ساک دستی خود را جابه‌جا می‌کند و در پاسخ به اینکه ناراحت نیستید عید را سرکار رفتید؟ می‌گوید:اولاً سال نوی شما مبارک؛ اگر مثل من باشی نمی‌گذاری دخترت متوجه شود که کارگری می‌‌کنی، الان دیگر مردم همه کارهای خود از جمله بنایی، اسباب کشی و تمیز کردن خانه را انجام داده‌اند، اما از آنجایی که اگر کار نمی‌کردم مجبور بودم 15روز بیکار باشم، به ناچار در روزهای عید سر چهارراه و میدان ایستادم تا شاید کسی به من کاری بدهد.

محمد با بغضی که در گلو دارد می گوید: سه سال پیش در شرکتی کار می کردم که تعدیل نیرو کرد و من هم بی کار شدم اما بچه‌هایم نمی دانند که برای کار به سر میدان می‌آیم و کارگری می‌کنم. دخترها درباره پدرشان تعصب دارند و اگر دختر حس کند که پدرش دراین سن و سال کارگر ساختمانی است غصه می‌خورد.

*سرپرست خانواده باشی سختی کار معنایی ندارد

اسمش مرتضی و 45 ساله است. کنار چهارراه در حالی که دستانش را زیر چانه‌اش گذاشته، خیره به ماشینی است که در مقابلش نیش ترمز می‌کند. شتابان بلند می‌شود شاید در فضای کسادی بازار کسی برایش کار در نظر داشته باشد ولی با دیدن ما و فهمیدن علت ایستادنمان متوجه شد که بلند شدنش با امید "کار" بی فایده بود؛ پای درد و دلش باز شد و گفت: اگر چند سال دیگر حق بیمه را پرداخت می‌کردم، بازنشسته می‌شدم اما شرکت محل کارم عذرم را خواسته و مجبورم برای گذراندن زندگی و تامین مخارج زندگی‌ کارگری کنم.

وی می‌گوید:به هر دری زدم که کار مناسبی پیدا کنم اما تمام درها بسته بود، بهتر دیدم کارگری کنم تا شرمنده همسر و بچه هایم نباشم. وقتی از او سوال می کنم کار ساختمانی و تخریب ساختمان برای شما در این سن و سال مشکل نیست؟ جواب می‌دهد:5 نفر نگاهشان به دستان توست.اینجا دیگر کار معنایی ندارد بایدتلاش کنم تا شرمنده آنها نباشم. وقتی سرپرست خانواده باشی سختی کار معنایی ندارد.

* قراردادهای سفید امضای کارگران شهرداری

درحالی که از خیابان عبور می کردم حاج صالح پیر مرد کرمانشاهی نظرم را به خود جلب کرد، موهای سفیدش همخوانی با سن شناسنامه‌اش نداشت، 58 ساله اما 70 ساله به نظر می رسید، رفتگر خیابان است.

درباره علت کار کردنش در این سن و سال می‌گوید: با چند عروس و داماد مجبورم کارگری کنم. کارگر شهرداری هستم. علاوه بر سختی کارگری موضوعی که مرا اذیت می کند این است که نگاه اکثر مردم به کارگران تحقیرآمیز است؛ در حقیقت کارگران شرایط بدی را دارند.

وی ادامه می‌دهد: به کارگیری کارگر شهرداری به صورت ساعتی، خلاف ماده 15 فصل سوم قانون کار است. در این ماده اعلام شده با شغل هایی مثل منشی مطب های پزشکی، نگهبانی، تاسیسات، مشاوره و مانند اینها قرارداد ساعتی ببندند و چنانچه بخواهند با کارگر دیگری قرارداد ساعتی ببندند باید از وزارت کار مجوز بگیرند.

