به گزارش مشرق به نقل از تسنیم، محمد جواد ظریف، طی یادداشتی در نشریه الشرق‌الاوسط، به تشریح سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال همسایگان پرداخته و نوشت: در چند هفته اخیر، جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 سعی کرده‌اند که از فرصت منحصربفرد بوجود آمده در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری در تابستان گذشته برای حل و فصل مسأله هسته‌ای، که سایه‌ای غیرضروری از ناامنی و بحران بر فراز منطقه ایجاد کرده است، استفاده کنند. در حالیکه بخش اعظم جامعه بین‌الملل از این تحول مثبت استقبال کرده است، برخی از دوستان ما در کشورهای همسایه اظهار نگرانی کرده‌اند مبنی بر اینکه شاید این گشایش بوجود آمده به زیان آنها تمام شود.
متأسفانه، یک ذهنیت حاصل جمع صفر در منطقه ما و در اقصی‌نقاط جهان رایج شده است و برخی شاید حتی عادت به بهره‌برداری از این خصومت نسبت به ایران برای دستیابی به منافع خود استفاده می‌کنند. با این حال، مایلم تصریح کنم که جمهوری اسلامی ایران چنین توهماتی ندارد. ما می‌دانیم که نمی‌توانیم منافع‌مان را در منطقه به بهای منافع دیگران به پیش بریم. این امر بالاخص در ارتباط با طرف‌های مقابلی که بسیار به ما نزدیک بوده و امنیت و ثبات آنها با امنیت و ثبات ما کاملا گره خورده است، کاملا صادق می‌باشد.
بنابراین، علرغم تمرکز موجود حول تعاملات ما با غرب، واقعیت این است که اولین اولویت سیاست خارجی کشور ما منطقه است.
تنها برخی موارد در سیاست بین‌الملل ثابت هستند که جغرافیا یکی از آنها می‌باشد. یک کشور نمی‌تواند همسایگان خود را تغییر دهد. تنها برخی موارد در سیاست بین‌الملل ثابت هستند که جغرافیا یکی از آنها می‌باشد. یک کشور نمی‌تواند همسایگان خود را تغییر دهد. در جهان به هم پیوسته ما، سرنوشت کشور ما با تقدیر همسایگان گره خورده است. پهنه آبی که ما را از همسایگانمان در جنوب جدا می‌کند، تنها یک آبراهه نیست بلکه شاهراه حیاتی مشترک ما است. همه ما نه تنها برای بقاء بلکه برای شکوفایی به این آبراهه وابسته‌ایم. با توجه به پیوند نزدیک تقدیر ما، این عقیده که منافع یکی می‌تواند بدون در نظر گرفتن منافع دیگری در نظر گرفته شود خیالی واهی است.
در حالیکه آشفتگی در منطقه ما وسعت می‌گیرد، هیچ کشوری یک جزیره نخواهد بود. رونق به بهای فقیرتر شدن دیگران به دست نمی‌آید، و امنیت نیز نیز به بهای نا‌امن شدن دیگران تأمین شود. ما یا با هم برنده خواهیم شد یا با هم بازنده. ما قادر به همکاری با یکدیگر، اعتماد به هم، جمع کردن پتانسیل‌مان و خلق منطقه‌ای امن‌تر و شکوفاتر هستیم.
متأسفانه، مدل امنیت و ثباتی که تاکنون بر منطقه ما تحمیل شده است بر اساس رقابت، مناقشه و تشکیل بلوک‌های رقیب پایه‌ریزی شده است. تنها نتیجه این امر افزایش پرورش ناهماهنگی‌ها جدید و ظهور جاه‌طلبی‌های تحقق نیافته و گفته نشده‌ای است که به طور مداوم منطقه را در سه دهه گذشته تهدید کرده‌اند.
پس چگونه به جلو حرکت کنیم؟
ما باید حوزه‌های منافع و اهداف مشترک را شناسایی کنیم. سپس، باید روش‌هایی جمعی برای دستیابی و برقراری این اهداف بیابیم.
