به گزارش گروه فرهنگی مشرق به نقل از فارس، پس از اخبار متفاوت و متناقض درباره انتصاب یازدهمین معاون فرهنگی در دوران وزارت «علی جنتی» سرانجام وزیر ارشاد پس از نزدیک 50 روز به تمام حرف و حدیث‌ها پایانی داد و «سیدعباس صالحی» را به عنوان معاون فرهنگی معرفی کرد.
اما پس از محسن پرویز که معاون صفار هرندی بود، با آمدن سید محمد حسینی بهمن دری اخوی به یک‌باره جای پرویز را گرفت و معاون شد؛ اما با برگزاری نمایشگاه کتاب و مشکلات و سختی کار پس از مدتی دری خانه‌نشینی را برگزید و موارد و موضوعات معاونت با ارسال به درب منزلش رفع و رجوع می‌شد.
در همین گیر و دار بود که حدود ساعت 19 نیمه شهریور؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی حکمی علی اسماعیلی را بعنوان «سرپرست معاونت فرهنگی» منصوب کرد.
در آن زمان بسیاری معتقد بودند که سرپرست معرفی شده سابقه فرهنگی ندارد و تنها مدیرکلی حراست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بدو ورود سیدمحمد حسینی به این وزارتخانه و نیز در ادامه مدیرکل حوزه وزارتی وزیر بوده است.
اما با خبر انتشار کتاب سرپرست معاونت فرهنگی در حوزه بیداری اسلامی شاید کمی از این انتقاد‌ها رخت بر بست و اداره او در معاونت طی مدت حضورش کمی از کاستی‌های گذشته را جبران کرد.
بد نیست نگاهی به عملکرد اسماعیلی طی دوران مسئولیتش داشته باشیم تا از آنچه در این معاونت در کمتر از یک‌سال گذشته واقف شویم.
* صدور حکم معاونی در سکوت رسانه‌ای؛ از سرپرستی تا معاونت
علی اسماعیلی در حالی به معاونت فرهنگی آمد که از مدتها پیش بهمن دری اخوی خانه نشین بود، اما در هر صورت امور انجام می‌شد، به این صورت اسماعیلی از حوزه حراست به معاونت آمد.
البته باید عنوان شود که حکم اسماعیلی سرپرستی بود و نه معاونت، در روزهای پایانی وزارت دکتر حسینی بر ارشاد، دو حکم جنجالی در رسانه‌ها برای اسماعیلی منتشر شد، نخست حکم ریاست بر نمایشگاه بین‌المللی کتاب بیست و هفتم و دیگری ارتقای حکم سرپرستی به معاونت بود.
اسماعیلی ریاست نمایشگاه بیست و ششم کتاب تهران را برعهده داشت و آن را با مشکلات فراوان برگزار کرد، گرچه نسبت به دوره‌های گذشته انتقادهای فراوانی بر آن وارد است، اما به گفته وی، اجازه ندادیم مشکلات مالی و اقتصادی بر روند برگزاری جوایز ادبی و حتی نمایشگاه کتاب تاثیرگذار باشد و تمام برنامه‌ها طبق معمول و رویه انجام شد.
* اطلاع‌رسانی نقطه ضعف و تشکیل کار گروه فرهنگی نقطه قوت
اما معاون فرهنگی ارشاد معتقد است، در حوزه اطلاع رسانی با وجود تجلیل‌های فراوان و چاپ کتاب‌های متعدد با این همه سختی اما ضعیف هستیم، بالاخره در نمایشگاه فرانکفورت شرکت کردیم و سعی کردیم در صحنه جهانی به نحوی بدرخشیم، در نمایشگاه کتاب تهران سعی کردیم حضور اکثر کشورها را داشته باشیم همه هم مشتاق حضور بودند، همه این موارد نشان از آن دارد که در بعد اطلاع‌رسانی باید بیشتر تلاش کنیم.
اسماعیلی پیرامون نقطه ضعف و قوت دولت دهم در حوزه فرهنگی می‌گوید: نقطه قوت را در افتتاحیه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرض کردم، به نظرم بزرگترین رویکرد فرهنگی که در دولت نهم اتفاق افتاد، تشکیل کارگروه فرهنگی، شاخص‌های فرهنگی است چراکه آن را در عمل هم نشان دادیم، اما اینکه تحقق پیدا نمی‌کند بحث دیگری است، رویکرد مثبت است، اما بودجه تحقق پیدا نمی‌کند، اینجا نمی‌توان گفت دولت مقصر است، بالاخره هزار مولفه ممکن است وجود داشته باشد تا بودجه محقق نشود، چون ما متکی به نفت هستیم و اگر نفت ما را نخرند و یا بازار جهانی متحول شود، قیمت دلار افزایش یا کاهش پیدا کند و... همه این عوامل زنجیره‌وار هستند اما انصافا رویکرد مثبت بوده است.
