به گزارش گروه اجتمای مشرق، محمد باقر قالیباف - شهردار تهران - شنبه هفته گذشته (۳۰ فرودین ماه) در سکوت خبری از محله تاریخی عودلاجان و روند مرمت بازارچه عودلاجان بازدید کرد.

این بازدید که در حدود ساعت ۲۰ و زمانی صورت گرفت که همه‌ مغازه‌ها به دلیل تاریک شدن هوا تعطیل شده بودند و بنا به گفته مردم محلی، تنها سه نفر از مدیران شهرداری او را همراهی می‌کردند، انجام شد.



خانه‌های تاریخی و كوچه‌های باریك تهران قدیم را بیشتر در محدوده‌ خیابان‌های ری، مولوی، امیركبیر و مصطفی خمینی می‌توان دید. محدوده‌ای كه امروزه در برخی فیلم‌ها یادآور خاطرات نسل گذشته است و نام «بافت تاریخی عودلاجان» را یدك می‌كشد.

از هر كوچه و پس‌كوچه‌ این محله كه گذر كنی، دیوارهای در حال ریختن، سردرهای قدیمی روبه خرابی، درهای چوبی قدیمی كه فقط جای سوراخ كوبه روی آن‌ها باقی مانده است و بادگیرهایی را كه به جای خنك كردن، گرد و خاك را به خانه می‌آورند، می‌بینی.



خانه‌های آپارتمانی امروزی در كوچه‌های باریك و قدیمی، دیگر جایی برای «لی‌لی‌های» كودكان باقی نگذاشته‌اند.

رد هر دیوار را كه بگیری، در سر پیچ تند كوچه‌های باریك، نام‌هایی به چشم می‌خورند كه امروز دیگر كم‌تر نشانی از گذشته دارند؛ «سرطون»، «ناظم الاطبا»، «مشیر الخلوت» و «آقاموسی» شاید آخرین نام‌هایی باشند كه پس از گذشت حدود 50 سال همچنان بر دیوار كوچه‌های قدیمی عودلاجان خودنمایی می‌كنند.

سابقه تاریخی قلب تهران

آنچه ما امروزه با عنوان عولاجان می شناسیم از سه راهی دانگی آغاز می شود و تا خیابان ۱۵ خرداد در مجموعه ای از کوچه های تو در تو، کاروان سراهای مخروبه و خانه های قدیمی، امتداد دارد. از جمله بازمانده های کاروان سراهای عودلاجان، کاروان سرای حاجی عبدالکریم و حاجی سیدابراهیم هستند. امامزاده اسحاق یا ۱۴ معصوم در انتهای کوچه خدابنده لوها بقعه ای به مساحت ۲۰مترمربع دارد.


بقعه پیرعطا (زین عطا) از نوادگان شاه خلیل الله از بقاع واقع در محله ی یهودی هاست که اینک در کوچه مشیرالخلوت قرار دارد. تکایای این محله زیاد بوده است، به ویژه در ماه محرم در پاتوق دانگی دسته ها به عزاداری می پرداختند. هم اکنون نیز در این محله هیئت هایی چندین ساله، پذیرای خیل عزاداران از محلات مختلف تهران هستند. تکیه رضاقلی خان، پیرزن، عودلاجان و حمام خانم جزء این تکایا هستند. تکیه هفت تن نیز مزار هفت خواهر ایرانی است که به تقدس معروف بوده اند.

یهودی ها نیز در این محل به زرگری مشغول بودند که از آن زمان دو کنیسه معروف نیز در راسته ی فعلی عودلاجان به جا مانده است؛ کنیسه ای در کوچه درختی و یک بنای ارزشمند در حال تخریب در کوچه حکیم.

این مکان ارزشمند تاریخی که نخستین بانک ایرانی در آن قرار دارد، امروزه در میان بورس انواع اجناس ناهمگون، در حال زوال تدریجی ابنیه و فرهنگ خود، ایام می گذراند.


بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، قلب تاریخ تهران به شماره ثبتی ۱۵۳۸۱ به ثبت ملی آثار و محوطه ‌های تاریخی رسیده و از این پس هر گونه دخل و تصرف در این بافت تاریخی بدون کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ممنوع است. ثبت بافت تاریخی عودلاجان در حالی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری صورت گرفت که در سال های گذشته چندین هکتار از بافت تاریخی عودلاجان برای اجرای پروژه بازسازی بافت فرسوده این منطقه از شهر با خاک یکی شد.

عودلاجان بوی تاریخ می دهد، بوی کهنگی، فقر و فراموشی و بوی خاطراتی که زیبایی اش تنها در اوراق کهنه ی کتاب ها مانده است. عودلاجان فقط می تواند بگوید که روزی آبادترین محله ی تهران بوده است و اینک خانه هایش را فقط خدا حفظ کند.

بازسازی بافت های فرسوده و ترمیم بناهای تاریخی

عودلاجان در تهرانِ عصر ناصری، از بزرگ‌ترین محله‌ها و مرفه‌نشین بود، اما به مرور زمان و پس از دگرگونی های اجتماعی و شهری، از اهمیتش کاسته شد.