حاج صالح تاکید می کند: اکنون سوال اینجاست یک رفتگری که از این خیابان تا آن خیابان و از این کوچه تا آن کوچه را باید مستمر جارو کند و کاری که انجام می دهد، 100 درصد مفید است، کجای شغل این رفتگر ساعتی است؟ اگر برای یک رفتگر دوربین بگذارید، از ساعت شروع تا ساعت پایان کار بدون هیچگونه توقفی کارش را انجام می دهد و 100 درصد کار مفید آن هم در شب انجام می دهد، آنگاه متاسفانه با اینها قرارداد ساعتی می بندند!

پیرمرد می گوید: بدتر اینکه در پایان سال عیدی، پاداش، سنوات سالیانه و بسیاری از حقوق آنها که باید طبق قانون کار در نظر گرفته و پرداخت شود مورد غفلت قرار گرفته و این اتفاق نمی افتد. کاری به این نداریم که به آنها لباس کار یا وسایل بهداشتی نداده اند، اما تاسف آور این است که پیمانکاران از کارگران برگه های سفید امضا می گیرند تا اگر کارگر شکایت کردند، در اداره کار ارایه دهند تا ثابت کنند مزایای کارگر پرداخت شده است.

* قرارداد قانونی نداریم

 صحبت با حاج صالح که به پایان رسید، یک نانوایی در مجاورت همان خیابان و کارگر پیر مردش توجه ام را جلب کرد؛ پیرمردی دوست داشتنی که با وجود سن زیاد و بیماری، برای تامین مخارج زندگی اش مجبور است نانوایی کند.

 محمد که مشهدی است و مشتی محمد صدایش می‌کنند، می ‌گوید: ساعت 5 و نیم صبح از خواب بیدار می شیم و تا 8.30 شب برای 10 هزار تومان جون می کنیم. محل خوابمون هم داخل نانوایی است.

این شاطر درباره ساعت کاری‌ و سختی کارش اینطور توضیح می دهد که ساعت 5.30 تا 9 صبح پخت می کنیم و از 9 تا 11 استراحت است و دوباره از 11 تا 2 بعدازظهر، کار است و از 2 تا 5 استراحت می کنیم و از ساعت 5 شروع به پخت می کنیم تا 8.30 شب، به شرط آنکه صاحب نانوایی سفارش نگرفته باشد که تازه برای اجرای سفارش باید تا 11 شب کار کنیم.

مشتی محمد ادامه می دهد: زندگیمان در همین چاردیواری است، نه مرخصی داریم، نه از عیدی و پاداش خبری است، هر روز هم که کار نکنی، مزد نداری، بیمه هم که نیستیم، 20 سال است که در نانوایی کار می کنم و فقط 2 سال سابقه بیمه دارم که پول آن را هم خودم ریخته ام.

زمانی که گرم صحبت با مشتی محمد بودیم یکی دیگر از کارگران نانوایی که او نیز تقریبا همدرد با همکارش بود به جمع ما اضافه شد؛ حسین هم در همین نانوایی کار می کند و بچه خرم آباد است از 18 سال قبل، کار نانوایی را شروع کرده است. با ناراحتی می‌گوید: نتیجه این همه جان کندن 2 میلیون تومان پس انداز است که آنراهم بعنوان پول پیش اجاره خانه داده ام. 3 روز است  که زنم در بیمارستان بستری است. فرصت نمی شود برای عیادت به بیمارستان بروم. اما زن صاحبخانه که می داند در تهران کسی را ندارم، به زنم سر می زند و یک شب هم به عنوان همراه در بیمارستان مانده است.

این کارگر نانوایی می گوید: بیمه نیستم، عیدی وقرار‌داد کار و سایر حقوق قانونی را هم نمی گیریم، هیچ کس هم که به فریادمان نمی رسد، فقط خدا می داند که چقدر کارمان دشوار است، تنها از خدا مدد می‌خواهیم.

*پدر و پسر گل فروش

مرد گلفروش با پسرش سال هاست  که بین ماشین ها گل می فروشند. خودش می‌گوید: زودتر از شما به سرکار می‌آیم و تا پاسی از شب هنوز با دسته های گل بین ماشین ها به دنبال مشتری برای گل هایم هستم. برادرشهید هستم اما هیچ گاه برای رسیدن به موفقیتی از اسمش استفاده نکرده‌اند. هیچ گونه امنیت شغلی ندارم.

