و محاصره قرار گرفته، این موضوع فرصتی ناگهانی را برای ایران فراهم آورد اما واقعیت امر به این سادگی نیست، چرا که اوباما فردی تصمیم نمی‌گیرد و تصمیم های وی توسط نهادهای آمریکا دیکته می‌شود. همچنین حجم فشارها بر اوباما بخصوص در زمینه برقراری ارتباط با ایران بسیار زیاد خواهد بود و معلوم نیست اوباما بتواند در شرایط کنونی در برابر این حجم فشار مقابله کند و یا اینکه فشارها را به پایان برساند، چرا که فشارهای حمایت از رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، تلاش‌های وی را به بن بست می‌کشاند. به احتمال زیاد رئیس جمهور ایران در نشست مجمع عمومی، شاخص جدیدی در گفتمان مذاکرات ایجاد خواهد کرد و چه بسا سخنرانی وی، فتح بابی در مسیر مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن درباره مسئله هسته‌ای ایران باشد.
روحانی قبل از سفر به آمریکا، سفری طولانی و سخت را در ایران پیموده است. به هر حال روحانی برای دستیابی به اهداف و رویارویی با دشمنان با نفوذ و وحشی صفت خود باید وقت بیشتری را در اختیار داشته باشد و مسافت طولانی‌تری را طی نماید. مهمترین مسئله‌ای که از سفر روحانی به آمریکا برداشت می‌شود اینکه نبرد ایفای نقش در خاورمیانه هم در حوزه نبردهای میدانی و هم در حوزه سیاسی ( سفر به واشنگتن) در جریان است.
این سفر از آنجا که با شرایط ملتهب منطقه و در رأس آن اوضاع سوریه، همزمان شده از اهمیت بالایی برخوردار است. دلیل دیگر اهمیت این سفر، تمایل روحانی به بهبود روابط ایران با ایالات متحده است. پیش بینی می‌شود روحانی و تیم سیاست خارجی وی در حاشیه نشست مجمع عمومی، با مسئولان آمریکایی و شخص اوباما دیدار کنند. امری که بعد از گذشت سی و پنج سال از قطعی روابط، حادثه‌ای بسیار مهم به شمار می‌رود. روحانی و اوباما در نشست مجمع عمومی در در یک روز سخنرانی می‌کنند که این "تصادف برنامه‌ریزی‌شده" احتمال دیدار آن‌ها را بعید نمی‌داند.
برقراری ارتباط با جامعه بین الملل، وعده انتخاباتی روحانی
مبارزه انتخاباتی روحانی بر سه محور استوار بود: بالا بردن آزادی‌های فردی در کشور، بهبود عملکرد اقتصادی دولت و برقراری ارتباط با جامعه بین الملل. این سه محور با استقبال گسترده ایرانی‌ها روبرو شد، طوری‌که روحانی بر اساس آن توانست بر صندلی ریاست جمهوری تکیه بزند.
از همان ابتدا روشن بود که بهبود روابط با جهان، به معنای بهبود منطقی روابط با قدرت‌های جهانی است. افزون بر این، بهبود شرایط اقتصادی بدون برداشتن بار تحریم از روی دوش ایرانیان بخصوص بعد از تحریم اخیر بانک مرکزی ایران امکان‌پذیر نیست. تحریمی که باعث کاهش مبادلات با ایران و بانک مذکور گردید. حال که ایالات متحده عامل این تحریم‌ها بوده و کشورهای جهان را به اعمال آن وادار می‌سازد، منطقی است که بند مهم برنامه انتخاباتی روحانی، از سرگیری روابط با ایالات متحده بعد از سی و پنج سال باشد.
باید گفت تحریم‌های اقتصادی، ایران را تحت فشار قرار داد، اما باعث نشد این کشور از برنامه هسته‌ای خود و پرونده‌های منطقه‌ای (جبهه مقاومت) دست بردارد. قبل از تحریم، ایران روزانه 4/2 ملیون بشکه صادر می‌کرد اما بعداً این میزان به یک ملیون بشکه کاهش یافت. به این موضوع باید تحریم بانک مرکزی و خارج کردن آن از لیست تعاملات بین‌المللی افزود. در صورت ادامه این فرایند، تحریم‌های اقتصادی بر عناصر تصمیم‌ساز این کشور فشار خواهد آورد. آنچه دامنه این فشار را بالا خواهد برد، حمایت ایران از سوریه است.