* مهمترین مسئله افزایش قیمت کاغذ/ صفر شدن تعرفه واردات کاغذ در روزهای نگران‌کننده
مهمترین مسئله پیش روی معاونت موضوع کاغذ، دغدغه ناشران و کتابفروشان و مالیات بود، البته ارشاد همواره عنوان می‌کرد که ما در موضوع کاغذ تنها کمک دهنده و یاری‌گر هستیم و وظیفه اصلی بر عهده وزارت صنعت معدن و تجارت است، البته این سخن صحیح است ولی باز هم فشار اصلی باید از سوی ارشاد وارد می‌شد.
نکته دیگر در زمان فعالیت اسماعیلی، صفر شدن تعرفه واردات کاغذ بود، در این دوران اعلام شد که تعرفه واردات این محصول صفر شده تا واردات کاغذ به راحتی انجام شود و مشکلات بخش چاپ در این خصوص رفع شود.
* انتقال نمایشگاه کتاب به باغ کتاب خوب یا بد؟!
از موضوعات دیگر مطرح شده در دوران وی، نتایج آنالیز انتقال نمایشگاه کتاب به «باغ کتاب» بود که یکی از دلایل عدم انتقال نمایشگاه کتاب مواردی از قبیل عدم پاسخگویی باغ کتاب به جمعیت مشتاق حاضر در این پروژه فرهنگی عنوان شد.
* ارشاد سکوی پرتاب مدیران و معاونان به آن سوی مرزها/ رایزنان فرهنگی در راهند
این‌بار سخن از تغییر رایزنان فرهنگی ایران در سایر کشورها به میان آمد، اخبار دال بر این بود که برخی مدیران فعلی احتمالا در دوره‌های آتی و بزودی رایزن فرهنگی خواهند شد. از جمله این افراد می‌توان به «محمد مهدی فداکار» معاون اداری مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «منفرد» مدیر کل اطلاع رسانی و روابط عمومی سابق وزارت ارشاد و «علی اسماعیلی» معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره کرد. خبرها دال بر این بود که قرار است علی اسماعیلی رایزن فرهنگی ایران در اندونزی شود.
* معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان در قالب تفاهم سه جانبه
در سال 1380 مصوبه مربوط به بند «ل» ماده 139 تصویب شد که براساس آن تمامی مراکز مطبوعاتی، فرهنگی، هنری، انتشاراتی و کتابفروشی‌هایی که مجوزشان از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شد، از پرداخت مالیات معاف شدند. اجرای این مصوبه تاکنون ممکن نشده بود، اما با پیگیری‌های معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و با استنادات قانونی و همکاری خوب سازمان امور مالیاتی کشور و در قالب تفاهم سه جانبه در نهایت ناشران و کتابفروشان از پرداخت مالیات معاف شدند.
مسأله معافیت کتابفروشان از پرداخت مالیات سال‌هاست که در مجامع مختلف مطرح بود اما گاهی محقق و در برخی موارد متوقف می‌شد. در دولت دهم نیز بارها این موضوع پیگیری شد تا این که در جلسه با محمود احمدی‌نژاد رییس جمهور وقت، معافیت کتابفروشان از پرداخت مالیات به تایید رئیس جمهور و متعاقب آن در جلسه‌ای که با رئیس کل سازمان امور مالیاتی برگزار شد رسید و از سوی سازمان مالیاتی کشور نهادینه شد.
* سند همکاری 5 ساله؛ تخصیص اعتبار ویژه صنعت چاپ و نشر در چارچوب قوانین حاکم بر صندوق توسعه ملی
کلیات سند همکاری 5 ساله صندوق توسعه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه محمدرضا فرزین رییس هیئت عامل صندوق و علی اسماعیلی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد بررسی شد.
در این جلسه فرزین اعلام آمادگی کرد که صندوق توسعه ملی آمادگی تامین اعتبار تمامی طرح‌های ارزی با توجیه اقتصادی مناسب از جمله در پروژه‌های صنعت چاپ و نشر و تولید کاغذ و زینک بخش خصوصی را که مقرون به صرفه است، دارد.