بیش از یک سال و نیم است که برای احیای عودلاجان، طرحی در سه مرحله آغاز شده که شامل ساماندهی محله، بازسازی بازارچه و ساخت شهر- موزه عودلاجان است.

این طرح با مشارکت اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، شهرداری و کسبه بازار اجرا می شود. بر اساس توافقات انجام شده،کسبه، میراث فرهنگی و شهرداری،هرکدام سهمی 33 درصدی از هزینه احیای عودلاجان را تقبل کرده‌اند.

بازارچه عودلاجان در گذشته گنبدهایی مسقف داشته اما گذر زمان و مغفول ماندن بازارچه باعث تخریب گنبدها شده است.

مدیر طرح ساماندهی عودلاجان می گوید: زمانی که کار را شروع کردیم تنها یک گنبد باقی مانده بود اما اکنون حدود 50 گنبد را بر اساس اسلوب قدیم و معماری سبک قاجار، بازسازی کرده ایم.


فراهانی در کنار هم قرار گرفتن میراث فرهنگی، شهرداری و مردم را کاری بی نظیر می داند و می گوید: مرحله اول بازسازی بازارچه تا 90 درصد انجام شده است و با قول شهرداری برای کف سازی بازارچه، این مرحله به زودی به پایان می رسد.

وی ساخت شهر - موزه را اصلی ترین مرحله ساماندهی محله عودلاجان می داند و می گوید: بازارچه جزئی از اجزاء کامل شهر- موزه است که با مرمت و احیای آن می توانیم منطقه عودلاجان را به عنوان هویت تاریخ شهر تهران معرفی کنیم.

نماینده کسبه عودلاجان هم می گوید: بر اساس توافقی که در مرداد پارسال انجام شد، قرار شده است هر کدام از سه ضلع کسبه، میراث فرهنگی و شهرداری تهران، یک و نیم میلیارد تومان از هزینه مرمت عودلاجان را تقبل کنند.

حیدری می افزاید: حد فاصل خیابان 15 خرداد تا سرکوچه جواهری 227 متر و گذر حکیم هم 118 متر است که به این ترتیب سهم هر متر دهانه مغازه، دو میلیون و پانصد هزار تومان می شود.این رقم مربوط به بازسازی جداره‌هاست و شامل بازسازی داخل مغازه‌ها نمی شود.

وی می گوید: به علت تغییر رئیس اداره کل میراث فرهنگی،طرح ساماندهی عودلاجان با تأخیر روبه‌رو شد و کسبه دچار مشکل شدند اما اکنون روند کار رو به جلوست.

در عین حال، شماری از کسبه از به درازا کشیده شدن کار مرمت بازارچه عودلاجان و کم رونق شدن کاسبی‌ها ناراضی هستند و برخی علت آن را عوض شدن چندباره پیمانکاران می دانند.

وی با بیان اینکه مرمت و احیای بازارچه عودلاجان از حدود دو سال پیش آغاز شده است، می افزاید: به دلایلی اجرای این طرح با رکود مواجه و متوقف شده بود.

اسکان مدیران ارشد شهرداری در بناهای تاریخی

به گزارش کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران و بر اساس گفته‌های مردم محلی ، قالیباف در بازدید - شنبه هفته گذشته (۳۰ فرودین ماه) از این منطقه اعلام کرده است که یکصد خانه تاریخی توسط شهرداری منطقه ۱۲ در محدوده محله عودلاجان و بافت تاریخی تهران شناسایی و خریداری شود، تا معاونان و مدیران ارشد شهرداری تهران در آن‌ها ساکن شوند.


از سویی او گفته است که به عنوان نخستین نفر از مجموعه شهرداری تهران در بافت تاریخی عودلاجان ساکن می‌شود.

وی در این بازدید تاکید کرده که هویت بافت تاریخی تهران باید حفظ شود و باید سعی کنیم که هویت به محلات قدیمی بازگردد.

گویی قالیباف سعی دارد نقدهای وارد شده در دوره‌های مدیریتی گذشته را در این دوره چهار ساله جبران و خانه‌ها ارزشمند و زمین‌های تحت مالکیت بنیاد تعاون را تملک کند.

شاید دلیل این حرف حضور مرتضی طلایی حامی قالیباف در شورای شهر تهران است که در برنامه بازدید اصحاب رسانه از خانه اتحادیه در ششم آبان سال گذشته آنها را همراهی کرد. مرتضی طلایی در این برنامه قول داد تا خانه اتحادیه را  خریداری کنندو این قول با تصویب مصوبه یک فوریتی در شورای اسلامی شهر تهران، عملیاتی شد. از سوی دیگر صحبت‌های اخیر معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران و شهردار منطقه 12 مبنی بر حفظ بافت تاریخی تهران نیز نشان از این واکنش شهردار تهران در مقابل نقدهای منتقدان مبنی بر تخریب هویت تاریخی شهر توسط شهرداری تهران است.

حال باید دید سخنان  پنجاه و هفتمین شهردار تهران عملیاتی می‌شود یا خیر و آیا با ورود قالیباف به محله عودلاجان، زندگی سلب شده از بافت تاریخی تهران باز می‌گردد؟