در این راستا به سراغ مهدی باقری مدیر تولید کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفته و درباره اهم برنامه این مدیریت در سال جاری به گفت‌وگو نشستیم که در ذیل از خاطرتان می‌گذرد:
آقای باقری درباره خودتان بگوئید و اینکه چند سال است که در کانون فعالیت می‌کنید؟
دارای حدود 55 سال سن هستم که 30 سال در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مسئولیت‌های مختلفی را از کارشناسی فرهنگی در کتابخانه‌ها و مراکز کانون تا مسئول طرح و برنامه و مدیر روابط عمومی کانون پرورشی به مدت 13 سال و معاونت تولید کانون به مدت سه سال و اندی عهده‌دار بودم.
حدود سه سال ارتباطم با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به لحاظ بازنشستگی قطع شد که این سه سال به عنوان قائم مقام دفتر نشر فرهنگ اسلامی مشغول به کار بودم و بیش از یک ماه است که دوباره به عنوان معاون تولید کانون به مجموعه بازگشته‌ام.
کانون در بخش معاونت تولید با توجه به شعار سال مقام معظم رهبری چه برنامه‌هایی را در نظر خواهد گرفت؟
هر یک از واژه‌های شعار سالی که معظم‌له سال 1393 مطرح کردند یعنی سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی بی‌تردید دارای یک بار معنایی ویژه و عمیق است یعنی اقتصاد، فرهنگ، عزم ملی و مدیریت جهادی. البته از منظر ما جایگاه فرهنگ و ارزش و اهمیت آن کاملاً مشخص است به همین دلیل در حوزه معاونت تولید کانون به اندازه بضاعت‌مان، تلاش می‌کنیم تا جریان فرهنگی را شکل دهیم و معتقدیم این جریان، بدون تولید فرهنگی نمی‌تواند معنا داشته باشد.
ما در همین زمینه با توجه به تغییر مدیریتی که در کانون و در پی انتصاب علیرضا حاجیان‌زاده به عنوان مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان صورت گرفت و متناسب با نیازهای کودکان و نوجوانان در بخش فرهنگی، در حال برنامه‌ریزی هستیم تا به تحقق شعار مقام معظم رهبری نزدیک شویم.
مایلم توضیح دهم که حدود 5 مجموعه، زیر مجموعه معاونت تولید کانون شامل انتشارات، سینمایی، واحد عکس، سرگرمی‌های سازنده، کانون و واحد موسیقی قرار دارند که بیشتر این واحدها دارای بیش از 40 سال سابقه هستند.
* رسالت اصلی کانون الگوسازی و نمونه‌سازی فاخر است
معتقدم مهم‌ترین رسالت اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دوره مدیریت جدید (که ما آن را بخشی از رسالت فرهنگی می‌دانیم)، این است که ما در بازار تولیدات برای کودکان و نوجوانان قرار نیست رقیب بخش‌های دیگر باشیم بلکه رسالت اصلی کانون الگوسازی و نمونه‌سازی فاخر است و به واقع به دنبال این نیستیم که برویم و کارهایی که بقیه ناشران انجام می‌دهند را انجام دهیم و به واسطه اینکه مرکز بزرگی هستیم تنها به افزایش آمار توجه کنیم بلکه کیفیت‌بخشی تولیدات از اولویت‌های اصلی ما است. چراکه باید بتوانیم یک اثر با کیفیت بالا تولید کنیم و به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شویم، درعین حال این آثار بتواند با کودکان ارتباط برقرار کند تا این کودک از آن کتاب، سرگرمی یا فیلم استفاده کند.
توجه به واژگان در حوزه کتاب کودک هم نکته بسیار مهمی است که وقتی مخاطبی دارای حدود 7 سال سن است، باید واژگان کتاب هم متناسب با همان گروه سنی باشد. به طور مثال دوستی را داشتم که می‌گفت: فرزندم کتابی را می‌خواند که بعد از مرور زمان آن کتاب را برای همیشه کنار گذاشت و وقتی کتاب مورد نظر را نگاه کردم، متوجه شدم که آن اثر دارای چندین واژه بسیار دشوار است که خواندن را برای آن کودک سخت کرده است.
* تولیدات کانون باید به سمتی برود که بتواند با مخاطبان امروز ارتباط برقرار کند
این ظرافت‌ها در کارهای انتشاراتی‌ها بسیار حایز اهمیت است و ما در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان یک مؤسسه استاندارد و با این قدمت باید این دقت و این رعایت‌ها را داشته باشیم.
