گروه بین‌الملل مشرق - «گوردون ام. هان» مشاور هیئت مدیره و تحلیلگر سازمان پیش‌بینی ژئو استراتژیک، محقق ارشد مؤسسه مطالعات تروریسم مونتری، و عضو مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل (CSIS) . کارشناس سیاست‌های روسیه، جهادیسم و اسلام‌گرایی در روسیه و اوراسیا، و سیاست‌های گروه جدایی‌طلب «مجاهدین امارات قفقاز»  است.

گوردون هان در خصوص انفجار انتحاری شب گذشته در روسیه در گفت و گو با خبرنگار بین الملل مشرق گفت:


مشرق: لطفاً در خصوص انفجار تروریستی شب گذشته در روسیه توضیح دهید.

گوردون هان: گزارش‌های اولیه نشان می دهد که عامل بمب‌گذاری یک زن بوده که طی یک عملیات انتحاری خود را در ایستگاه راه‌آهن ولگوگراد منفجر کرده است. این شهر در جنوب روسیه است و با شهر سوچی محل برگزاری مسابقات المپیک زمستانی سال آینده حدود 175 مایل فاصله دارد. به نظر می‌رسد بین 15 تا 17 نفر در این انفجار کشته و حدود 40 نفر زخمی شده‌اند. البته بیش‌تر زخمی‌ها از ناحیه سر آسیب دیده و دچار شوک شده‌اند، چون انفجار درون ساختمان بوده است.


مشرق: تندروهای سلفی و وهابی که در غرب به جهادی‌ها معروف هستند چندی پیش اعلام کرده بودند که قبل از برگزاری المپیک زمستانی در روسیه دست به چنین اقدامی خواهند زد. به نظر شما انگیزه عامل یا عاملان این بمب گذاری چه بوده است؟ آیا این انفجار می تواند کار گروه های چچنی باشد؟

گوردون هان: باید توجه داشته باشیم که جنبش‌های جهادی محدود به چچن نمی‌شود، بلکه مرکزیت آن در حال حاضر در داغستان است که 60 تا 70 درصد حمله‌ها در کشور صورت می‌گیرد و بیش از نیمی از عملیات‌های انتحاری که در روسیه صورت می‌گیرد در «ولایت داغستان» صورت میگرد که در حقیقت "شبکه داغستانی مجاهدین امارت قفقاز" است. این گروه متخصص جذب نیرو از قومیت‌های روس شده است، از جمله زنان که آماده عملیات انتحاری هستند. سابقه این جذب نیرو حتی به سال 2011 هم برمی‌گردد که در شب سال نو که دو زن عامل انتحاری قصد داشتند خود را طی مراسم جشن سال نو در میدان سرخ موسکو منفجر کنند. بنابراین مدت‌ها است که این روش را در داغستان پیگیری می‌کنند. البته هنوز مشخص نیست که این عملیات هم توسط همین افراد صورت گرفته یا نه، و عامل انتحاری ممکن است چچنی هم باشد، اما به احتمال قوی‌تر داغستانی بوده است.


مشرق: به نظر شما دلیل اصلی این عملیات چه بوده است؟ آیا می‌توان دلیل آن را سیاست‌های روسیه در قبال سوریه دانست؟

گوردون هان: کار "امارت قفقاز" همین عملیات‌ها است، نیازی نیست که دلیل خاصی داشته باشند. هدف اصلی آن‌ها و گروه‌های جهادی دیگر در سراسر جهان این است که یک «خلافت» را تشکیل بدهند، بنابراین به دلیل نیاز ندارند. اما این‌که چه وقت و کجا این عملیات‌ها را انجام می‌دهند می‌تواند به سوریه یا المپیک برگردد. به عقیده من دلیل عمده المپیک بوده، چرا که این دومین عملیات طی دو ماه اخیر در ولگوگراد است. دو سه روز پیش هم خودرویی کنار ایستگاه پلیس شهری در روسیه منفجر شد که این شهر هم به سوچی بسیار نزدیک است. بنابراین به نظر می‌رسد که تلاش دارند با توجه به بازی‌های المپیک آینده مردم را در این مناطق وحشت‌زده کنند. هدف آن‌ها هم اگر بتوانند در طول خود بازی‌ها عملیات انجام دهند، این است که تصویر دولت روسیه را خدشه‌دار کنند و مدعی شوند که نمی‌تواند از مردم خود محافظت کند. هدف از عملیات‌های قبل از المپیک هم این است که تنش‌ها را افزایش دهند تا مردم کم‌تری برای این بازی‌ها به سوچی بروند.