دیپلماسی پینگ پنگ بین ایران و آمریکا
تهران و واشنگتن به مانند آنچه در آغاز دهه نود بین آمریکا و چین روی داد به سمت دیپلماسی پینگ پنگ روی آورده‌اند و روحانی به محض پیروزی در انتخابات، در نشست مطبوعاتی خود اعلام کرد که آماده است تا به طور مستقیم با آمریکایی‌ها وارد گفتگو شود. اندک ساعاتی بعد از این نشست خبری، سخنگوی کاخ سفید از تمایل آمریکا برای برای گفتگو و شراکت مطلوب سخن گفت. روحانی در مراسم تنفیذ ریاست جمهوری که با حضور رهبر انقلاب برگزار شد نیز بر این پیام سیاسی جدید تأکید کرد. در ادامه، تشکیل دولت نیز گویای ایجاد این فضای باز در روابط بین دو کشور بود، چرا که انتخاب محمد جواد ظریف نماینده پیشین ایران در سازمان ملل و پژوهشگر حوزه آمریکا به سمت وزیر امور خارجه، در راستای تمایل روحانی به ایجاد فضای مذاکره با آمریکا صورت گرفت.
فرایند نامه‌نگاری‌‌ها بین دو کشور نیز نشان داد که روحانی قصد دارد با واگذار کردن پرونده هسته‌ای به محمد جواد ظریف، این پرونده را از شورای امنیت ملی به وزارت امور خارجه منتقل کند. شکی نیست که دیدگاه ایران نسبت به این پرونده، سیاسی است نه امنیتی. در مقابل آمریکایی‌ها، با استقبال از مذاکره، به ایفای نقش ایران در بحران سوریه چشم دوخته‌اند. چرا که اوباما در چهار گفتگوی تلویزیونی خود اعلام کرد که «ایران نقش سازنده‌ای را در واداشتن بشار اسد به عدم استفاده از سلاح شیمیایی ایفا کرده است.»
روحانی از وزیر امور خارجه خواست تا از ظرفیت شبکه‌‌های ارتباط اجتماعی برای ارسال پیام‌های وزین سیاسی استفاده کند. از همین رو بود که وی سال نو یهودی "روش هاشاناه" را به تمام یهودیان جهان تبریک گفت. امری که توجه ملیون‌ها نفر را در سطح جهان به خود جلب کرد. «روحانی برخلاف ظریف که بسیار هوشمندانه مسئله هولوکاست را انکار نکرد، به این مسئله نپرداخت. ظریف در این رابطه گفت کسی که (احمدی نژاد) پیشتر هولوکاست را انکار کرده بود الآن در قدرت نیست. دولت روحانی با انجام برخی اقدامات در داخل، پیام سیاسی خود را به خارج از کشور منتقل کرد، چرا که بلافاصله قبل از سفر به نیویورک، یازده زندانی سیاسی را آزاد کرد از جمله این زندانیان، نسیرین ستوده فعال معروف حقوقی در ایران و شیرین عبادی بود که در پی اعتراض به نتایج انتخابات در سال 88 که آشفتگی‌های بزرگی را در کشور به وجود آورد، بازداشت شدند.
همزمان با این اقدامات، روحانی با ژستی بی‌نظیر در اوج بحران سوریه، اعلام کرد که کشورش از رئیس جمهور منتخب در سوریه حمایت می‌کند. مفاد این پیام این است که ایران جزئی از راه حل بوده و طرف مشکل ساز نیست. روحانی در نشست تلویزیونی خود با نماینده شبکه ان بی سی در بیست و هفتم شهریور جاری اعلام کرد که «ایران در گذشته سلاح هسته‌ای در اختیار نداشته و در آینده نیز به برخورداری از این سلاح فکر نمی‌کند و کشورش خواهان برقراری روابط عادی با تمامی کشورهاست.» روحانی در شرایطی از این موضع سخن می گوید که رهبر انقلاب از سیاست روحانی و موضوع " نرمش قهرمانانه" حمایت کرد.
قبل از آنکه روحانی از فصل اول پیشنهادهای تشویقی پرده برداشت و برای سفر به نیویورک سوار هواپیما شد، روزنامه واشنگتن پست، مقاله روز پنجشنبه روحانی را منتشر کرد و از وی به رئیس جمهوری هوشمند یاد کرد که در پی گفت و گو با آمریکاست.