*خدارا شکر فعلا بیکار نیستم

غلامرضا کارگر ساختمانی است می‌گوید: تا آخرین روزهای سال در یک پروژه ساختمانی کارمی کردم و با وجود دائم نبودن کارش اما خدا را شکر می‌کردم که بیکار نبودم. اکنون آن پروژه تمام شده و من  از ترس اینکه نتوانم از عهده خرج زندگی برآیم مجبور شدم در ایام عید هم سر یکی از چهارراه‌ های پر تردد تهران بروم و منتظر باشم شاید کاری برایم پیدا شود. کارگران ساختمانی از هر گونه قرار داد کار محروم هستند.

*پاسخ مسئولان به مشکلات کارگران بدون قرار داد

فتح الله بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی کشور، با تاکید براینکه از حدود 12سال قبل طرحی در مجلس با نام «بهسازی قراردادهای کار» دنبال می‌شود، گفت: این طرح بارها در مجلس بررسی شده است و نمایندگان پیرامون لزوم تغییر روند انعقاد قراردادهای کار در کشور گفت‌وگو شده اما مجلس به آن رای نداده است.

وی ادامه داد: امروز کارگرانی در کشور داریم که با وجود اشتغال در بنگاه ها با ماهیت دائم کاری، دارای قراردادهای موقت، غیررسمی و خارج از قانون کار هستند در صورتی که وقتی شغلی دارای ماهیت دائم است چرا باید نیروی شاغل در آن با سابقه 10تا 20 سال، قرارداد موقت باشد؟

بیات با تاکید بر شکست بهسازی قراردادهای کار اظهار داشت: دولت به عنوان کارفرمای بزرگ، مهم ترین عامل بر سر راه اجرای درست قوانین در انعقاد قراردادهای کار است. اگر طرح بهسازی قراردادهای کار نهایی و به اجرا در می آمد، می توانستیم امیدوار باشیم که مسئله قراردادها نیز حل شود.

رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی کشور مهم ترین پیام و هدف طرح بهسازی قراردادهای موقت را داشتن قرارداد دائم در کارهای دائم دانست و گفت: افراد شاغل در کارهای با ماهیت دائم، باید دارای قراردادهای دائم نیز باشند و دلیلی ندارد تا یک بنگاهی که می خواهد چندین دهه فعالیت داشته باشد، نیروی موقت جذب کند.

این مقام مسئول کارگری کشور تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر، مرز و فاصله ای بین قراردادهای موقت و دائم وجود ندارد و به دلیل عدم عرضه و تقاضای نیروی کار، افراد مورد سوء استفاده کارفرمایان قرار می گیرند.

وی درباره مهم ترین دلایل مطرح شده از سوی مجلس و دولت برای مخالفت با طرح بهسازی قراردادهای کار، گفت: یک دلیل اصلی مطرح شده در این خصوص، بار مالی ناشی از تغییر قراردادها بوده است که از سوی دولت و مجلس مطرح شد.

رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی کشور اظهار داشت: اگر این موضوع بتواند به سرانجام برسد برای کارگران و مشمولان قانون کار بالای 10 سال سابقه نوعی امنیت شغلی ایجاد خواهد شد و دیگر به نفع کارفرما نیست که بخواهد افراد را به راحتی اخراج کند چون در اینصورت باید افراد را با آخرین حقوق دریافتی اخراج نمایند.

*روز از نو، روزی از نو

 روزهای نوروز 93 اینبار هم برای تمام مردم با بوی عید همراه نبود؛ این کارگران حتی در روزهای عید هم سرکار مشغول بودند و سال نو را باز هم بدون قرار داد کار آغاز کرده‌اند و به قول خودشان در شب عید به دلیل عدم دریافت حداقل حقوق، پیش زن و بچه خود شرمنده اند؛ چرا کسی پاسخ‌‏گوی مشکلات آنان نیست؟