گروه بین‌الملل مشرق - توافق هسته‌ای بین ایران و 1+5 در بین اعضای کنگره آمریکا واکنش‌های متضادی را برانگیخته که حتی ممکن است اوباما را مجبور به وتوی قانون آینده کنگره کند. با گذشت یک‌ماه از توافق ایران و 1+5 در ژنو، از رئیس‌جمهور و وزیر خارجه تا سناتورهای کنگره آمریکا هریک مواضع و نظرات متفاوتی را نسبت به این توافق و آینده آن و یا مفاد و تعهدات طرفین ابراز داشته‌اند.
جان کری وزیر خارجه آمریکا در مصاحبه با شبکه «ای‌بی‌سی» این کشور با اشاره به این‌که توافق اخیر بین ایران و 1+5 صرفاً قدم اول بوده است، تأکید کرد در دور بعدی درباره تمهیدات دشوارتری علیه ایران مذاکره خواهیم کرد.
**جان کری: در مرحله بعدی درباره از بین بردن سانتریفیوژها مذاکره خواهیم کرد
جورج استفانوپولوس، تحلیلگر ای‌بی‌سی: آقای کری متشکرم که به برنامه ما آمدید. سؤال بزرگی که اکنون درباره توافق هسته‌ای بین ایران و 1+5 وجود دارد این است: آیا این توافق واقعاً جلوی پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را می‌گیرد؟ برخی منتقدین در کنگره می‌گویند این‌طور نیست. مارکو روبین می‌گوید نه تنها این برنامه را متوقف نمی‌کند، بلکه امکان هسته‌ای شدن ایران هسته‌ای را افزایش می‌دهد. لینزی گراهام می‌گوید اگر نتیجه توافق از بین رفتن سانتریفیوژهای ایران نباشد، به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ایم. پاسخ شما به این انتقادها چیست؟
جان کری، وزیر خارجه آمریکا: این مذاکره نه هنر خیال‌پردازی است و نه هنر ایده‌آل‌نگری؛ هنر احتمالات است، که احتمالی که قابل تصدیق است و مسلماً این توان را دارد که اسرائیل و منطقه را ایمن‌تر کند. واقعیت این است که توانایی ایران در غافلگیر کردن ما با برنامه کنونی این کشور افزایش پیدا می‌کند. بنابراین با توافق انجام شده اسرائیل ایمن‌تر خواهد بود؛ دنیا ایمن‌تر خواهد بود. ذخیره اورانیوم 20 درصد ایران از بین می‌رود؛ بنابراین خطر آن از بین می‌رود. ذخیره اورانیوم 3.5 درصدی این کشور در حد کنونی ثابت می‌ماند و از پیشرفت این برنامه و نصب سانتریفیوژهای جدید جلوگیری می‌شود. ما می‌توانیم نظارت روزانه داشته باشیم.
جورج استفانوپولوس: اما سانتریفیوژها از بین نمی‌روند.
جان کری: نه. این مرحله بعدی است. این پیشنهاد یعنی در مذاکره به ایرانی‌ها بگوییم باید برنامه هسته‌ای خود را حتی قبل از این‌که متوقف کنید، از بین ببرید. در این صورت حتی همان زمانی هم که بحث درباره از بین بردن این برنامه است، ایران به پیشرفت خود ادامه می‌دهد. این کشور در سال 2003 به دولت بوش گفت که حاضر است اقدامات خوبی درباره برنامه هسته‌ایش انجام دهد. در آن زمان 164 سناتریفیوژ داشتند. هیچ‌کس به حرف ایران توجهی نکرد. حالا در سال 2013 این کشور 19000 سناتریفیوژ دارد و به سلاح هم بسیار نزدیک‌تر است. نمی‌توانید یک جا بنشینید و وانمود کنید دارید به خواسته خود می‌رسید، در حالی که آن‌ها همچنان به سمت اهداف خود پیشرفت می‌کنند.
