این‌ها دل گفته‌های زنی است که صبح‌ها برای رسیدن به پول حلال از خانه اجاره‌ای خود بیرون می‌آید، قصه پر غصه‌ای است قصه مادران، زنان و دخترانی که به هر دلیلی نان آور خانواده شده‌اند و باید هر روز با مشکلات زندگی دست به گریبان شوند تا روزی حلالی را به خانه ببرند.
بهترین وضعیت برای این گروه از دختران و زنانی که سرپرست خانوار هستند این است که شغل ثابت و سرپناهی داشته باشند تا سر هر سال نگران تخلیه منزل و کوچ کردن به آشیانه دیگری را نداشته باشند.
برای حمایت از زنان سرپرست خانوار اصولی در قانون اساسی آمده است که از جمله می‌توان به اصل 21 و 29 قانون اساسی اشاره کرد که دولت را موظف به بیمه خاص بیوگان، زنان سالخورده و بی سرپرست کرده است همچنین در اصل 29 قانون اساسی نیز برخورداری از تأمین اجتماعی ذکر شده است تا از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی آن را تأمین کنند.
اما اینکه این قوانین تا چه حد اجرایی شده است و آیا در عمل توانسته بخشی از مشکلات این قشر از جامعه را حل کند سؤالی است که مسئولان باید کارنامه عملکرد خود را در این زمینه ارائه دهند.
رشد دو برابری زنان سرپرست خانوار در سال 90
در سرشماری سال 90 که نتایج آن از سوی سازمان آمار کشور اعلام شد از 21 میلیون و 110 هزار و 481 خانوار، سرپرستی 12 درصد از این خانوارها را زنان تشکیل می‌دهند و این در حالی است که در سرشماری های ابتدایی تعداد زنان سرپرست خانوار 6.5 درصد بوده است اما در سال 90 دو برابر رشد داشته است و رئیس مرکز آمار ایران پیش بینی می‌کند تا سه سال آینده آمار زنان سرپرست خانوار به 15 درصد برسد.
همچنین حدود 35 درصد از زنان سرپرست خانوار همسر دارند و سایر آنها فاقد همسر هستند که حدود 20 درصد از آنان به علت فوت همسر، سرپرست خانوار شده‌اند و یکی از مهم‌ترین علل فوت همسر، تصادفات جاده‌ای است. از سوی دیگر حدود 26 درصد از زنان کمتر از 35 سال به علت طلاق، بی‌همسر شده‌اند.
82 درصد از زنان سرپرست خانوار بیکار هستند
بر اساس سرشماری های انجام شده دو میلیون و 500 هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که در حال حاضر تنها 18 درصد از آنها شاغل و 82 درصد از آنها بیکار هستند.
رئیس مرکز آمار با بیان اینکه آمارهای گرفته شده از تعداد زنان سرپرست خانوار بر اساس سه گروه سنی کمتر از 35 تا 64 سال و بالای 65 سال است، تصریح کرد: آمارها حاکی از آن است که بیشتر زنان میانسال سرپرست خانوار هستند.
نگاه‌های سنگین مسئولان به زنان سرپرست خانوار سخت‌تر از مشکلات معیشتی است
وقتی پای درد و دل‌های یکی از زنانی که در عنفوان جوانی سرپرست خانواده شده و زیر آسمان همین شهر زندگی می‌کند می‌نشینیم از مشکلات مگویی می‌گوید که نیازمند بسیج شدن تمام دستگاه‌ها است تا بتوانند گوشه‌ای از بار مشکلات را از دوش این قشر بردارند.
علی رغم مشکلات اقتصادی و معیشتی خانواده‌ها که می‌توان آن را به عنوان دغدغه‌ای نام برد که زنان حاضر می‌شوند برای حل این مشکل قدم در مسیرهای پرفراز و نشیب بگذارند، یکی از این زنان به نگاه سنگین دیگران و مسئولان به آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی به دنبال کار بودم به هر جایی که مراجعه می‌کردم طوری به من نگاه می‌کردند که انگار خطای بزرگی را مرتکب شده‌ام در صورتیکه ما هم تا چند ماه پیش مانند بسیاری از زنان دیگر صاحب زندگی بودیم و مشکلی را هم نداشتیم.
