وزیر نفت با طرح این پرسش که چرا در ٥ سال گذشته یک متر مکعب به ظرفیت تولید گاز کشور اضافه نشده است، گفت: به این سوال، من نباید جواب بدهم بلکه کسانی باید پاسخگو باشند که از سال 85-84، ٣٠ میلیارد دلار در پارس جنوبی خرج کردند و گاز تولید نکردند.
قرار نیست پارس جنوبی برای پیمانکاران تولید در‌آمد کند بلکه قرار است برای ما گاز تولید کند. در گذشته و در زمان وزارت من در نفت با یک میلیارد دلار یک فاز پارس جنوبی راه می‌افتاد اما اکنون در چند سال گذشته با ٣٠ و خرده‌ای میلیارد دلار یک فاز هم راه نیفتاده است.
وزیر نفت افزود: من شش ماه است که به وزارت نفت آمده‌ام و مسئولیت این مدت را به عهده می‌گیرم اما صریح بگویم ما گاز نداشتیم وگرنه مریض که نبودیم که گاز جایگاه‌های سی‌ان‌جی و پتروشیمی و نیروگاه‌ها را قطع کنیم. ما نمی‌توانیم گاز خانه‌ها را قطع کنیم بنابر این باید برق یا گاز صنایع را قطع کنیم و این کار بسیار سختی است، در حالی اگر ما ٥-٦ فاز پارس جنوبی را در اختیار داشتیم اکنون ٢٤٠ میلیون متر مکعب گاز داشتیم. اما پارس جنوبی هنوز راه نیفتاده است. البته تحریم‌ها هم در ایجاد این وضع موثر بوده اما اقتصاد مقاومتی یعنی همین و به بهانه تحریم نباید اداره کشور را رها کنیم.
*حامیان زنگنه: بیشترین افزایش تولید گاز در تاریخ صنعت نفت در 8 سال گذشته رخ داد
هرچند این اظهارات عجیب وزیر نفت موجب اعتراض برخی از سایت های حامی ایشان در هنگام اخذ رای اعتماد شد. به عنوان مثال، یکی از این سایت‌ها در گزارشی نوشت: «آقای وزیر محترم نفت دولت تدبیر فراموش نکنند که بیشترین افزایش تولید گاز در تاریخ 104 ساله صنعت نفت ایران در دولت نهم و دهم بوده است به طوری که در طول این هشت سال پنج فاز پارس جنوبی شامل 6 تا 10 به طور کامل، طرح توسعه میادین گازی شانول، وراوی، هما، تنگ بیجار، حفاری 17 حلقه چاه در مناطق مرکزی، طرح افزایش تولید گاز از میدان نار، ساخت پالایشگاه‌های پارسیان یک و دو، فاز اول ایلام، طرح توسعه پالایشگاه فجرجم، بیدبلند یک، مسجد سلیمان، ان.جی.ال سیری، ذخیره سازی سراجه قم در مدار بهره برداری قرار گرفتند.»
ولی وزیر نفت به شکل های گوناگون در ماه های اخیر بر اظهارات خود پافشاری کرده است. به عنوان نمونه، اوایل شهریورماه بود که زنگنه پس از انجام اولین سفر کاری خود به عسلویه، گفت: «در مدت هشت سال گذشته چیزهایی ثابت مانده و یکسری بخش‌ها با آمدن فازهای جدید تغییر کرده است، اما با این حال برداشت از مخازن گازی میدان پارس جنوبی در این مدت خیلی تغییر نکرده است.»
درباره این ادعای وزیر نفت باید گفت: «آقای زنگنه در پارس جنوبی تولید گازی بیش از دو برابر آنچه را که در پایان دولت هشتم تحویل داده‌اند، در پایان دولت دهم تحویل گرفته‌اند. و در برابر 3 فازی که با پیشرفت 80 درصد و دو فازی که با پیشرفت 31 درصد تحویل داده‌اند، 5 فاز استاندارد با پیشرفت بالای 90 درصد، 2 فاز با پیشرفت بالای 80 درصد، معادل 6 فاز استاندارد با پیشرفت بالای 60 درصد و 4 فاز استاندارد با پیشرفت بالای 50 درصد تحویل گرفته‌اند.»
