1_ برنامه مجلس عزا

امام صادق(علیه السلام) در ثواب زیارت امام حسین(علیه السلام) در ضمن حدیثی طولانی می فرمایند: شنیده ام که در نیمه شعبان اطراف کوفه به همراه گروه های دیگر به زیارت امام حسین(علیه السلام) می آیند؛ از جمله زنانی که بر حسین(علیه السلام) ندبه می‌کنند؛ همچنین در میان ایشان قاری، راوی، نوحه گر و مرثیه گو وجود دارد که می خوانند و روایت می‌کنند و نوحه می‌کنند و مرثیه می‌گویند. به او عرضه داشتیم: آری! بعضی از آنچه را که تعریف نموده‌اید، مشاهده کرده‌ام. سپس فرمود: ستایش خدایی را که در میان دشمنان کسانی را قرار داده که به آنها، به خاطر نزدیکی شان به ما طعنه می‌زنند و دیگرانی که آنها را تهدید می‌کنند و آنچه را انجام می‌دهند را قبیح می شمارند.

2-1_ بیان روایات و معارف اهل بیت(علیهم السلام):

امام صادق(علیهم السلام) به فضیل فرمود: آیا با هم می نشینید و را بیان می کنید؟ عرضه داشت: آری. فرمود: این جلسه ها را دوست می دارم؛ پس ار ما را زنده نگهدارید؛ خداوند رحمت کند کسی را که امر ما را احیا می کند.

راوی میگوید: شنیدم که امام رضا(علیه السلام) می گوید: خدا رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده کند. به آن حضرت عرض کردم چگونه امر شما را زنده کند؟ فرمود ما را فرا بگیرد و به مردم تعلیم دهد؛ اگر مردم محاسن کلام ما را بدانند، حتما از ما تبعیت می کنند.

2_مرثیه خوانی(شعر خوانی)

نقل شده است از دعبل خزاعی که می گوید: در چنین روزهایی {ایام محرم} به محضر سید و مولایم امام رضا(علیه السلام) شرفیاب شدم؛ دیدم که او محزون و دلگرفته و یارانش گرداگرد او می باشند. وقتی مرا که در حال آمدن بودم دید، فرمود: مرحبا به تو ای دعبل! مرحبا به یاری کننده ما به دست و زبانش! سپس مجلس را برایم باز کرد و مرا در کنار خود نشاند و به من فرمود: ای دعبل! دوست دارم برایم شعری بخوانی، چرا که این رزها برای ما اهل بیت روزهای حزن بوده است و برای دشمنان ما خصوصا بنی امیه روزهای شادی بوده است. ای دعبل! هر کس بر مصیبت ما بگرید یا دیگران _هرچند یک نفر_ را بگریاند، اجر او بر عهده خدا خواهد بود. ای دعبل! هر کس چشمانش بر مصیبت ما و بخاطر آنچه که از سوی دشمنانمان بر سر ما آمده گریان شود، خداوند او را با ما و در زمره ما محشور می گرداند. ای دعبل! هر کس بر مصیبت امام حسین(علیه السلام) گریه کند، خداوند قطعا گناهان او را می بخشد. سپس آن حضرت برخاست و پرده ای میان ما و اهل بیتش قرار داد و آنها را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدشان حسین(علیه السلام) گریه کنند. سپس رو به من کرد و فرمود: ای دعبل! بر حسین(علیه السلام) مرثیه بخوان که همانا تو یاور ما و مدح کننده ما هستی تا زمانی که زنده ای؛ پس تا جایی که در توان داری در یاری ما کوتاهی مکن. دعبل می گوید: بغض گلویم را گرفت و اشکهایم جاری شد و شروع به خواندن ابیات کردم:

آیا فاطمه(سلام الله علیها) را نمی بینید، موقعی که حسین(علیه السلام) تنها به روی زمین؛ کشته افتاده بود و با لب تشنه در کنار فرات شهید شده بود؟

آنگاه که فاطمه(سلام الله علیها) بالای پیکر مبارکش با سیلی بر صورت خود زد و اشک دیدگانش بر صورت جاری شد.

امام صادق(علیه السلام) به جعفر بن عفان طایی فرمود: شنیدم که تو در مورد امام حسین(علیه السلام) به خوبی شعر می گویی؟

گفت: بله، سپس برای ایشان خواند و امام صادق(علیه السلام) و کسانی که نزد او بودند گریه می کردند، تا جایی که اشک ها بر محاسن و صورتش جاری شد، سپس فرمود: ای جعفر! به خدا سوگند که فرشتگان مقرب خداوند در اینجا شاهد تو بودند در حالیکه سخنان تو را در مورد امام حسین(علیه السلام) می شنیدند و همان گونه که ما گریه کردیم، آنها هم گریه کردند و خداوند در این ساعات بهشت را بر تو واجب کرد و تو را آمرزید. سپس فرمود: آیا برایت نیافزایم؟ گفت: آری، ای مولای من! فرمود: هیچ کس در مورد امام حسین(علیه السلام) شعری را نسروده و گریه نکرده و نگریانده مگر اینکه خداوند بهشت را برای او واجب ساخته و او را می آمرزد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر که در حق ما یک بیت شعر بسراید، خدا برای او در بهشت خانه ای بنا می کند.