مشرق: با توجه به این‌که افراد بسیاری با همین نوع ایدئولوژی از کشورهای اروپایی به سوریه می‌روند تا علیه دولت این کشور مبارزه کنند، آیا می‌توان انتظار داشت که در آینده نزدیک بیشتر شاهد چنین عملیات‌هایی در روسیه و کشورهای اروپایی باشیم

گوردون هان: شکی نیست که جنگ سوریه بسیاری از جهادی‌ها را از سراسر جهان به این کشور سرازیر کرده است، که شامل صدها و حتی هزاران نفر از روسیه، شمال قفقاز و هزاران نفر هم از اروپا می‌شود. بنابراین بسیار محتمل است که این افراد وقتی به کشورهای خود برمی‌گردند، دست به عملیات‌های مشابهی بزنند. جنگ سوریه اکنون به اردوگاه "جهادیسم بین‌المللی" تبدیل شده و جبهه جهادیسم را در تمام جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مشرق: چند روز پیش سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بیانیه‌ای منتشر و اعلام کرد که گروه تروریستی داعش دشمن مشترک عراق و آمریکا است. جنگ سوریه ابتدا با حمایت غرب از گروه‌های جهادی و سلفی آغاز شد، اما اکنون این گروه‌ها را تهدید بزرگی علیه خود می‌بیند. دلیل این تغییر سیاست چیست و چرا اکنون آمریکا به کشورهایی مانند عراق کمک می‌کند تا با گروه‌های تروریستی مقابله کند؟


گوردون هان: من فکر نمی‌کنم که غرب از گروه‌های جهادی حمایت کرده باشد، بلکه صرفاً از مخالفان بشار اسد حمایت کردند، چون تصور می‌کردند این گروه‌ها میانه‌رو هستند. بنابراین کمک به آن‌ها ارزش داشت، چون ممکن بود نظامی تشکیل دهند که به دموکراسی نزدیک‌تر باشد. اما یا از همان ابتدا اشتباه می‌کردند و یا دیر به فکر افتادند و نتیجه این‌که گروه‌های مخالف اکنون تحت تسلط گروه‌های افراطی اسلام‌گرا و جهادی است. بنابراین اکنون اشتیاق به حمایت از مخالفان کاهش پیدا کرده و متوجه شده‌اند که گروه‌هایی مثل «دولت اسلامی» در عراق و سوریه و جبهه النصره تهدیدی برای غرب هستند، چون تلاش می کنند خارجی‌هایی را به عضویت گروه‌های جهادی دربیاورند که ممکن است بعداً به کشورهای خود برگردند. "مایکل هایدن" رئیس سابق سیا و برخی دیگر از مقامات ارشد سابق آمریکا اکنون معتقدند که شاید بهتر باشد از حکومت اسد حمایت کنیم که بین بد و بدتر دست‌کم بد است.

 
مشرق: روزنامه هاآرتص چند روز پیش نوشت: "اگرچه ایران تهدید بزرگی علیه اسرائیل است، اما حداقل راه‌هایی برای کنار آمدن با آن وجود دارد؛ این در حالی است که گروه‌های جهادی و سلفی در سوریه بزرگ‌ترین تهدید علیه اسرائیل به شمار می‌روند". با این وجود، به نظر شما چرا کشورهایی مثل فرانسه, عربستان و اسراییل هنوز هم از این گروه‌ها حمایت می‌کنند؟


گوردون هان: عربستان سال‌ها است که از افراطی ‌گری در سراسر دنیا حمایت می‌کند. آن‌ها سال‌ها است که از گروه‌های افراطی حمایت مالی می‌کنند. اما متأسفانه آمریکا هنوز دست از این به اصطلاح متحد خود برنداشته است. فرانسه هم فکر نمی‌کنم از گروه‌های جهادی حمایت کند. دولت این کشور صرفاً از مخالفان اسد حمایت می‌کند و فرقی بین آن‌ها نمی‌گذارد. از طرفی هم به دلایل سیاسی حاضر نیست بپذیرد که جهادیسم اکنون به یک عامل مهم در دنیا و تهدیدی برای غرب و دیگران تبدیل شده است.


مشرق: تعریف شما از گروه‌های مخالف اسد چیست؟

گوردون هان: به نظر من مخالفان اسد مسلماً تحت تسلط گروه‌های جهادی هستند؛ حداقل حدود 50 درصد از آن‌ها را جهادی‌ها تشکیل می‌دهند. بخش کوچکی هم اسلام‌گراهایی هستند که طرفدار تروریسم نیستند؛ اغلب اخوان‌المسلمین و طرفداران آن. بخش بسیار کوچکی هم متشکل از ملی‌گراها و سوسیالیست‌ها و دموکرات‌ها است. اما حدود 80 درصد آن‌ها را مجموع گروه‌های جهادی به علاوه اخوان‌المسلمین تشکیل می‌دهند.