در این بین، آلن ایر، سخنگوی فارسی‌زبان وزارت خارجه آمریکا که این روزها مصاحبه با وی به امری عادی در طیفی از رسانه‌ها تبدیل شده است، نقش ویژه‌ای را در «پروژه قبح‌زدایی» مزبور ایفا می‌کند. روزنامه اصلاح‌طلب «اعتماد» اخیرا در مصاحبه‌ای با وی گامی دیگر را در این مسیر برداشته است.
* مقدمه خبرنگار
«آلن ایر، حالا نامی شناخته‌شده برای ایرانی‌هاست؛ یک امریکایی که زبان فارسی را خیلی خوب حرف می‌زند و بهتر از آن به فارسی می‌نویسد. کمی هم بامزه است؛ برای نمونه یک روز در فیس‌بوکش درباره مفهوم «پ نه پ» می‌نویسد و از مخاطبان فارسی خود می‌خواهد که «فردین بازی» را توضیح دهد.» چنین عباراتی در خصوص نماینده فارسی‌زبان یک دولت متخاصم، تا چه حد قابل توجیه است؟
«انجام این گفت‌وگو به سبب تاخیرهایی که برخی از آنها برایم قابل فهم بود، بیش از سه ماه به درازا انجامید اما وقتی ایر با اشتیاق همه پرسش‌هایم را پاسخ داد، فهمیدم که به تاخیرش می‌ارزید.» به عبارت دیگر، آقای ایر روزنامه محترم مزبور را 3 ماه بر سر کار گذاشته، اما از نظر این روزنامه به تاخیرش می‌ارزیده است!
وقتی اعتماد با چنین مقدمه‌ای به استقبال ایر می‌رود، یک هدف مشخص را دنبال می‌کند. این روزنامه ابتدا قصد دارد هرگونه «پیش‌فهم» تخاصم‌آلود و تبری‌جویانه را از ذهن مخاطب بزداید و سپس او را با ذهنی خالی از بغض به استقبال پاسخ‌های آلن ایر بفرستد.
* سوالات طرح شده
خبرنگار اعتماد مصاحبه تفصیلی خود را با دو سوال در خصوص بهبود روابط ایران و آمریکا شروع می‌کند و سوال دوم به صراحت به «شکستن یخ روابط ایران و ایالات متحده» اختصاص دارد.
بخش دیگر مصاحبه به گفتگوی تلفنی روسای جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده و وقایعی اشاره می‌کند که در جریان سفر روحانی به نیویورک رخ داد؛ سفری که از نظر مقام معظم رهبری، برخی اتفاقات نابجا در آن رخ داده است.
سوالات دیگری به «توافق بزرگ ژنو» اختصاص یافته و تلاش شده نقش ایر در آنچه توافق بزرگ خوانده شده است مورد واکاوی قرار گیرد.
سوالات دیگر روزنامه اعتماد که «ماری هارف» را «ماری حرف» می‌نویسد، این موضوعات را در بر می‌گیرند: میزان موفقیت در اجرای توافق ژنو، سیاست رسمی دولت آمریکا در مساله هسته‌ای ایران، طرح بحث‌های غیر هسته‌ای در مذاکرات هسته‌ای، فرو ریختن دیوار بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا، پیام نوروزی اوباما به ایرانیان، مواضع اسرائیل در قبال ایران، سیاست جمهوریخواهان کنگره و امیدواری به ایجاد روابطه پایدار بین ایران و آمریکا.
نکته اول در خصوص طرح سوال این است که بدوا با سوال از شکستن یخ روابط شروع می‌شود و در انتها با سوال از میزان امیدواری در خصوص ایجاد روابط پایدار به پایان می‌رسد. نکته دوم اینکه اثری از به چالش کشیدن رفتارهای هژمونیک ایالات متحده در آن نیست و نکته سوم اینکه از لحنی بسیار ارام در طرح سوال استفاده شده است.
* پاسخ‌های آلن ایر و شیوه مدیریت مصاحبه
آلن ایر هر پاسخی که دلش خواسته داده و هر وقت که خواسته چون ماهی از دست روزنامه اعتماد لیز خورده است اما نه با واکنش جدی مواجه شده و نه مدیریت شده است. سوالات، همه از قبل طرح شده‌اند و متناسب با جواب‌های ایر، سوال‌های واکنشی مناسب طراحی نگردیده است.
به‌عنوان مثال، به این پرسش و پاسخ دقت کنید:
سوال: شما نمی‌ترسید که یک روز صبح بیدار شوید و خبر حماقت اسراییلی‌ها را در حمله یک‌جانبه به ایران بشنوید؟ آیا مطمئن هستید که اسراییل بدون اجازه امریکا دست به چنین کاری نخواهد زد؟
پاسخ آلن ایر: دولت اوباما و همکارانمان در چارچوب گروه P5+1 بر رسیدن به توافق جامع از راه مسالمت‌آمیز، یعنی دیپلماسی پویا، تمرکز می‌کنند. سند برنامه اقدام مشترک نشانه این است که با تعامل سازنده می‌شود به نتیجه برد – برد رسید که منافع همه طرفین را پیش ببرد و آرزو و امید ما این است که این پیشرفت دوام پیدا کند!!
