به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، برتری هوایی از جمله عوامل موثر در میادین نبرد بوده است. از جنگ دوم جهانی به این طرف در اکثر جنگها طرفی که توانسته است برتری هوایی را بدست آورد به نوعی پیروز جنگ بوده است. با پایان یافتن جنگ سرد و فروپاشی اتحاد شوروی سابق، آمریکا به عنوان قدرت جهانی در حوزه نظامی مدت زیادی را به عنوان یک کشور بدون رقیب خصوصا در عرصه نبردهای هوایی تجربه کرد.
آمریکا از دهه 1980 میلادی به دنیال یک جنگنده پنهانکار برای برتری هوایی بود و نهایتا هواپیمای اف 22 رپتور به عنوان پاسخ به این نیاز آمریکا توسط شرکت لاکهید مارتین طراحی و ساخته شد. چیزی در حدود 187 فروند از این هواپیما به صورت عملیاتی در خدمت نیروی هوایی آمریکا قرار دارد و خط تولید آن نیز بسته شده است. جنگنده پنهانکار بعدی آمریکایی ها نیز اف 35 است که به عنوان یک پرنده چند ماموریتی قرار است جایگزین طیف گسترده ای از پرنده های رزمی آمریکا شده و همچنین به متحدین آمریکا صادر شود اما مشکلات متعدد این هواپیما، کار را برای آمریکا بسیار سخت کرده است.
از چپ به راست ، دو جنگنده بالایی : J-20 و F-22 و در پایین : T-50 و F-35
تا چند سال قبل آمریکا به عنوان تنها دارنده این گونه از جنگنده ها در جهان بی رقیب محسوب می شد اما روسیه و چین با درک خطر موجود به سرعت دست به کار شده و طرح های خود را نیز برای جنگنده پنهان کار نسل پنجم ارائه دادند. T-50 روسی و J-20 چینی از جمله طرح هایی هستند که هم اکنون مراحل اولیه آزمایشی خود را پشت سر گذاشته و به زودی وارد تولید انبوه خواهند شد.
بر اساس اعلام منابع روس، سرانجام، آزمایش های دولتی بر روی جنگنده ی نسل پنجم روسیه "Т-50 " که در چارچوب پروژه پاکفا (پاکفا: مخفف روسی پروژه مجموعه صنایع هوایی تهاجمی آینده) آغاز شد. این آزمایشات قدم بسیار مهمی در روند بهره برداری از این جنگنده خواهد گذاشت و بدین معنا خواهد بود که جنگنده جدید، برای آزمایشات نظامی در صحنه نبرد نیز آماده خواهد بود.
نخستین جنگنده های نسل جدید در بهار سال جاری در مرکز آزمایشات هوایی شهر "آختوبینسک" آزمایش می شود. به نظر می رسد که این آزمایشات در ماه های مارس و آپریل یا به عبارتی فروردین ماه 1393 خورشیدی صورت گیرند.
برای این منظور، 5 فروند جنگنده Т-50 که یکی از آنها در ماه اکتبر سال 2013 مانور هوایی موفقی را سپری کرد، در نظر گرفته شده اند. با وجود 6 الی 8 جنگنده جدید براحتی می توان از 400 الی 500 پرواز در سال انجام داد و بدین ترتیب می توان به برنامه 2000 پرواز در 3 تا 4 سال، خاتمه داد.
در سال 2015 میلادی، پروسه بازآموزی خلبانان و آزمایشات نظامی جنگنده های Т-50 در پایگاه نظامی "لیپتسک" به منظور الحاق جنگنده های تهاجمی نسل جدید به ارتش هوایی روسیه، انجام خواهند گرفت.
اما این که این جنگنده روسی و هواپیمای رادار گریز چینی چه تاثیری در توازن قوا خواهند داشت، مسئله ای است که از زبان یک تحلیلگر استرالیایی به آن خواهیم پرداخت.
"دکتر کارلو کوپ" متخصص امور دفاعی اهل استرالیا که به عنوان یکی از منتقدین جدی سیاستهای دفاعی کشورهای غربی شناخته می شود در مقاله ای به بررسی توان این دو جنگنده جدید و پتانسیل های آنان برای به چالش کشیدن قدرت هوایی آمریکا پرداخته است که در این مطلب به آن می پردازیم.