زنان سرپرست خانوار متکدی نیستند
او می‌گوید: در بسیاری از موارد ما را با زنان متکدی هم ردیف می‌دانند و مانند یک گدا به ما نگاه می‌کنند که نگاه سنگین آنها باعث می‌شود تا دیگر به سراغ حمایت سازمان‌های دولتی نرویم و ترجیح دهیم با دست فروشی کردن در مترو و یا کار کردن در خانه‌های دیگران زندگی خود را بگذرانیم.
این مادر که فرزندان 15 و 9 ساله دارد می‌گوید: بعد از فوت همسرم تا مدتی خانواده وی و خانواده خودم به نوعی برای گذران زندگی با ما همکاری می‌کردند اما به مرور این حمایت‌ها قطع شد و البته از آنها نیز نمی‌توان انتظار داشت چراکه همه مشکلات خودشان را دارند.
لیلا ادامه می‌دهد: مشکلات اقتصادی را می‌توان کم یا زیاد حل کرد اما مشکلاتی که این وضعیت را غیر قابل تحمل می‌کند سوء تفاهم ها نسبت امثال ما است و باید تغییر نگرشی نسبت به زنان مطلقه، بیوه و سرپرست خانوار در جامعه ایجاد شود تا دیگران به خودشان اجازه ندهند به دلیل ضعف مالی، ما را شایسته هر کاری بدانند.
این زن سرپرست خانوار می‌گوید: یکی دیگر از موضوعاتی که باعث ناراحتی ما می‌شود این است که گمان می‌کنند ما زنانی که همسرانمان فوت کرده و یا از آنها جدا شده‌ایم بد شگون هستیم و در مراسم‌هایی مانند عقد دختران و پسران خود به هر بهانه‌ای سعی می‌کنند بدون اینکه ما متوجه شویم ما را از آن جمع دور کنند تا بد یمن بود ما دامن آنها را نگیرد.
متوسط درآمد 9 میلیون و 900 هزار تومان زنان سرپرست خانوار در یک سال
متوسط درآمد زنان سرپرست خانوار در سال، 9 میلیون و 900 هزار تومان گفته شده است و بر اساس تحقیقات و سرشماری‌های انجام شده بیش از 50 درصد زنان سرپرست خانوار در دهک‌های یک، دو و سه قرار دارند که این آمار بسیار نگران کننده است، چراکه 81 زنان سرپرست خانوار دهک اول بی سواد بوده و جمعیت خانواده آنها بالا و میزان درآمدشان پایین است.
بی اعتنایی دولت یازدهم به زنان سرپرست خانوار
زهره طبیب زاده نوری گفت: در دولت‌های نهم و دهم مباحثی در خصوص توانمندسازی و حمایت از زنان سرپرست خانوار انجام شد که محوریت کارهای انجام شده بر توانمند سازی زنان سرپرست خانوار بود تا خود را به عنوان باری بر دوش جامعه و کشور ندانند و خودشان بتوانند از امکانات موجود بهره‌برداری‌های لازم را انجام دهند.
وی ادامه داد: البته در میان زنان سرپرست خانوار افرادی که دارای نوزادان و یا فرزندان کم سن و سال بودند تلاش می‌کردیم تا با هماهنگی با دستگاه‌های مانند بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) از آنها حمایت کنیم تا زمانیکه خودشان بتوانند وارد بازار کار به صورت مشاغل خانگی، تولیدی و یا کارهای اداری شوند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: مرکز امور زنان و خانواده نمی‌توانست وارد کارهای اجرایی شود اما سعی داشت تا دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط و مسئول را برای ورود به این فضا ترغیب و تشویق کند و با اقداماتی مانند تشکیل گروه‌های همیار یا دادن وام‌های خود اشتغالی زمینه‌ای گامی برای توانمندسازی این افراد بردارند.
یکی از مشکلات زنان سرپرست خانوار دیده نشدن آنها است
طبیب زاده نوری افزود: یکی از دغدغه‌های اصلی زنان سرپرست خانوار دیده نشدن آنها است درحالیکه باید به عنوان گروه هدف در اولویت برنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) و همچنین در اولویت برنامه‌های معاونت امور زنان ریاست جمهوری قرار گیرند.
وی ادامه داد: اما متأسفانه تاکنون در برنامه‌های اعلام شده هیچ برنامه‌ای از سوی این معاونت اعلام نشده است و اقدامات دولت‌های گذشته نیز در این دولت پیگیری نمی‌شود و انتظار ما این است که معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده آسیب پذیرترین بخش زنان را ببیند و آسیب‌ها و معضلات آنها را مورد بررسی قرار دهد.