*ترازنامه هیدروکربوری کشور و تایید افزایش دو برابری برداشت از پارس جنوبی
با وجود همه این واضحات مناسب است که براساس آمارهای رسمی وزارت نفت یعنی ترازنامه هیدروکربوری کشور در سال 1390 به بررسی این سوال بپردازیم که آیا ادعای وزیر نفت مبنی بر اینکه «در ٥ سال گذشته یک متر مکعب به ظرفیت تولید گاز کشور اضافه نشده است» صحیح است؟
آمارهای رسمی وزارت نفت نشان می دهد که میزان تولید گاز غنی کشور در سال 84 بالغ بر 435.6 میلیون متر مکعب در روز بوده است و در سال 87 به 551.89 میلیون متر مکعب در روز و در سال 90 به 631.12 میلیون متر مکعب در روز رسیده است. به عبارت دیگر، میزان تولید گاز غنی کشور در سال 90 نسبت به سال 84، حدود 44.8 درصد و نسبت به سال 87، حدود 14.3 درصد افزایش یافته است.
از طرف دیگر، میزان تولید گاز غنی از میدان پارس جنوبی از 114.2 میلیون متر مکعب در روز در سال 84 به 144.3 میلیون متر مکعب در روز در سال 87 و به 231.47 میلیون متر مکعب در روز در سال 90 رسیده است. به عبارت دیگر، میزان تولید گاز غنی از میدان پارس جنوبی در سال 90 نسبت به سال 84، حدود 102.6 و نسبت به سال 87، 60.4 درصد افزایش یافته است.
نمودار میزان برداشت گاز غنی از میدان مشترک پارس جنوبی (سال های 81 تا 92)
همانطور که بیان شد؛ برخلاف دیدگاه وزیر نفت، نه تنها ظرفیت سازی برای تولید گاز غنی در سال های 87 به بعد (5 سال اخیر) متوقف نشده و صفر نبوده است بلکه میزان تولید گاز غنی کشور در سال 90 نسبت به سال 87 حدود 80 میلیون متر مکعب در روز افزایش یافته است که بخش عمده آن از توسعه و تکمیل فازهای 6 تا 10 پارس جنوبی در این دوره زمانی حاصل شده است.
*ظرفیت برداشت از بزرگترین فاز پارس جنوبی در 6 ماه گذشته ایجاد شد؟
حال شاید این سوال مطرح شود که وزیر نفت بیان کرده اند که در 5 سال اخیر، «ظرفیت تولید» اضافه نشده است و منظور ایشان «تولید واقعی» نبوده است؛ در پاسخ باید به این دو نکته اشاره کرد:
الف- برخلاف نفت خام، برای گاز طبیعی ظرفیت تولید معیار مناسبی محسوب نمی‌شود. بخصوص آنکه مصرف گاز طبیعی در کشور به گونه ای بالا است که کشورمان واردکننده گاز است و معمولا در فصل زمستان هم گاز اکثر صنایع قطع می شود، بنابراین قطعاً مدیران کشور از تمامی ظرفیت تولید گاز طبیعی کشور استفاده می کنند و عملاً میزان «تولید واقعی» گاز برابر با «ظرفیت تولید» گاز در کشور است.
ب- شاید این موضوع مطرح شود که افتتاح رسمی (و نه عملیاتی و با ظرفیت کامل) فازهای 6 تا 10 پارس جنوبی در سال 87 رخ داده است و عملاً در 5 سال اخیر، هیچ فاز جدیدی در پارس جنوبی افتتاح نشده است و این موضوع نشان دهنده صحت ادعای وزیر نفت است. در پاسخ به این موضوع باید گفت که هرچند در این سالها هیچ فازی افتتاح نشده است ولی فازهای 12 و 15 و 16 پارس جنوبی (معادل 5 فاز استاندارد) در طول همین دوره زمانی به پیشرفت بالای 90 درصد رسیده اند و فازهای 17 و 18 هم در طول همین دوره زمانی به پیشرفت بالای 80 درصد رسیده اند و تمامی این فازها با این میزان پیشرفت به دولت یازدهم تحویل شده اند.