به اعتقاد وی، در سالهای اخیر سیاستهای دفاعی آمریکا ضربات سختی را دریافت کرده است و یکی از مشکلات این کشور بحث تولید تعداد ناکافی از جنگنده های اف 22 است. این اتفاق که در زمان وزارت رابرت گیتس در آمریکا رخ داد نشان از بی توجهی مسئولین آمریکایی به تحولات مربوط به جنگنده های جدید روسی و چینی است. در حال حاضر آمریکا و متحدانش با کمتر از 200 فروند جنگنده اف 22 در برابر روسیه ای قرار دارند که برنامه ای برای تولید 1000 فروند هواپیمای تی 50 برای نیروهای مسلح خود و همچنین بازار صادرات دارد.
کارلو کوپ اضافه کرده است: در عین حال و با توجه به معرفی جنگنده جی 20 توسط چین مشکلات و تهدیدات آمریکا نیز افزایش می یابد. جنگنده اف 22 رپتور به عنوان یک پرنده پنهانکار تر از دو هواپیمای روسی و چینی به حساب می آید که از توانایی پرواز مافوق صوت بدون استفاده از حالت پس سوز در موتور بهره می برد و تاکتیک اصلی آن تعقیب هدف در خفاکاری و قفل راداری بر روی آن و از بین بردن آن از فاصله دور است.
وی تاکید می کند: در برابر جنگنده های قدیمی تر، این تاکتیک به نوعی جواب گو بوده و در تمرینات انجام شده در خود آمریکا اف 22 به راحتی توانسته است جنگنده هایی همچون اف 15 ، اف 16 و یا اف 18 را در نبرد هوایی تمرینی غافلگیر کرده و اصطلاحا نابود کند اما مسئله از جایی آغاز می شود که دو جنگنده روسی و چینی مورد نظر از توانایی پنهان کاری قابل قبولی برخوردار هستند.
این توان پنهان کاری باعث می شود که اف 22 توان شلیک از فاصله دورتر را از دست داده و ناچار شود که برای یافتن هدف فاصله خود را با آن کم کند. این کاهش فاصله خود باعث می شود که امکان کشف رپتور توسط رادار و یا سامانه های جستجوگر فروسرخ تی 50 و یا جی 20 فراهم شود. باید گفت که هم جنگنده روسی و هم جنگنده چینی مورد نظر از توانایی بالایی در زمینه مانور و همچنین تسلیحات مناسبی برخوردار هستند و در صورت بروز نبرد بین طرفین در فاصله نزدیک تعیین برنده بسیار مشکل خواهد بود.
جنگنده T-50 اولین جنگنده پنهان کار روسها
این صاحب نظر مسائل هوانوردی یادآور شده است: دکترینی که آمریکا در این زمینه طراحی کرده است بر این اساس واقع شده است که جنگنده اف 35 که قرار است در تعداد بالایی تولید شود می تواند پرنده هایی مثل جی 20 و تی 50 را از میدان به در کند و حضور اف 22 نیز به نوعی یک تضمین کننده برتری در این میان به حساب می آید اما بسیار محاسبات نشان می دهد که این دو جنگنده روسی و چینی می توانند اف 35 را از نظر مانور مغلوب کرده و در عین حال سوخت و تسلیحات بیشتری نیز حمل کنند.
در عین حال هر دو هواپیمای شرقی مذکور به سامانه های پیشرفته هشدار دهنده و جنگ الکترونیک مجهز بوده و در عین حال به مجموع تسلیحات پیشرفته ای نیز مسلح هستند. ترکیب این چند مسئله باعث شده است تا حدس زدن نتیجه نبرد بین این جنگنده ها بسیار مشکل شده و در عین حال کار برای طرف غربی نیز بسیار مشکل شود.
کارلوس کوپ افزوده است: به نظر می رسد که وضعیت فعلی در بهترین حالت برای غرب یک اشتباه فاحش محاسباتی به دلیل عدم مطالعه و درک صحیح پیشرفت های چین و روسیه و در بدترین حالت نیز یک نوع شانه خالی کردن از مسئولیت برای جایگاه استراتژیک غرب در آینده باشد.
شاید بهتر باشد تا نگاهی به این دو جنگنده برای فهم بهتر مطلب داشته باشیم.
نگاهی به T-50 روس
جنگنده روسی T-50 که گاها با عنوان PAK FA نیز شناخته می شود توسط شرکت سوخوی روسیه طراحی و ساخته شده است. این هواپیما با توجه به خصایص پنهان کاری طراحی و ساخته شده و از یک دستگاه رادار آرایه فازی فعال باند ایکس مدل N036 Byelka و همچنین دو رادار کوچکتر باند ال برای امور ضد پنهانکاری و جنگ الکترونیک بهره خواهد بود.