قرار شد بعد از بررسی لازم و دریافت اولویت‌ها از طریق صندوق، با مشخص کردن میزان تسهیلات مورد نیاز واحدهای تولیدی از طریق اتحادیه‌های چاپ و نشر و بسته‌بندی، این مهم صورت پذیرد. در این جلسه مقرر شد سندی 5 ساله به منظور همکاری، حمایت، تخصیص اعتبار ویژه صنعت چاپ و نشر در چارچوب قوانین حاکم بر صندوق توسعه ملی و دادن تسهیلات ارزی و ریالی صنعت چاپ و نشر و بسته‌بندی میان صندوق توسعه ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در قالب تفاهمنامه تنظیم شود.
* تسهیلات 1500 میلیاردی صندوق توسعه ملی به 1579 واحد چاپ و نشر کشور
همایون امیرزاده رئیس کار گروه طرح‌های توسعه‌ای چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ارائه تسهیلات صندوق توسعه ملی به 1579 واحد چاپ و نشر برای اولین بار در راستای حمایت از واحدهای تولیدی صنعت چاپ و نشر سراسر کشور خبر داد. این مهم با پیگیری معاونت فرهنگی محقق شد.
* امضای تفاهمنامه بین وزارت ارشاد و صنعت و معدن در جهت ارتقاء کیفیت صنعت بسته‌بندی
در دوران فعالیت علی اسماعیلی در معاونت فرهنگی ارشاد اتفاق رخ داده دیگر، امضای تفاهمنامه همکاری بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت، در راستای سیاست‌های حمایتی و هدایتی از صادرات غیرنفتی و توسعه و تقویت فرهنگ صادرات در سطح کشور، بود که به امضای معاونین این وزارتخانه‌ها رسید.
توسعه کیفی و کمی صادرات از طریق ارتقاء کیفیت صنعت بسته‌بندی و نیز افزایش توانمندی‌ها در زمینه توسعه صنعت چاپ و بسته‌بندی با رویکرد صادرات از مفاد این تفاهمنامه به شمار می‌آید.
* «افراش» رفت و «علمشاهی» مدیر کل چاپ شد/ سرپرست دقیقه 90 مدیر کل شد
از دیگر کارهای صورت گرفته در دوران اسماعیلی انتصاب «احمد علمشاهی» با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت ارشاد بود، پس از کش و قوس‌های فراوان در زمان افراش، در نهایت احمد علمشاهی را منصوب شد، نکته جالب اینجاست که پیش از این در تاریخ سوم در ماه سال 91 یوسف افراش در حکمی از سوی علی اسماعیلی سرپرست معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مدیرکل دفتر چاپ منصوب شد، این در حالی است که وی در سه سال گذشته به عنوان سرپرست این دفتر فعالیت می‌کرد.
* دستور رئیس‌جمهور برای معافیت‌های صنعت چاپ چه شد؟
با آمدن علمشاهی و همکاری او با معاون فرهنگی وزیر ارشاد، اهالی صنعت چاپ و نشر کشور ضمن دیدار با رئیس جمهور در خصوص مشکلات پیش روی این صنعت گفت‌وگو کردند و نامه‌ای را با امضای اتحادیه چاپخانه‌داران تهران، اتحادیه لیتوگرافان و مهر و پلاک تهران، اتحادیه صحافان تهران، اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ ایران، تعاونی چاپخانه‌داران تهران، تعاونی لیتوگرافان کشور و تعاونی صحافان تهران تقدیم رئیس جمهور کردند، در بخشی از این نامه آمده بود؛ "دست‌اندرکاران حوزه چاپ اعم از دولتمردان و کارگزاران این حوزه و اتحادیه‌ها و تشکل‌های فعال ضمن اجر نهادن به تلاش‌های دو دوره ریاست جمهوری آن مدیر گرانمایه، استدعا دارند دستور ویژه‌ای حسب رسیدگی در خصوص مسائل فوری صنعت چاپ و بسته‌بندی با توجه به نقش راهبردی و مؤثر آن در چرخه تولید و توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی کشور صادر فرمایید".
این نامه 8 بند داشت که در نهایت احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت، برای بهبود وضعیت صنعت نشر کشور نامه‌ای به وزرای فرهنگ و ارشاد اسلامی و صنعت، معدن و تجارت نوشت که در آن آمده بود: «فوری رسیدگی کنید. اینها جزء صنعت فرهنگی محسوب می‌شوند باید در معافیت‌ها و تسهیلات کاملاً حمایت شوند. آقایان فرزین و عسگری در جلسه با آنان حضور داشتند و موارد مصوب را ثبت کردند. طبق همان عمل شود» رئیس جمهور موارد را دستور و معاونت فرهنگی ارشاد باید آن را پیگیری می‌کرد اما تکلیف این موضوع روشن نشد.