ما به کمک تحریم‌هایی که کنگره تصویب کرد توانسته‌ایم آن‌ها را در مرحله کنونی نگه داریم و مجبور به بازگشت به عقب کنیم. در طول این شش ماه هم درباره از بین بردن تجهیزات با آن‌ها مذاکره خواهیم کرد؛ درباره محدودیت‌ها صحبت می‌کنیم. اما نمی‌توان همیشه از همان جایی شروع کرد که هدف نهایی است. اکثر افرادی هم که درباره این موضوع تحقیق کرده‌اند و من با آن‌ها صحبت کرده‌ام، می‌گویند گزینه‌های دیگر مد نظرشان نتیجه‌بخش نخواهد بود.
**جان کری: ایران تنها یک حق دارد و آن داشتن برنامه هسته‌ای است/ داشتن برنامه هسته‌ای به معنای داشتن غنی‌سازی نیست.
جورج استفانوپولوس: درباره حق غنی‌سازی هم تفاوت بسیار واضحی بین آمریکا و ایران وجود دارد. شما می‌گویید توافقنامه این حق را به رسمیت نمی‌شناسد. وزیر خارجه ایران می‌گوید این حق در دو جای مختلف توافقنامه برای ایران قائل شده است. موضع آمریکا چیست؟ آیا حق ایران در غنی را به رسمیت می‌شناسد؟ بله یا نه؟
جان کری: نه. هیچ حق غنی‌سازی وجود ندارد. ما حق غنی‌سازی را به رسمیت نمی‌شناسیم. در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به وضوح آمده است. بسیار بسیار شفاف گفته شده که حق غنی‌سازی وجود ندارد. اما بنا به مفاد این توافقنامه درباره این مذاکره خواهیم کرد که آیا ایران می‌تواند برنامه‌ای بسیار مختصر، کاملاً قابل بررسی و بی‌نهایت محدود داشته باشد تا با آن تحقیقات پزشکی یا کارهای دیگر انجام دهد یا نه. اما هیچ حق از پیش تعیین شده‌ای وجود ندارد. همه جا در همین توافقنامه هم نوشته شده که تنها در صورت توافق دو جانبه می‌توانند این‌گونه برنامه را داشته باشند، و درباره هیچ چیزی هم توافق نمی‌شود مگر آن‌که درباره همه چیز توافق شود. این جملات حداقل دو بار در دو جای مهم توافقنامه آمده است.
بنابراین هیچ توافقی نشده که می‌توانند غنی‌سازی کنند. این امکان را دارند که درباره غنی‌سازی مذاکره کنند؛ اما تنها ممکن است به ظرفیتی محدود در غنی‌سازی، مثل کشورهای دیگر، دست پیدا کنند؛ به شرط آن‌که به همه آن‌چه برای اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ایشان لازم است، پایبند باشند. بنابراین ایران برای رسیدن به غنی‌سازی باید موانع بسیار دشواری را از پیش رو بردارد. هیچ حقی وجود ندارد و این توافقنامه هم هیچ حقی قائل نمی‌شود.
البته بنا به ان‌پی‌تی یک حق دارند. بگذارید این را هم بگویم. ایران یک حق را دارد، هر کشوری این حق را دارد، اگر عضو ان‌پی‌تی باشید حق برخورداری از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را دارید. این حق در ان‌پی‌تی تعیین شده است؛ اما برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز به معنای حق غنی‌سازی نیست.
**جان کری: هدف آمریکا و اسرائیل مشترک است/ برای اولین بار اجازه پیدا می‌کنیم وارد فوردو شویم
جورج استفانوپولوس: بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل اخیراً این معامله را یک معامله بد خوانده است. آیا مطمئن هستید که می‌توانید او را متقاعد کنید تا به این توافق پایبند باشد و علیه برنامه هسته‌ای ایران اقدام نظامی یک‌جانبه نکند؟
جان کری: اسرائیل و آمریکا دقیقاً یک هدف مشترک دارند. هیچ تفاوت بین هدف نهایی ما وجود ندارد: می‌خواهیم مطمئن شویم که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند و به جایی نمی‌رسد که بتواند ما را غافلگیر کند و به یک‌باره سلاح هسته‌ای تولید کند.
جورج استفانوپولوس: اما نتانیاهو می‌گوید توافق انجام شده این هدف را محقق نمی‌کند.
