گروه بین‌الملل مشرق – پس از 5 روز مذاکرات فشرده در ژنو، ایران و 1+5 بر سر میز مذاکره به توافق رسیدند. گرچه جان کری همچنان مدعی است که هیچ کشوری حق غنی‌سازی ندارد، اما بنابر تأیید دیگر وزرای خارجه 1+5، حق غنی‌سازی ایران در این توافق به رسمیت شناخته شده است.
متن کامل سخنرانی و پرسش و پاسخ وی با خبرنگاران به همراه فیلم این نشست در ادامه آمده است:
خیلی روز و شب طولانی بود. تشکر می کنم از دولت سوئیس، از سازمان ملل، ما بسیار مفتخریم که اینجا هستیم، در این ساعات اولیه صبح از همکاران خود، انگلیس، فرانسه،روسیه،چین و آلمان و خانم اشتون تشکر می‌کنم که نه تنها دوست خوبی است بلکه پشتکار دارد و مذاکره کننده قوی است و برای رهبری او در این مذاکرات خوشحال هستیم. من همچنین می‌خواهم از تیم آمریکا هم تشکر کنم. افراد زیادی برای مدت زمان زیادی درگیر بودند و تلاش کردند و عده‌ای نیز هم در آمریکا وجود دارند که خودشان می‌دانند که چه کسانی هستند و در اینجا می‌خواهم از وندی شرمن، معاون خودم تشکر کنم که خیلی صبور و ماهر است و در طول این پروسه سالهای طولانی بسیار کمک کرده است و سکان تیم آمریکا را در این مذاکرات به دست گرفته است.
در ماه سپتامبر در مجمع عمومی سازمان ملل، اوباما از من و تیم من خواست که با همکاران خود همکاری کنیم که درباره نگرانی‌های جامعه بین‌الملل درباره برنامه هسته‌ای ایران به یک راه‌حل برسیم. ماه گذشته، 1+5 به یک مذاکره سریع وارد شد تا با ایران به صورت جدی مذاکره کند. هدف این مذاکرات ساده است و آن این است که ایران ماهیت صلح‌آمیز هسته‌ای خود را ثابت کند و نشان دهد که به سمت تسلیحات هسته‌ای نمی رود.
امروز ما در حال برداشتن یک گام جدی در جهت پاسخ به تمامی سوالاتی که در این سالها پیش آمده است، هستیم. ما این گام را در جهت توافق جامع‌تر برداشتیم تا جلوی پیشرفت هسته‌ای ایران و غنی‌سازی ایران و توسعه از هم‌اکنون به بعد برنامه هسته‌ای ایران را بگیریم و در نهایت ثابت شود که که دیگر برنامه هسته‌ای ایران منطقه و کشورهای دیگر را تهدید نمی‌کند. اگر ایران بتواند این گام را بردارد به یک راه حل نهایی و جامع تر که دنیا را امن می کند، می‌رسیم.
توافق حاصل شده یک گام اول است که برنامه هسته‌ای ایران را به عقب می برد، فاصله مدت زمانی که ایران احتیاج دارد که به بمب برسد، به عقب می برد، متحدان ما همچون اسرائیل را امن تر می کند این فرایند مشکل و دشواری بوده است و این فرایند سختی برای ما و متحدان ما بوده است و برای دولت ایران همس سخت بوده است.
فاز بعدی سخت تر و در عین حال تأثیر گذارتر خواهد بود در حالیکه ما اختلاف اساسی خود را داریم و این باید حل بشود واقعیت این است که بدون تصمیم ایران نمی‌توانستیم به این توافق برسیم. ظریف به سختی تلاش کرد و ما به وضوح به این مسئله اعتقاد داریم و خیلی خوشحال هستیم که ایران چنین تصمیمی گرفت و از ظریف بخاطر این تلاش تشکر می‌کنیم.