در مسیر همین جریان‌سازی فرهنگی در انتشارات کانون، به دنبال ورود به عرصه‌های جدید و تکمیل فعالیت‌های گذشته‌ایم به عنوان مثال در حوزه دیجیتال و یا کتاب الکترونیک، سالیان سال است که آثار فراوانی در بازارهای جهانی ارایه می‌شود و کانون هم بیش از 8 تا 10 سال است که به این عرصه ورود پیدا کرده است اما این میزان تولید به نظرم کافی نیست و ما باید تولیدات‌مان به سمتی برود که بتواند با مخاطب امروز ارتباط برقرار کند.
* تولید کتاب گویا برای کودکان و نوجوانان نابینا و کم بینا در کانون
در گذشته شاید بین 10 تا 15 عنوان کتاب الکترونیک از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید شده است. در این مسیر البته تولید کتاب فیلم جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد با توجه به اینکه ما هم امکان تولید کتاب و هم امکان تولید فیلم را داریم، تلفیق این دو کار بسیار زیبایی است که تاکنون حدود 12 اثر در این حوزه منتشر شده است، همچنین کتاب گویا برای کودکان و نوجوانان نابینا و کم بینا از جمله تولیداتی است که حتی کودکانی که از سلامت لازم برخوردار هستند، می‌توانند در سفرهای خود از این کتابهای صوتی بهره‌مند شوند.
در این عرصه ما در حوزه انتشارات باید یک ورود بسیار جامع‌تر، کامل‌تر و وسیع‌تری داشته باشیم، لذا اعتقادم بر این است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان باید بتواند بر روی فن‌آوری‌های جدید مانند تبلت یا در فضای اینترنت، کتاب‌ها و دیگر آثارش را ارایه و به فن‌آوری‌های روز نزدیک‌تر شود.
در مجموع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان باید بتواند با تولیدات خود کودکان و نوجوانان ایرانی را با هر نژاد، قومیت، سلیقه، علاقه و نگاه تحت پوشش قرار دهد.
هم‌اکنون اینترنت و گوشی‌های هوشمند به سهولت در دسترس کودکان و نوجوانان قرار دارد آیا کانون برای ارتقای سطح مطالعه در میان مخاطبان خود با توجه به مورد فوق، تدابیری اندیشیده است؟
در حوزه فن‌آوری‌های جدید در حال حاضر 8 عنوان کتاب الکترونیک جدید سفارش داده‌ایم که کار بر روی آن در حال انجام است. کتاب الکترونیک در حوزه کودک بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد چون می‌تواند هم بازی و هم رنگ‌آمیزی و هم واژگان برای مخاطبان خود حتی به صورت چند زبانه ارائه دهد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توانسته است که کتابهای الکترونیک دو زبانه و یا سه زبانه را تولید و روانه بازار نشر کند یعنی شاید یک کارشناس و یا مربی از کشور ژاپن به کانون آمده و از یکی از تولیدات کانون خوشش آمده و خواسته است که همان تولید را با توجه به رعایت قانون کپی رایت در آن کشور هم استفاده کنند.
* تشریح دلیل عدم رغبت تولید کتاب صوتی و یا الکترونیکی در کشور
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از لحاظ فن‌آوری و طریقه کار از بسیاری از کشورهای منطقه جلوتر است. اما این کار هزینه خاصی را می‌طلبد و شاید به خاطر همان هزینه است که برخی‌ها به تولید کتاب صوتی و یا الکترونیکی رغبت چندانی نشان نمی‌دهند.
در عین حال معتقدیم که قیمت کتاب‌ها و یا محصولات فرهنگی کانون باید به گونه‌ای باشد که در سبد خانوار همه ایرانی‌ها در اقصی نقاط کشور، قرار گیرد. ممکن است برای تولید یک کتاب الکترونیکی هزینه‌های بسیار صرف شود اما در نظر داریم این کارها را به نحوی تولید کنیم که دسترسی مخاطب به آنها به سهولت صورت گیرد.