بی‌توجهی به وضعیت زنان سرپرست خانوار باعث رشد شغل‌های کاذب می‌شود
یک مشاور خانواده نیز بی‌توجهی به وضعیت زنان سرپرست خانوار را باعث رشد شغل‌های کاذب دانست .
زهرا مروتی با هشدار به دلیل افزایش گرایش زنان سرپرست خانوار به شغل‌های کاذب گفت: دولت باید با اقدامات حمایتی مانع از گسترش اشتغال کاذب در بین زنان سرپرست خانوار شود.
وی یکی از دغدغه‌های اصلی زنان سرپرست خانوار را اشتغال عنوان کرد و گفت: هم اکنون شاهد این هستیم که برخی از زنان سرپرست خانوار برای تأمین معاش خود و خانواده اقدام به دست‌فروشی می‌کنند که این موضوع شایسته خانواده ایرانی نیست.
مروتی ادامه داد: دولت می‌تواند با سازماندهی وضعیت اشتغال برای این افراد زمینه‌ای را مهیا کند تا آنها بدون داشتن دغدغه معاش بتوانند به تربیت فرزندان خود بپردازند.
این مشاور خانواده اظهار داشت: یکی از اقداماتی که می‌تواند در این زمینه موثر باشد بیمه شدن زنان سرپرست خانوار است که متأسفانه اقدام موثری تا کنون در این راستا انجام نشده است و امیدواریم دولت در سال آینده این موضوع را در اولویت کارهای خود قرار دهد.
مروتی با اشاره به اینکه زنان سرپرست خانوار مادرانی هستند که باید برای تربیت فرزندان خود وقت کافی داشته باشند، گفت: زنانی که بیشتر دغدغه آنها معطوف به تأمین معیشت اعضای خانواده می‌شود ناخودآگاه ممکن است از تربیت فرزندان خود غافل شوند و این موضوع عواقب نگران کننده‌ای مانند گرایش جوانان به اعتیاد را به دنبال خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: بیمه کردن زنان سرپرست خانوار، ساماندهی اشتغال آنها و راه‌اندازی صندوق حمایت از زنان سرپرست خانوار باید در اولویت کارهای دولت قرار گیرد.
نابرابری بین زنان و مردان دلیل آمار پایین اشتغال زنان سرپرست خانوار
معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده آمار پایین اشتغال زنان سرپرست خانوار را به دلیل نابرابری در اشتغال به کار در میان زنان و مردان می‌داند و می‌گوید: زنان سرپرست خانوار به دلیل اینکه مشکلات معیشتی را به تنهایی بر دوش دارند ممکن است در طولانی مدت با مشکلات جسمی و روانی نیز درگیر شوند.
شهیندخت مولاوردی همچنین با اشاره به آمار رو به رشد طلاق در کشور پیش بینی می‌کند که در سال‌های آینده آمار زنانی که به دلیل طلاق سرپرست خانوار شده‌اند نیز افزایش داشته باشد.
وی همچنین از انعقاد تفاهم‌نامه ای با وزارت تعاون برای حمایت از زنان سرپرست خانوار خبر داده و می‌گوید: تلاش می‌کنیم این تفاهم‌نامه در سال جاری منعقد و از سال آینده اجرایی شود.
سرانجام نافرجام لایحه حمایت از زنان سرپرست خانوار
این در حالی است که سرانجام لایحه حمایت از زنان سرپرست خانوار که در دولت دهم تدوین شده بود مشخص نیست.
یکی از مواردی که در آن لایحه مطرح شد بحث اولویت استخدامی زنان سرپرست خانوار است و موضوع تبدیل وضعیت قرارداد‌های آنها از حالت قراردادی و شرکتی به استخدامی است و یکی دیگر از بندهای پیشنهاد شده در این لایحه این بود که فرزندان زنان سرپرست خانوار در اولویت استخدام قرار بگیرند و همچنین تا درصدی معین از معافیت بیمه‌ای برخوردار شوند و همچنین درصد مالیات بر حقوق آنها کم شود اما معلوم نیست این لایحه هم اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
امیدواریم دولتی که با شعار تدبیر و امید و با رأی چشمگیر زنان جامعه بر سر کار آمده است اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهد تا به زودی شاهد کمرنگ شدن مشکلات این قشر آسیب پذیر جامعه باشیم و با این اقدام از آسیب‌هایی که می‌تواند به دنبال این موضوع ایجاد شود جلوگیری کنیم.