ما باید به دنیا ثابت کنیم که ایران حرفی که در این سالها زده است و این بوده که برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای دارد، صحت داشته است و با توافق اولیه فرصتی را ایجاد کردیم که به توافق نهایی برسیم که ایران به تسلیحات هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند.
ما معتقدیم که این تحریم‌ها هستند که ایران را به مذاکرات آوردند و در نهایت ما را به سوی مذاکرات جامع تر می برند اما این این تحریم ها به خودی خود هدف نبودند. هدف تحریم‌ها این بود که مذاکره داشته باشیم و این همان اتفاقی است که هم‌اکنون در حال رخ دادن است و هدف دیگر این است که یک توافق قوی و محکم برای چک کردن برنامه هسته‌ای ایران داشته باشیم.
ما خیلی واضح و صریح هستیم که هرکاری انجام می‌دهیم تا از تسلیحاتی شدن ایران جلوگیری کنیم. ما گفتیم که ترجیح می دهیم این مسئله از طریق یک راه‌حل صلح‌آمیز حل شود و در نتیجه در جهت این تلاش‌ها گام برداشتیم و و در آن مسیر حرکت کردیم.
اول اینکه این توافق، مهم‌ترین گوشه برنامه هسته‌ای ایران را قفل می‌کند و جلوی پیشرفت آن را می‌گیرد به شکلی ذخیره اورانیوم غنی‌شده را کمتر می‌کند و طول دورانی که ایران به سمت بمب هسته‌ای ممکن است حرکت کند را افزایش می‌‌دهد. ما به تأسیسات کلیدی دسترسی پیدا می کنیم و با قطعیت بیشتر می توانیم تشخیص بدهیم که ایران به تعهدات عمل می کند. ایران توافق کرده است که غنی‌سازی بالای 5 درصد را متوقف می‌کند و همه ذخایر اورانیوم 20 درصد خود را از بین ببرد، به این شکل که در حالیکه ایران 200 کیلوگرم اورانیوم 20 درصد غنی شده دارد در ظرف 6 ماه آن را به صفر کیلوگرم برساند.
ایران ذخیره 5 درصد خود را در 6 ماهه آینده افزایش نمی دهد، تأسیسات غنی‌سازی اضافی را نمی سازد، ایران سانتریفویوژ جدید نمی سازد و تأسیسات سوخت اراک را که هنوز ساخته نشده نمی سازد.
ایران پذیرفته برنامه خود را تحت نظارت بین المللی قرار بدهد و این گام اول بیشترین نگاه و چشم‌انداز را نسبت به برنامه هسته ای ایران به ما و جامعه بین الملل می دهد.
این توافق گام اول نمی‌گوید که ایران حق غنی‌سازی دارد و در این سند به هیچ عنوان این مسئله اشاره نشده است. در چهار گوشه ان پی تی چنین چیزی مطرح نشده است و این سند هم نمی‌گوید که ایران حق غنی‌سازی دارد، این موضوع مورد توافق طرفین است و تحت توافق دو طرف است که معلوم شود این غنی‌سازی ادامه داشته باشد یا خیر.
جامعه بین المللی بخش‌هایی از تحریم‌ها را برمی دارد و این تحریم‌ها طوری است که دوباره می‌توان آنها را اعمال کرد. 4.2 میلیارد دلار از درآمدهایی ایران که طبق تحریم‌های بین‌المللی در کشورهای خارجی بلوکه شده بود، آزاد می‌شود و ایران می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد.
یکسری تحریم‌های اعمال شده به واردات طلا، اتومبیل و پتروشیمی و فلزات گرانبها برداشته می‌شود و به طور بالقوه 1.5 میلیارد دلار به نفع ایران خواهد شد. به سود مردم ایران، اجازه تراکنش های انساندوستانه می‌دهیم و این طبق قوانین آمریکا خواهد بود.