رادار N036 Byelka
در بخش پیشرانه نمونه های اولیه این جنگنده از موتور مدل AL-41F1 استفاده می کنند که نمونه ارتقاء یافته موتور AL-31 می باشد. روسها البته به دنبال این هستند که در نمونه تولید انبوه از موتوری با عنوان Izdeliye 30 استفاده خواهد شد. این موتور از وزن کمتر و توان بیشتر برخوردار بوده و به راحتی به تی 50 اجازه رسیدن به سرعتهای بیش از 2 برابر سرعت صوت را می دهد.
این موتور همچنین از قابلیت تغییر دهنده بردار رانش نیز برخوردار بوده که توان مانور پذیری بی نظیری را به پاک فا می بخشد.
موتور AL-41F
این موشک هوا به هوا خود از یک رادار آرایه فازی بهره برده و در برابر اهداف چالاک هوایی به سرعت واکنش نشان می دهد. اطلاعات زیادی در مورد این موشک جدید ارائه نشده است اما به نظر می رسد که برد آن در حدود 100 کیلومتر و یا بیشتر از آن باشد.
موشک K-77M
موشک R-74
J-20 جنگنده ای در هاله ای از ابهام
اما کمی دورتر و در کشور چین هم قدم های بزرگی در چند سال اخیر در بخش هوانوردی نظامی برداشته شده است و کشور چین نیز با رونمایی از جنگنده J-20 چشم ها را به سوی خود معطوف کرده است. البته نکته متفاوت این است که بر خلاف جنگنده روسی، همتای چینی آن بیشتر در خفاء به کار و پیشرفت ادامه داده و صحبتهای رسمی کمتری در مورد آن صورت گرفته است.
عمده تصاویری که تا به امروز این جنگنده چینی بدست آمده است از منابع غیر رسمی و عکاسان آماتور بوده که از فاصله های دور گرفته شده و آنالیز این جنگنده را مشکل می کند.
جنگنده J-20
در آوریل 2009 در مقاله ای در روزنامه وال استریت ژورنال آمریکا اخباری مربوط به حمله سایبری و سرقت اطلاعات مربوط به جنگنده اف 35 مطرح شد.
به نظر می رسد این اطلاعات در طراحی و ساخت جنگنده چینی نقش مهمی داشته است. تا به امروز حتی برخی از منابع از دست یابی چینی ها به لاشه جنگنده پنهان کار ساقط شده اف 117 آمریکا در بالکان در سال 1999 میلادی نیز اشاره کرده و معتقد هستند که از آن منبع نیز برای مطالعه و فهم چگونگی طراحی پرنده های پنهان کار بهره برده شده است.
در بخش تسلیحات ، الکترونیک پروازی و پیشرانه اطلاعات رسمی وجود نداشته و مقامات چینی ترجیح داده اند تا در سکوت خبری این طرح را پیش ببرند. برخی کارشناسان معتقد هستتند که موتورهای سری AL-41 روسی در این جنگنده چینی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
به گزارش مشرق، مسلما باید به این مسئله اعتراف کرد که آینده هوانوردی نظامی مسلما متعلق به پرنده های پنهان کار چه در بخش پهپادها و چه هواپیماهای با سرنشین است.
اما نکته مورد نظر این است که ایالات متحده آمریکا در سالهای اخیر شدیدا بر روی توانایی پرنده های پنهان کار خود مانور داده است. این تبلیغات از یک طرف و از طرف دیگر حوادثی چون ساقط شدن اف 117 آمریکایی در بالکان و یا شکار پهپاد RQ-170 توسط ایران که شاید از لحاظ تکنولوژیکی از کشورهایی مثل روسیه و یا چین در سطح پایین تری هستند این سوال را به وجود می آورد که در صورت رو به رو شدن این محصولات آمریکایی با پرنده های پیشرفته روسی و چینی چه حوادثی رخ خواهد داد؟
مسلما و بنا بر نظر بسیاری از کارشناسان مستقل دفاعی در جهان، ورود جنگنده های پنهان کار روسی و چینی به بازار صادرات ، بعلاوه انواع سامانه های راداری زمینی و موشکهای سطح به هوا کار را بیش از پیش برای ایالات متحده آمریکا و متحدان آن سخت خواهد کرد.