* مسئولیت صدور مجوز معافیت از پرداخت حقوق ورودی ماشین‌آلات چاپ به وزارت ارشاد محول شد
در پی امضای تفاهم نامه میان وزارت فرهنگ و صنعت، در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مسئولیت صدور مجوز معافیت از پرداخت حقوق ورودی ماشین‌آلات چاپ بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و بر انجام تعهدات متقاضی نظارت خواهد کرد. این تفاهمنامه با حضور با حضور سیدمحمد حسینی رونمایی شد. اطلاع‌رسانی برای آنچه پس از این رونمایی باید محقق شود صورت نگرفت و همان که اسماعیلی گفته بود در اطلاع رسانی ضعف داریم، موجبات چگونگی این مهم را مبهم می‌کند.
* تلاش برای به صفر رساندن کتاب‌های بلاتکلیف در ارشاد
اسماعیلی همواره از تلاش برای صدور مجوز سخن می‌گفت در حالی که بسیاری از ناشران و نویسندگان این روند را مناسب ندانسته و همواره گلایه داشتند، او در تازه‌ترین گفت‌وگوهایش مدعی شده بود: "در 4 سال گذشته کمتر از 300 کتاب اصلاحیه از اداره کتاب دریافت کرد و 95 تا 98 درصد از کتاب‌ها در کمتر از 45 روز مجوز دریافت کردند؛ طبیعی است کتابی که بررسی می‌شود، ممکن است دچار اشکالاتی بوده و منطبق بر ضوابط نشر نباشد که بعد از مشاهده، اصلاحیه‌های لازم به ناشر ابلاغ می‌شود، ابلاغ به ناشر و پذیرش از مؤلف، اصلاح و برگشت کتاب گاهی فرآیند صدور مجوز را طولانی کرده است که تعداد این موارد نیز محدود است.
وی با اشاره به تسریع در روند تعینی تکلیف کردن کتاب‌های مانده در اداره کتاب طی ماه اخیر گفت: برای تسهیل این کار اخیراً و حتی در سال گذشته کمیته‌ای 3 جانبه تشکیل شد و امیدواریم در پایان این دولت کتابی بلاتکلیف باقی نمانده باشد. در طول این 4 سال، کمتر از 300 کتاب نیازمند اصلاح بوده و زمان ارائه مجوز به آنها بیشتر از 3 ماه طول کشیده است."
* ابلاغ مصوبه تأیید انتخاب اعضای هیأت نظارت بر ضوابط نشر کتاب بزرگسالان بعد از گذشت 2 سال
از نکات قابل تامل اینکه با گذشت بیش از دو سال از تصویب «تشکیل هیأت نظارت بر ضوابط نشر کتاب بزرگسالان» در شورای انقلاب فرهنگی، این مصوبه نهایتاً از 24 مرداد با درج در روزنامه رسمی کشور، شکل قانونی و اجرایی به خود گرفت.
مصوبه «تأیید انتخاب اعضای هیأت نظارت بر ضوابط نشر کتاب بزرگسالان» که در جلسه 688 مورخ 20/2/1390 شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ 21/1/1390 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به تصویب رسیده است، به شرح ذیل برای اجراء ابلاغ می‌شود.
«آقایان حجة الاسلام والمسلمین دکتر مهدی خاموشی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر هادی صادقی، دکتر حسین کچویان، دکتر محسن مؤمنی‌شریف، دکتر احمد شاکری و بهمن دری و خانم دکتر سوسن کشاورز، به استناد ماده 5 مصوبه اهداف، سیاست‌ها و ضوابط نشر کتاب به عنوان اعضای هیأت نظارت بر ضوابط نشر کتاب بزرگسالان، انتخاب می‌شوند». (رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ محمود احمدی‌نژاد)
اما عدم واکنش ارشاد به این موضوع که به نظر می‌رسد با توجه به گذشت دو سال از تصویب این هیات، برخی اعضای آن نیازمند بازنگری و تغییر دارند تا این هیات بتواند با قدرت کار خود را آغاز کند، از موارد در نوع خود جال توجه بود.
* اداره کتاب قرص و محکم در دوران دری و اسماعیلی ایستاد/ وظایف اداره کتاب از قالب مجری به یک سیاست‌گذار تغییر یافت
علی اسماعیلی و بهمن دری در دوران فعالیت‌های خود در معاونت فرهنگی تعامل خوبی با مهمترین بخش خود یعنی اداره کتاب داشتند و هردو با الهیاری کار کرده و حتی در دوران دری مجوز چند ناشر لغو و حتی برخی‌ها تعلیق شدند که اداره کتاب نیز در تبعیت از معاونت به کتاب‌های این ناشران مجوز نداد. اما طبق مصوبه معاونت برنامه‌ریزی نیروی انسانی عناوین، اساسنامه و چارت کاری برخی ادارت تغییر پیدا کرد، بر این اساس در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که با زیرمجموعه‌هایی چون اداره کل مجامع و تشکل‌ها، اداره امور کتاب و کتابخوانی، دفتر امور چاپ و... فعالیت می‌کرده نیز تغییراتی صورت گرفته است.