آنچه ما را به یکدیگر پیوند می‌دهد بیش از آن چیزی است که جدای‌مان می‌کند. ما باید فهمی هوشمندانه از این واقعیت داشته باشیم که دارای منافع مشترک بوده و با تهدیدات مشترک نیز رویارو هستیم و مجبوریم با چالش‌های مشترک مواجه شده و از فرصت‌های مشترک را مورد استفاده قرار دهیم. کوتاه سخن اینکه ما دارای تقدیری مشترک هستیم.
نفع همه در ممانعت از بروز تنش در منطقه، سرکوب افراطی‌گری و تروریسم، ارتقاع هماهنگی بین فرقه‌های مختلف اسلامی، حفظ یکپارچگی ارضی، تضمین استقلال سیاسی، اطمینان از جریان آزاد نفت، و حفظ محیط زیست مشترکمان است. اینها ضروریاتی مطلق برای امنیت و توسعه مشترک ما هستند.
به منظور معکوس کردن دور منحوس بدگمانی و عدم اعتماد و نیز گام برداشتن رو به جلو – برای ایجاد اطمینان، و به هم پیوستن نیروها در سعی برای ایجاد آینده‌های بهتر، امن‌تر و شکوفاتر برای فرزندانمان - باید سه نکته را مد نظر داشته باشیم.
نخست اینکه، ما باید چارچوبی جامع برای اعتماد و همکاری در این منطقه استراتژیک ایجاد کنیم. هر نوع خلل در این فرآنید می‌تواند بذر بی‌اعتمادی، تنش و بحران در آینده باشد. هسته هر نوع تمهیدات منطقه‌ای گسترده باید محدود به هشت دولت ساحلی باشد. دخیل کردن سایر دولت‌ها مسائل پیچیده دیگری را به دنبال خواهد داشت که بر مسائل فوری و مهم این منطقه سایه افکنده و ماهیت پیچیده امنیت و نیز همکاری بین ما را پیچیده‌تر خواهد ساخت.
طبیعتا، نگرانی‌های مشروعی درباره عدم توازن و عدم تقارن‌های بالقوه که ممکن است در سیستم جدید پدید آیند وجود خواهند داشت. نگرانی درباره استیلاء و یا تحمیل دیدگاه‌های یک کشور و یا گروهی از کشورها باید مورد توجه قرار گرفته حل و فصل گردند. برای ایجاد یک سیستم جامع بر اساس احترام متقابل و اصل عدم مداخله، باید تمهیداتی را در چارچوب سازمان ملل متحد پیاده سازیم. چارچوب نهادی لازم قبلا در قطعنامه 598 شورای امنیت که به جنگ ویرانگر تحمیل شده توسط رژیم صدام حسین بر ایران، عراق و تمام منطقه پایان داد، ارائه شده است.
دوم، ما باید به وضوح مشخص سازیم در حالی که همکاری بین ما به زیان هیچ طرفی نبوده و در حقیقت امنیت منطقه را ارتقاء خواهد بخشید، از گوناگونی منافع درگیر در منطقه نیز کاملا آگاه هستیم. آبراهه‌ای که ما را از هم جدا می‌سازد، برای جهان اهمیتی حیاتی دارد اما منبع اهمیت آن برای تمام بازیگران یکسان نیست. این آبراهه برای ما کشورهای ساحلی به منزله شاهراه زندگی است. برای آنهایی که به ما به عنوان تأمین کننده اصلی نیازهای انرژی‌شان وابسته هستند این آبراهه عنصری اصلی در رفاع اقتصادی و صنعتی‌شان است. بر عکس، برای آنهایی که به منابع انرژی ما وابسته نیستند، منطقه ما تنها یک عرصه مهم برای اعمل کنترل‌شان در میدان سیاست بین‌الملل و رقابت اقتصادی بین‌المللی است. از این رو، باید در نظر داشته باشیم که تفاوت‌های کیفی بین منافع بازیگران مختلف وجود دارد و بر اساس آن عمل کنیم.