مهندسی اصلی اوباما بر روی تحریم ها همچنان ادامه دارد که شامل نفت و سرویس‌های مالی خواهد بود. در این 6 ماه تحریم نفتی جای خودش می ماند که همین تحریم‌ها 25 میلیارد دلار درآمد ایران را تحت تأثیر قرار می دهد. طبق این توافق، ایران به 4.2 میلیارد دسترسی پیدا می‌کند ولی 16 میلیارد دلار از فروش نفت ایران بلوکه است.
این فقط یک گام اول است که تضمین می‌کند در حالیکه گام دوم را برمی داریم و به سوی راه‌حل جامع می رویم ولی برنامه هسته‌ای ایران نمی تواند به جلو برود.
دولت آمریکا به دیپلماسی متعهد است. ما در اراده خود برای رسیدن به یک راه حل جامع مصمم هستیم و اصلاً کار سختی نیست که ایران بخواهد ثابت کند که برنامه هسته‌ای اش صلح‌آمیز است و می خواهیم به توافق نهایی برسیم. به ما نشان بدهید که برنامه شما صلح آمیز است.
آنهایی هستند که معتقدند این توافق کامل نیست. آْنها نیز مسئول هستند که بگویند که چه جایگزینی بهتر است. شاید بگویند افزایش فشارها را آنقدر باید زیاد می‌کریدم که در نهایت ایران به سوی فروپاشی سوق پیدا کند اما تحت هیچ شرایطی و طبق نظر کارشناسان این امر اینطور نیست اگر ما تحریم‌ها را بیشتر کنیم ایران پیشرفت هسته‌ای بیشتری پیدا می‌کند و اسرائیل بیشتر تهدید می‌شود و ایران می‌توانست سانتریفویوژهای بیشتری بسازد و اوباما معتقد است که این راه حل موفق نیست.
در سال 2003، ایران 164 سانتریفیوژ داشت و در آن زمان ایران پیشنهادی داد که با آن موفق نشد و هم‌کنون تعداد سانتریفیوژهای ایران پیشرفت زیادی داشته است. اگر تحریم‌ها را افزایش می‌دادیم و به سیاست خود و انجمن جامعه بین‌المللی هیچ کمکی نمی‌شد و اتحاد بین‌المللی ضعیف می‌شد و اگر به تحریم‌ها در حالیکه ایران تمایل به مذاکره دارد، ادامه بدهیم، اتحاد بین‌المللی از بین می‌رود.
به جنگ اعتقاد نداریم، جنگ راه‌حل آخر است و نباید این را انجام بدهیم و این راه حل ریسک دارد و در حالیکه اوباما گفته این گزینه حذف نمی‌شود بر این باور است که وقتی تمام راه‌حل های دیپلماسی با شکست مواجه شود و یک موقعیت اورژانسی به وجود آید، باید از گزینه جنگ استفاده کرد.
تنها هدفی که ما را به اینجا آورد این است که اطمینان حاصل کنیم که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند و در رسیدن به این هدف محکم هستیم و ظریف نیز گفته که چنین قصدی ندارند و رهبری ایران نیز تأکید کرده که فتوایی وجود دارد که دست یافتن به این سلاح را ممنوع می‌داند. ما حاضریم با احترام متقابل با همدیگر همکاری کنیم، و اطمینان حاصل کنیم که این تهدید از بین می رود و در آن هدف اراده ما محکم است و بسیار متحد هستیم و از هیچ تلاشی فروگذار نمی کنیم.
کری در پاسخ به سوال خبرنگار روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» در خصوص گام بعدی رابطه ایران و آمریکا گفت: به وضوح باید بگویم که برای ما و دولت اوباما قابل توجه است که از سال 1979 تاکنون ایران و آمریکا به هیچ عنوان نمی‌توانستند با یکدیگر حرف بزنند و خیلی شک و عدم اعتماد و دشمنی تلنبار شده است، البته لحظاتی بوده است که در طول این سالها که ما می‌توانستیم به یکدیگر کمک کنیم مثلاً وقتی در 2001 به افغانستان رفتیم از طرف ایران به ما کمک شده است، لحظاتی بوده که به ما کمک شده است اما انتخاب‌های ایران خیلی سد بزرگی را ساخته و نگرانی‌های را برای متحدان ما اسرائیل و کشورهای خلیج فارس ایجاد کرده است که به طرز عمیقی منطقه را از لحاظ ثبات با مشکل مواجه کرده است و خیلی زود است درباره چیزای دیگر صحبت کنیم.