حسن بن جهم می گوید: شنیدم امام رضا(علیه السلام) می گوید: هیچ مومنی در مدح ما شعری نمی گوید مگر آنکه خداوند در بهشت شهری برای او بنا می کند که هفت برابر، وسیعتر از دنیاست و همه فرشتگان مقرب و همه انبیا فرستاده شده، او را در آن زیارت می کنند.

عبدالله بن صلت می گوید: به امام جواد(علیه السلام) نامه ای نوشتم و از او اجازه گرفتم تا برای ابا الحسن یعنی پدر بزرگوارش(امام رضا علیه السلام) مرثیه بخوانیم. در جواب برای من نوشتند که هم برای من و هم برای پدرم نوحه بسرای!

1-2_گریه

مسمع بن عبد الملک می گوید: امام صادق(علیه السلام) در حدیثی به من فرمود: آیا ذکر مصائبی که بر حسین(علیه السلام) رفته است، می کنی؟ گفتم: بله! فرمود: آیا جزع و بی تابی هم میکنی؟ گفتم: به خدا قسم، آری! و به خاطر آن بغض می گیرم تا جایی که خانواده ام اثر آن در من می بینند و از غذا خوردن امتناع می کنم به گونه ای که این امر در چهره من نمودار می شود. پس(امام) فرمود: خدا به واسطه این اشک و این حالت تو را رحمت کند! همانا که تو از جزع کنندگان(بی تاب شوندگان) بر ما به شمار می آیی و (نیز) از کسانی هستی که از شادی ما شادمان و از اندوه ما اندوهناک می شوند، و تو هنگام مرگ حضور پدرانم و سفارش آنها را به ملک الموت خواهی دید، و بشارتی را که به تو می دهند از آن برتر است و همانا ملک الموت از مادر دلسوز به فرزندش، نسبت به تو نرم تر و مهربان تر خواهد بود. تا اینکه فرمود: هیچ کس بر ما و بر آنچه که بر سر ما آمده، از سر دلسوزی و محبت گریه نکرد؛ مگر اینکه خداوند او را قبل از آنکه اشک از چشمش سرازیر شود بیامرزد، پس هر گاه اشکهایش بر گونه اش روان گشت، اگر قطره ای از آن اشکها در جهنم افتد، حرارت و لهیب آن را فرو می نشاند تا جایی که گرمایی{در جهنم} باقی نمی ماند.

و حدیث طولانی ای را ذکر نمود که در برگیرنده ثواب فراوانی است و می فرماید: هیچ چشمی بر ما نمی گرید مگر اینکه با نظر بر حوض کوثر متنعم گشته و به همراه محبین ما از آن سیراب می گردد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: همانا امام حسین(علیه السلام) به کسی که برای او گریه می کند نظر کرده و برای او استغفار می کند و از پدرش نیز در حق او درخواست استغفار می کند و می فرماید: ای گریه کننده! اگر می دانستی که خداوند برای تو چه چیزی آاده کرده قطعا شادی تو بیش از حُزنت می گرید و همانا خداوند همه گناهان و خطاهای او را می آمرزد.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: کاملترین مومن از جهت ایمان کسی است که خُلق او نیکوترو رقّت قلب او و گریه او بر ما اهل بیت بیشتر و شدیدتر باشد، دوستی او با ما اهل بیت زیادتر، حزن و اندوه و سوزش دل او در مصیبت ما و مودت و دوستی او برای ما بیشتر باشد.

2-2_ اطعام عزادارن

عمر بن علی بن الحسین نقل می کند: هنگامی که امام حسین(علیه السلام) به شهادت رسید، زنان بنی هاشم لباس سیاه و خشن پوشیدند و از گرما و سرما شکایت نمی کردند و امام سجاد(علیه السلام) برای مجلس ماتم آنها طعام تهیه می کرد.

عباس بن موسی بن جعفر از امام کاظم(علیه السلام) در آداب ماتم پرسید. ایشان فرمود: رسول خدا دستور داد که برای عزاداران حضرت جعفر طیار غذا تهیه کرده و ببرند. پس این کار سنت شد.

خداوند متعال می فرماید: هیچ بنده ای از بندگان من نیست که گریه کند یا خود را به صورت گریه کننده در آورد و بر فرزند مصطفی عزاداری کند، مگر اینکه بهشت را برای او تثبیت می کنم و هیچ بنده ای نیست که درهمی از مالش را در محبت پسر دخت رسول الله، به صورت غذا یا غیر از آن انفاق کند، مگر اینکه برای او در دنیا به ازای هر درهم هفتاد درهم برکت قرار می دهیم و بهشت را به او بخشیده و از گناهانش می گذرم.