سوم، عنصر بین‌المللی بی‌ثباتی در منطقه ما از واگرایی ماهیت منافع قدرت‌های خارجی متفاوت و رقابت آنها نشأت می‌گیرد. تزریق مسائل خارجی توسط آنها تنها منجر به پیچیده‌تر شدن وضعیت امنیتی منطقه‌ای خواهد بود که از قبل نیز دچار پیچیدگی است. ما نباید از یاد ببریم که منافع این بازیگران خارجی شاید همیشه در حفظ ثبات نبوده، بلکه وابسته به آنچه باشد که می‌تواند توجیه‌گر حضور آنها باشد. حضور نیروهای خارجی منجر به بی‌ثباتی داخلی در کشورهایی شده که میزبانی آنها را بر عهده داشته‌اند و تنش‌های کنونی بین این کشورها و سایر دولت‌های منطقه‌ای را افزایش داده‌اند.
من اعتقاد دارم که یک اراده واقعی برای بحث در مورد این چالش‌های مشترک وجود دارد. چالش‌ها و فرصت‌هایی که با آن روبرو هستیم، فراوان هستند. آنها از تخریب محیط زیست گرفته تا تنش‌های فرقه‌ای، از افراط گرایی و تروریسم تا کنترل تسلیحات و خلع سلاح، و از همکاری گردشگری و اقتصادی و فرهنگی تا اعتماد سازی و افزایش اقدامات امنیتی را شامل می‌شوند. هدف ما باید شروع گفتگویی باشد که منتج به گام‌های عملی و به تدریج در حال گسترش باشد.
ایران با تمام ابعاد جغرافیایی و منابع انسانی و طبیعی خود و با بهره گیری از داشتن دین، تاریخ و فرهنگ مشترک با همسایگان خود در مدتی نزدیک به سه قرن است که به هیچ کشوری حمله نکرده است. ما دست دوستی و همبستگی اسلامی به همسایگان خود دراز کرده‌ایم و به آنها اطمینان داده‌ایم که آنها می توانند بر روی ما به عنوان یک شریک قابل اعتماد حساب باز کنند.
در انتخابات ریاست جمهوری اخیر ما که مظهر افتخار و نشاندهنده توانایی یک مدل اسلامی دموکراسی برای ایجاد تغییر از طریق صندوق های رای بود، دولت من اختیار زیادی برای درگیر شدن در تعامل سازنده با جهان به خصوص با همسایگانمان به دست آورد. ما خود را ملزم به استفاده از این اختیار کرده‌ایم تا شرایط را به سمت بهتر شدن تغییر دهیم. اما نمی‌توانیم آن را به تنهایی انجام دهیم. اکنون بیش از هر زمان دیگری وقت آن رسیده است که دست در دست یکدیگر برای رقم زدن سرنوشت بهتری شروع به کار کنند. سرنوشتی مبتنی بر اصول اصیل احترام متقابل و عدم مداخله. ما در حال برداشتن اولین گام به سوی این هدف هستیم. امیدواریم که شما ما را در این مسیر دشوار اما پر ثمر همراهی کنید.
من اعتقاد دارم که یک اراده واقعی برای بحث در مورد این چالش‌های مشترک وجود دارد. چالش‌ها و فرصت‌هایی که با آن روبرو هستیم، فراوان هستند. آنها از تخریب محیط زیست گرفته تا تنش‌های فرقه‌ای، از افراط گرایی و تروریسم تا کنترل تسلیحات و خلع سلاح، و از همکاری گردشگری و اقتصادی و فرهنگی تا اعتماد سازی و افزایش اقدامات امنیتی را شامل می‌شوند. هدف ما باید شروع گفتگویی باشد که منتج به گام‌های عملی و به تدریج در حال گسترش باشد.
ایران با تمام ابعاد جغرافیایی و منابع انسانی و طبیعی خود و با بهره گیری از داشتن دین، تاریخ و فرهنگ مشترک با همسایگان خود در مدتی نزدیک به سه قرن است که به هیچ کشوری حمله نکرده است.