گام اول این است که مسئله هسته ای ایران را حل کنیم و این نباید سخت باشد و اگر مصمم هستید که برنامه شما صلح آمیز است آنرا نشان دهید و حل اختلافات در این مسئله در حد سازمان ملل ممکن است به رابطه جدیدی با ایران و همسایگان خودش باشد البته این مسئله باید با اعمال ایران ثابت شود.
اوباما ثابت کرده است ما در عمل گام‌هایی را انجام دهیم و حرف‌های ایران را به آزمون بگذاریم و امیدواریم در مدت زمان کوتاهی بتوانیم این کار کنیم و بگذارید به اسرائیل و باقی دوستانمان که احساس خطر می کنند بگوییم که گام بعدی این است که ما مدرک قطعی داشته باشیم که احتمال هرگونه حرکت ایران به سمت بمب هسته ای را از بین ببریم. ایران باید تصمیمات اساسی در این زمینه بگیرد. ما حاضریم در زمینه ایجاد پروتکلی در این زمینه با ایران همکاری کنیم. این به خودی یک هدف نیست این تنها یک گام به سوی یک هدف بزرگتر است که برنامه‌ای داشته باشیم که مطمئناً صلح‌آمیز باشد.
وی در پاسخ به سوال بعدی که درباره مواضع «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل و تندروهای کنگره آمریکا بود، گفت: نتانیاهو دوست من است و برایش احترام قائلم، درباره پروسه صلح خاورمیانه هفته‌ای چند بار با او صحبت کردم و درباره برنامه هسته‌ای هم صحبت کردیم. ممکن است اختلاف نظر داریم اما این به این معنی نیست که ذره‌ای بین ما و اسرائیل و استراژی ما اختلاف هست. هیچ تغییری و اختلافی بین اسرائیل و آمریکا وجود ندارد. ما نمی توانیم این را ببینیم که ایران با سلاح هسته‌ای همسایگان خود را تهدید کند. ایران می‌گوید که نمی‌خواهد صلاح هسته‌ای سوق پیدا کند و بنابراین مسئله راحت است و می‌توانند تمامی اقدامات لازم را انجام دهند و ثابت کنند که برنامه صلح آمیز دارند و ما باید به این سمت حرکت کنیم و ما می دانیم که توافق نکردن بهتر از توافق بد باشد. این توافق بدی نیست و ایران در نهایت باید ثابت کند که برنامه صلح آمیز دارد. اراک در برنامه صلح آمیز جایی ندارد. خیلی واضح و شفاف است که اسرائیل و آمریکا یک استراتژی دارند و ما در کنار اسرائیل می‌ایستیم.
من به همکاران خود در کنگره اطمینان دارم و فکر می کنم آنها به دقت به این مسئله نگاه می‌کنند و به آنجا خواهم رفت و برایشان توضیح می‌دهم و با آنها همکاری می کنیم تا به همان اهدافی برسیم که خود کنگره در همان زمان تصویب تحریم‌ها علیه ایران گذاشت. آنها تحریم‌ها را گذاشتند تا به مذاکره برسیم و اگر به هدف نرسیم می‌توانیم دوباره تحریم‌ها را بازگردانیم. اگر کنگره بخواهد دوباره تحریم‌هایی را علیه ایران تحمیل کند اوباما می‌تواند آن را وتو کند که البته بعید است کار به آنجا برسد. ما با آنها صحبت می کنیم. همکاری می کنیم و کنگره شریک خوبی خواهد بود.