قضاوت اینکه پاسخ آلن ایر چه اندازه به سوال خبرنگار اعتماد مرتبط است، برعهده مخاطبین گرامی فارس اما نکته مهم این است این جواب بی‌ربط و خنده‌آور، با واکنشی مواجه نشده است!
حالا به این پرسش و پاسخ دقت فرمایید:
سوال: با جمهوریخواهان کنگره چه خواهید کرد؟ به نظر می‌رسد که آنها چندان با پرزیدنت اوباما در زمینه ایران هم‌عقیده نیستند؟ آیا ممکن است که آنها با مصوبه‌های خود ریل مذاکرات را منهدم سازند؟
پاسخ آلن ایر: تا به امروز کنگره خیلی به این پروسه کمک کرده است و بدون کار کنگره این نظام فراگیر تحریم‌ها بر پا نمی‌شد. دولت اوباما همیشه در حال مشورت و رایزنی با قوه مقننه است و در حال حاضر هم از خویشتنداری و خودداری کنگره در وضع تحریم‌های جدید سپاسگزاریم. موضوع برنامه هسته‌یی ایران در امریکا تا حد زیاد فراجناحی شده است، چون همه، چه دموکرات چه جمهوریخواه مصمم هستند که ایران نباید به بمب هسته‌یی دست یابد؛ پس مشورت و رایزنی بر سر بهترین رویکرد، عمل صحیح و منطقی است.
این پاسخ تحقیرآمیز آلن ایر هم با هیچ واکنشی از سوی اعتماد مواجه نمی‌شود. اعتماد حتی تاکید نمی‌کند که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست چه رسد به اینکه بخواهد به تحریم‌ها اعتراض کند.
اعتماد حتی نمی‌تواند این واقعیت بین‌المللی را اثبات کند که لابی‌های صهیونیستی دولت آمریکا را علیه ایران تحت فشار قرار داده‌اند. به این پرسش و پاسخ توجه کنید:
سوال: با نابردباری اسراییل چه خواهید کرد؟ در روزهایی که دولت امریکا به سختی در حال تلاش برای ارتباط هر چه بیشتر و مستقیم‌تر با تهران است، تل‌آویو با سخنان و مواضع خود به‌شدت این ارتباط را زیر فشار قرار داده است. نمونه آخر آن، سخنان تند وزیر دفاع اسراییل علیه سیاست‌های امریکا بود. آیا دیدگاه‌های دولت دست‌راستی نتانیاهو، تخریب‌کننده ریل گفت‌وگوها نیست!؟
پاسخ آلن ایر: پوزش می‌خواهم اما این‌بارهم با ادعای ضمنی سوال شما موافق نیستم. این فشار نیست، فقط پدیده مشورت و تبادل نظر است. اسراییل هم‌پیمان و متحد امریکا است و امریکا همیشه در حال هماهنگی و مشورت با متحدانش است. برخی وقت‌ها اختلاف نظر، درباره بهترین راهبرد و رویکرد برای هر کشوری وجود دارد اما در مورد هدف نهایی هیچ اختلاف نظری نیست: ایران نباید به بمب هسته‌یی دسترسی پیدا کند.
به این ترتیب آلن ایر آب پاکی را بر دست کسانی ریخته که معتقد به شکاف بین اسرائیل و ایالات متحده هستند و مدام جار می‌زنند که اوباما در حال ایستادگی در برابر صهیونیست‌هاست. وجود اختلافات تاکتیکی بین دو طرف محتمل است اما هیچ اختلافی در مبنا وجود ندارد.
* پتوی خیس!
آمریکایی‌ها اصطلاحی دارند تحت عنوان «Wet Blanket» که به‌صورت تحت‌اللفظی به‌معنای «پتوی خیس» است اما در واقع یک اصطلاح کوچه‌بازاری و معادل همان چیزی است که در گفتگوی عامیانه فارسی «ضد حال» یا «حال‌گیری» خوانده می‌شود.
در بخش پایانی مصاحبه، آلن ایر در برابر سوال التماس‌گونه اعتماد، پتوی خیس خود را بر سر خبرنگار این روزنامه افکنده است.
سوال: وزرای خارجه دو کشور، 30 سال پس از اشغال سفارت امریکا، دست‌های یکدیگر را فشردند. چه زمانی ممکن است که این اتفاق برای روسای‌جمهور دو کشور بیفتد؟
پاسخ آلن ایر: والله اصلا نمی‌دانم، یک سیب را بالا بیندازی تا پایین بیاید هزارتا چرخ می‌خورد.
اعتماد تلاش بسیاری برای بزک کردن چهره واشنگتن کرده است اما به‌نظر می‌رسد آلن ایر خود این تلاش‌ها را نقش بر آب کرده باشد.