مدیرکل اداره کتاب و کتابخوانی در این باره می‌گوید: در این چارت جدید یا وظایفی از ادارات و نهادهای دیگر در اختیار اداره یا نهاد دیگری قرار داده شده است و یا وظایفی جدید برای یک اداره و نهاد جدید تبیین شده است. بر این اساس اداره کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد به دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی تغییر نام یافته است، در وظایف این دفتر نیز تغییراتی ایجاد شده است، در مجموع مجموعه‌ای از وظایف دیده شده است، مانند مشارکت این اداره در اداره و برگزاری جوایز کتاب سال، کتاب فصل، جایزه جلال، گام اول و ... خرید کتاب، صدور پروانه‌های نشر و...
اللهیاری تصریح کرد: صدور پروانه نشر تا پیش از این در اختیار اداره کل مجامع فرهنگی و کمیته خرید کتاب نیز در حوزه ستادی معاونت فرهنگی بود، در چارت جدید پیش بینی شده است که اداره کل کتاب و کتابخوانی که از این پس با عنوان «دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی» نامیده می‌شود نیز در این زمینه در حوزه سیاست‌گذاری فعالیت داشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که وظایف خانه کتاب و اداره کل مجامع فرهنگی در این چارت چگونه پیش بینی شده است، گفت: موسسه خانه کتاب همچنان مجری در برگزاری جوایز کتاب است و دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی در سیاست‌گذاری‌های و اداره جلسات دارای وظیفه شده است.
اللهیاری تصریح کرد: از زمانی که این چارت به معاونت‌ها ابلاغ شده است، معاونت‌ها می‌توانند با بررسی وظایف حدود و ثغور را تعیین کنند، و نظرات خود را ارائه دهند، در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد نیز با توجه به شرح وظایف هر اداره این چارت جدید در حال بررسی است و جلسات آن در حال برگزاری است. موسسه خانه کتاب همچنان مجری است در چارت پیش بینی شده دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی هم در سیاست‌گذاری و اداره جلسات کمک کند و درباره میزان کمک ها و اینها داره جلساتش در معاونت فرهنگی شکل می‌گیرد.
وی در پایان گفت: اینگونه به نظر می‌رسد که در چارت جدید وظایف اداره کتاب از قالب مجری به یک سیاست‌گذار تغییر یافته است.
* کاهش آمار انتشار کتاب در 4 ماه ابتدای سال 92/ انتشار 16 هزار و 751 اثر در 4 ماه
در پایان یادآور می‌شود در قیاس آمار منتشر شده کتاب طی 4 ماهه ابتدایی سال 92 با سال گذشته، متاسفانه باید گفت آمار نشان از کاهش انتشار دارد، سه ماهه ابتدایی سال گذشت و ماه چهارم سال 92 نیز کم کم رو به پایان است، اما آمار نشر در این بازه زمانی در قیاس با سال گذشته همین روزها تفاوتی داشته است. امید که معاون فرهنگی یازدهم در کنار علی جنتی رویکردی در جهت افزایش آمار نشر داشته باشند و دغدغه‌شان رسیدن به روزهای طلایی کتاب و نشر باشد.
بر این اساس، از اول فروردین سال 92 تا 27 تیرماه 92 طبق آمار خانه کتاب، 16751 کتاب منتشر شده است که از این میان 9404 کتاب چاپ اولی، 7347 کتاب چاپ مجدد منتشر شده است که در این میان 13055 اثر تالیفی و 3696 اثر ترجمه را شامل می‌شود. قیاس این آمار با سال گذشته گویای همه موارد خواهد بود، از اول فروردین 91 تا 27 تیرماه 91 حدود 18368 اثر منتشر شده است، که از این میان 10389 کتاب چاپ اولی و 7979 اثر تجدید چاپی بوده‌اند.
انتشار 16751 اثر در سال 92 و 18368 اثر در سال 91 و کاهش چند درصدی هشداری است برای گرانی کاغذ و در پی آن گرانی کتاب و هزینه‌های بالای چاپ یک اثر که مسئولان باید به آن توجه کنند.