در این مقاله که با عنوان " زمان ورود به گفتگو فرا رسیده است" منتشر شد، روحانی خطاب به رهبران جهان گفت که سیاست بین‌الملل دیگر عرصه بازی حاصل‌جمع صفر نیست. رئیس جمهور ایران همچنین گفت: « جهان در حال حاضر با چالش‌های بسیاری از جمله تروریسم، افراط‌گرایی، دخالت نظامی بیگانه، قاچاق مواد مخدر و جرایم سایبر مواجه است.» باید گفت علاوه بر پوتین، روحانی نیز افکار عمومی آمریکا را مورد خطاب قرار می‌دهد. این در حالی است که روحانی از سرچشمه بلاغت ایرانی وارد شده و پیام وی از نرمش بیشتری برخوردار است. او در این پیام نافذ و هدفمند می‌گوید: منافع مشترک زیاد ما و شما ایجاب می‌کند تا بیشتر به یکدیگر نزدیک شویم. در همان روزی که این مقاله منتشر شد، رئیس جمهور ایران لیست اسامی هیئت همراه خود در سفر به نیویورک را اعلام کرد. بر اساس گفته‌های مقامات ایرانی یکی از اعضای این هیئت، سیامک مره صدق تنها عضو یهودی مجلس شورای اسلامی است، چرا که بعد از سرزمین‌‌هالی اشغالی، ایران نخستین کشور خاورمیانه است که بیشترین حجم یهودیان را در اختیار دارد.
راه سخت پیش روی روحانی
روحانی فردی با کیاست و خوش‌سخن بوده و به خوبی می‌تواند حملات رسانه‌ای و سیاسی را خنثی نماید. از همین رو زود است که بگوییم روابط ایران و آمریکا کاملاً وارد مرحله جدیدی شده است. زود است که بگوئیم موانع بزرگ پیش روی روابط دو کشور در آستانه از بین رفتن است. آنچه باعث می شود آمریکایی‌ها به شدت خواهان مذاکره با ایران باشند، نفوذ بسیار عمیق این کشور در عرصه سوریه است. امری که می‌تواند شکست و یا موفقیت توافق آمریکا و روسیه درباره سلاح شیمیایی سوریه را رقم بزند. با این حال با نگاهی عمیق به روند امور می‌توان دریافت که آمریکا در گفتگو با ایران تعجیل نمی‌کند، چرا که وضعیت سوریه با تجربه همکاری دو کشور در عراق و افغانستان متفاوت است. واقعیت آن است که آمریکا در سوریه با تهدیدی جدی روبرو نیست. در سال 2001 و 2003 نیروهای آمریکا در افغانستان و عراق حضور داشتند، اما در سوریه چنین نیست. افزون بر آن، ادامه تحریم‌های اقتصادی به مثابه اهرم فشار در دستان اوباماست اگر چه این اهرم تاکنون ایران را به تسلیم وانداشته است.
اوباما از لحاظ زمانی و تاکتیکی در موضع ضعف و محاصره قرار گرفته، این موضوع فرصتی ناگهانی را برای ایران فراهم آورد اما واقعیت امر به این سادگی نیست، چرا که اوباما فردی تصمیم نمی‌گیرد و تصمیم های وی توسط نهادهای آمریکا دیکته می‌شود. همچنین حجم فشارها بر اوباما بخصوص در زمینه برقراری ارتباط با ایران بسیار زیاد خواهد بود و معلوم نیست اوباما بتواند در شرایط کنونی در برابر این حجم فشار مقابله کند و یا اینکه فشارها را به پایان برساند، چرا که فشارهای حمایت از رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، تلاش‌های وی را به بن بست می‌کشاند. به احتمال زیاد رئیس جمهور ایران در نشست مجمع عمومی، شاخص جدیدی در گفتمان مذاکرات ایجاد خواهد کرد و چه بسا سخنرانی وی، فتح بابی در مسیر مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن درباره مسئله هسته‌ای ایران باشد.
روحانی قبل از سفر به آمریکا، سفری طولانی و سخت را در ایران پیموده است. به هر حال روحانی برای دستیابی به اهداف و رویارویی با دشمنان با نفوذ و وحشی صفت خود باید وقت بیشتری را در اختیار داشته باشد و مسافت طولانی‌تری را طی نماید. مهمترین مسئله‌ای که از سفر روحانی به آمریکا برداشت می‌شود اینکه نبرد ایفای نقش در خاورمیانه هم در حوزه نبردهای میدانی و هم در حوزه سیاسی ( سفر به واشنگتن) در جریان است.