به این نکته هم باید اشاره کنم که نگاه ما در کانون این است که کار خوب، خوب است و در آن شکی نیست ما نیامده‌ایم که بگوییم که این کار به دلیل اینکه در یک مقطع زمانی انجام شده است، پس خوب نیست. حتی هم‌اکنون به فکر بازبینی رمان‌هایی هستیم که در گذشته از سوی کانون منتشر شده است. قرار نیست که بازتولید و یا بازنشر رمان‌ها و آثارهایی که در گذشته در کانون پرورشی تولید شده است را متوقف کنیم، بلکه کارها بسیار جدی‌تر از گذشته مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
معتقدم رمان در حوزه ادبیات، یک قله محسوب می‌شود و بسیار حائز اهمیت است اما هر رمانی هم نمی‌تواند آن جایگاه نخست را داشته باشد. به همین منظور باید یک نگاه تعادلی به این قضیه داشته باشیم. به گونه‌ای دیگر بنده معتقدم که رمان ما هم باید همانند کتاب شعرمان و یا کتاب کودک‌مان رشد کند. نمی‌شود یک مجموعه‌ای رشد کند اما دیگر مجموعه‌ها رشد نکنند.
* طبیعت می‌تواند، بهترین معلم برای کودکان و نوجوانان باشد
اگر از موضوع بحث دور نشوم باید درباره استفاده از فن‌آوری‌ها این نکته را هم یادآور شوم که درست است که کودکان و نوجوانان ایرانی اکنون در آپارتمان‌ها رشد می‌یابند. اما والدین به این نکته توجه بسیار داشته باشند که کودکان به فضای باز و به نوعی حضور در طبیعت هم نیازمند هستند، چراکه طبیعت می‌تواند، بهترین معلم برای کودکان و نوجوانان باشد یعنی بچه‌ها وقتی در طبیعت حضور می‌یابند با آن مأنوس می‌شوند.
خانواده‌های نباید تنها به این نکته توجه کنند که چون فضای خانه‌ها بسیار کوچک است، حتماً باید فرزندان‌شان برای گذراندن اوقات فراغت‌شان از تبلت و یا اینترنت استفاده کنند، چراکه این وسایل دارای ضررها و مشکلات خاص خودش است.
* بازبینی انتشاررمان، شعر و نمایشنامه نوجوان امروز در کانون پرورشی
نظرتان درباره طرح‌های کانون مانند رمان، شعر و نمایشنامه نوجوان امروز چیست آیا اجرای این طرح‌ها در کانون ادامه خواهد یافت؟
پروژه رمان نوجوان امروز در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به خوبی پیش رفت و من صحبت خاصی در این مورد ندارم اما درباره شعر نوجوان امروز باید بگویم که باید بر روی برخی از آثار این پروژه بیشتر کار کرد چراکه از میان این مجموعه اشعار باید اولویت‌ها مشخص شود. به گونه‌ای که می‌توان چندین مجموعه شعر را کنار هم قرار داد و یا در برخی از آثار از تصاویر مختلفی استفاده کرد.
درباره نمایشنامه نوجوان امروز هم باید گفت که خلاء این آثار در جامعه به وضوح مشاهده می‌شد که باید این کمبودها هم جبران شود. جبران این کمبودها باید با توجه به ارائه محتوای مناسب صورت بگیرد. اما بازبینی‌هایی در رمان، شعر و نمایشنامه نوجوان امروز در حال انجام است.
* لزوم آسیب‌شناسی نقاط ضعف و قوت عروسک‌های دارا و سارا
چند صباحی است کانون به تولید عروسک‌های دارا و سارا می‌پردازد، درباره این محصولات بگویید؟
عروسک‌های دارا و سارا دارای سابقه‌ای 14 ساله است و به عنوان یک پروژه و یک کار فرهنگی و زیرساختی مهم در کار کانون به شمار می‌رفت. در دوره‌ای که بنده هم در کانون حضور داشتم کلید این کار زده شد و با سختی‌هایی هم در ارتباط با این پروژه روبه‌رو بودیم که الحمدلله به سامان رسید و یک دوره اوج کارش بود و لوازم‌التحریر و لوازم جانبی و شرکت‌ها و برندهای مختلف با استفاده از عروسک دارا و سارا آمدند و این فرهنگ‌سازی، به نوعی قوی و غنی انجام شد. بعد از یک دوره وقفه‌ای در آن افتاد که آن وقفه نباید می‌افتاد.
من نمی‌خواهم بگویم که عروسک‌های دارا و سارا می‌خواهند با عروسک‌های «باربی» مقابله و یا رقابت کنند بلکه این عروسک‌ها می‌خواهند با داشته‌هایی که کودکان و نوجوانان ما دارند، به بطن زندگی بچه‌ها ورود پیدا کند و همانندسازی‌هایی میان عروسک و کودک صورت گیرد و در نهایت رابطه‌ای عاطفی برقرار شود.
از عمر عروسک‌های دارا و سارا شاید بالغ بر یک دهه بگذرد اما عمر عروسک‌های باربی حدود 60 سال است که می‌گذرد.