جان کری: نه. این‌گونه نیست. توافق انجام شده صرفاً قدم اول است. ما را وارد دوری دیگر از مذاکرات می‌کند. به این ترتیب مطمئن می‌شویم در حالی که با هم درباره از بین بردن تجهیزات، درباره تمهیدات دشوارتر مذاکره می‌کنیم، ایران برنامه هسته‌ای خود را پیش نمی‌برد و توانایی‌اش در تهدید اسرائیل را افزایش نمی‌دهد. اسرائیل هم فرصت بیش‌تری پیدا می‌کند و ایران از مرز غافلگیر کردن ما فاصله می‌گیرد. خیلی واضح است.
جورج استفانوپولوس: آمریکا در این توافقنامه متعهد شده تا در شش ماه آینده تحریم‌های جدیدی وضع نکند. آقای رئیس‌جمهور می‌گوید الآن زمان وضع تحریم‌های جدید نیست. آیا مطمئن هستید که می‌توانید کنگره را متقاعد کنید تحریم‌های جدید تصویب نکند؟ و اگر این کار را بکند آیا رئیس‌جمهور آن را وتو خواهد کرد؟
جان کری: به نظر من کنگره تشخیص خواهد داد که این توافق منافع بسیاری در خود دارد. من هم منتظر هستم تا به کنگره بروم و با همکارانم صحبت و آن‌ها را متقاعد کنم که الآن وقت افزایش تحریم‌ها نیست. مطمئنم که کنگره وقتی بررسی می‌کند به موفقیت‌های ما در این توافق پی می‌برد و می‌بیند که اگر ما این کار را نکرده بودیم، ایران بیش‌تر به جلو حرکت می‌کرد، سانتریفیوژهای بیش‌تری فعال می‌کرد، غنی‌سازی بیش‌تری انجام می‌داد و به سلاح نزدیک‌تر می‌شد. این توافق بی‌شک به ما اجازه می‌دهد وارد تأسیسات فوردو شویم، ببینیم در این تأسیسات چه اتفاقی می‌افتد و غنی‌سازی در آن را متوقف کنیم. اگر هم حاضر نشوند اقدامات لازم را انجام دهند تا برنامه‌ای صلح‌آمیز داشته باشند، که هم صلح‌آمیز باشد و هم صلح‌آمیز بودنش قابل اثبات، می‌توان تحریم‌ها را دوباره به حالت اول برگرداند. و البته رئیس‌جمهور به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح، همه گزینه‌ها را در اختیار دارد.
جورج استفانوپولوس: شما از اولین مذاکره رودررو بین مقامات آمریکایی و ایرانی از سال 1979 تا کنون برمی‌گردید. آیا آمریکا دارد به سمت عادی‌سازی روابط با ایران می‌رود؟ و نظر شما درباره رهبر ایران که اسرائیل را سگی هار توصیف و آمریکا را به جنایت جنگی متهم می‌کند چیست؟
جان کری: نیازی به گفتن نیست که این عبارات بسیار توهین‌آمیز و غیر قابل قبول است. و ما این نوع صحبت‌ها را قابل قبول نمی‌دانیم و امیدوارم در آینده این اتفاق تکرار نشود. اما قرار هم نیست دست روی دست بگذاریم و به امید و گفتار بسنده کنیم، و وانمود کنیم به هم اعتماد داریم، بلکه این اعتماد را باید در طول مدتی طولانی ایجاد کرد. بنابراین توهم‌زده نیستیم. روابط بین دو کشور یک‌باره و یک‌شبه قابل تغییر نیست. راه بسیار درازی پیش رو داریم. باید بدون هیچ پیش‌زمینه غلطی و هیچ توهمی حرف‌ها و اهداف ایران را آزمایش کنیم. راه بسیار دشواری است. و ما 100 درصد در کنار اسرائیل می‌مانیم. به نظر من این رویکرد می‌تواند به دنیا ثابت کند که آیا ایران واقعاً به تعهدات خود پایبند می‌ماند یا نه.
اگر هم می‌خواهید به علت تخطی از تعهداتشان آن‌ها را مجازات کنید، باید بتوانید اثبات کنید که قبل از بررسی راه‌های دیگر، همه راه‌های دیپلماتیک را امتحان کرده‌اید.