به عبارت دقیق‌تر وزارت نفت دوران زنگنه که در حال جشن گرفتن آغاز برداشت گاز از مخزن پارس جنوبی در بزرگترین فاز در دست احداث پارس جنوبی یعنی فاز 12 است، در واقع در حال افتتاح ظرفیت‌های تولید گاز ایجاد شده در 5 سال گذشته است.
با توجه به همین موضوع، واقعا غیرمعقول و غیرمنصفانه به نظر می رسد که صرفاً به خاطر طولانی شدن توسعه این فازها و عدم افتتاح این فازها در دولت دهم، به مردم اینگونه القا کنیم که در طول 5 سال اخیر مسئولین دولت قبل هیچ تلاشی در زمینه افزایش ظرفیت تولید گاز کشور انجام نداده اند و حتی از جملات تحریک آمیزی مانند «قرار نیست پارس جنوبی برای پیمانکاران تولید در‌آمد کند بلکه قرار است برای ما گاز تولید کند.» استفاده کنیم.
به خصوص در شرایطی که وزیر نفت مدیرعامل یکی از همین شرکت‌های پیمانکار در پارس جنوبی ( OIEC ) را که با فاصله قابل توجهی ضعیف‌ترین عملکرد را در مقایسه با پیمانکاران همطراز خود در پارس جنوبی داشته است به عنوان مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران برگزیده است.
نکته مهم دیگر در این زمینه آن است که وزیر نفت مدعی شده است در زمان وی با 1 میلیارد دلار یک فاز پارس جنوبی راه‌اندازی می‌شد و در حال حاضر 30 میلیارد دلار هزینه شده است و هیچ فازی به بهره‌برداری نرسیده است.
ظاهرا وزیر نفت چند نکته مهم در این زمینه را از یاد برده است. اول آنکه با افزایش قیمت نفت، قیمت اغلب تجهیزات نفتی که متاسفانه اغلب آنها وارداتی هستند نیز افزایش قابل توجه و در بعضی موارد چند برابری یافته است و هزینه تجهیزات تقریبا اصلی‌ترین بخش صورت‌های مالی پروژه‌های بزرگ نفتی است.
دوم آنکه این 30 میلیارد دلار مورد ادعا برای احداث معادل 18 فاز استاندارد پارس جنوبی هزینه شده است و همه این فازها بیش از 50 درصد و نزدیک به نیمی از آنها پیشرفت بالای 80 درصدی یا نزدیک به اتمام دارند و در عین حال تجهیزات مهم ماندگار در صنعت نفت مانند دکل‌های حفاری دریایی با این منابع خریداری یا اجاره شده است تا رکوردهای بی سابقه حفاری ایران در این میدان مشترک در سال‌های اخیر به ثبت برسد.
در پایان تذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که متاسفانه برجسته‌سازی مشکلات دولت‌های گذشته در طول بیش از 6 ماه وزارت نفت آقای مهندس زنگنه به یک رویه دائمی و حتی کلیدی تبدیل شده است و برخی از مدیران ارشد وزارت نفت دولت تدبیر و امید پس از هر ناکامی عامل تمامی مشکلات را بر گردن سیاست‌های غلط گذشته می اندازند و در مقابل وقتی از حاصل فعالیت های دولت گذشته بهره می‌برند و آن را در زمره افتخارات خود بر می‌شمرند(مانند تولید و توزیع بنزین یورو4 در کشور) و به یاد نمی‌آورند که این ظرفیت چه زمانی و در چه شرایطی ایجاد شده و به بار نشسته است.
امید است وزیر نفت به جای پرداختن به این اظهارات سیاسی به غیبت های طولانی مدت خود در عسلویه و عدم بازدید از فازهای پارس جنوبی پایان دهد. شاید اگر وزیر نفت در طول ماه های اخیر، به جای مکاتبه با شرکت‌های نفتی انگلیسی و اروپایی کمی در منطقه عسلویه حضوری پر رنگ تری داشت یا تلاش جدی‌تر و سازمان‌یافته‌تری برای وارد کردن معدود تجهیزات کلیدی پارس جنوبی که چند فاز بزرگ در آستانه بهره برداری معطل ورود آنها است انجام می‌داد برای زمستان امسال، تولید گاز ایران از پارس جنوبی با افزایش بیشتری همراه می شد.