درباره پیوست فرهنگی این عروسک‌ها بگویید؟
اگر به نمونه‌های مختلف عروسک‌ها از جمله «باربی» در دنیا نگاه کنید، خواهید فهمید که آن عروسک یک سیر تکاملی داشته است و این سیر تکاملی هم از لحاظ تکنیک عروسک‌سازی و هم به لحاظ پیوست‌های فرهنگی بسیار حائز اهمیت بوده است.
پیوست فرهنگی و یا همان سیر تکاملی برای عروسک‌های دارا و سارا هم باید اتفاق بیافتد اما آن وقفه، فاصله‌ای را ایجاد کرد. معتقدم عروسک جایگاه خاصی در حوزه تولید اسباب بازی دارد اما باز علاقه‌مند نیستم که عروسک را جزو اسباب‌بازی بدانم چراکه شأن عروسک را بسیار بالاتر از اسباب‌بازی می‌دانم و معتقد هستم که کودکان ما یک نو همزاد پنداری با عروسک پیدا می‌کنند یعنی با عروسک زندگی می‌کنند و باور دارند که به هر حال این عروسک مونس‌شان است. به همین منظور معتقدم که جایگاه عروسک، جایگاه بسیار مهمی در فرهنگ ایران است و حتی در فرهنگ جهان است.
ما در استان‌های مختلف دارای عروسک‌های آئینی بوده و هستیم که فرهنگ و ریشه‌ای بسیار قوی دارد. به طور مثال در کشورهای مختلف دارای عروسک‌های ملی، بومی و منطقه‌ای هستیم یعنی هر جا متناسب با جغرافیایی که دارد بر روی عروسک‌ها به جد کار شده است.
روند ادامه تولید عروسک‌های دارا و سارا را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حال پیگیری است حال با چه مختصات و چه وضعیتی، این موارد در حال بررسی است که باید نقاط ضعف و قوت عروسک، آسیب‌شناسی شود.
در آن دوران نیز نمونه‌هایی هم از عروسک‌های دارا و سارا در داخل کشور تولید شده بود اما کیفیت و قابلیت کار در آن حد استاندارد مورد قبول ما نبود اما ما باز به دنبال آن هستیم که در داخل بتوانیم مؤسساتی که در این حوزه از یک فن‌آوری خوبی برخوردار هستند را شناسایی کنیم و در قالب یک پروژه بتوانیم تولیدات خوبی داشته باشیم.
* در حوزه کار عروسک باید یک عزم ملی وجود داشته باشد
الان تولیدات این عروسک‌ها در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
اکنون در مرحله آسیب‌شناسی کار هستیم و آسیب‌هایی که وجود دارد را بررسی دقیق‌تر می‌کنیم و به صورت میدانی و کتابخانه‌ای تحقیقاتی را انجام می‌دهیم تا بفهمیم چه‌قدر این عروسک‌ها توانسته است با مخاطب ارتباط پیدا کند و نقاط ضعف و قوت عروسک را مورد بررسی قرار دهیم.
در دوره‌ای وزن عروسک‌ها بسیار بالا بود به همین منظور عروسک‌های اولیه دارا و سارا به عروسک‌های 20 سانتی تغییر یافت و از لحاظ اندازه و وزن بسیار کوچک‌تر و سبک‌تر از گذشته تولید و به مخاطبان عرضه شد.
کانون به جد بر روی تولید عروسک‌های دارا و سارا کار می‌کند تا بتواند این عروسک‌ها و یا عروسک‌های دیگری - که مناسب حوزه کودک و نوجوان باشد - را تولید کند.
ممکن است حتی به این نتیجه برسیم که عروسک‌های عمو نوروز را در میان مخاطبان خود جا بیندازیم اما معنی و مفهوم آن این است که در حوزه کار عروسک باید یک عزم ملی وجود داشته باشد و همه بیایند کمک کنند و قرار نیست فقط کانون در رأس کار باشد. یعنی همه سازمان‌ها و نهادهای مختلف باید در این زمینه دست به دست هم دهند تا عروسک بتواند جایگاه خودش را در میان مردم پیدا کند.
* موافق کمک بخش خصوصی به کانون برای انجام کارهای فرهنگی و تأثیرگذار هستم
آیا کانون نمی‌تواند برای تولید محصولات خود با بخش خصوصی هم تعاملاتی را برقرار کند؟
بستر ورود و حضور بخش خصوصی همیشه باز و مهیا است اما ورود بخش خصوصی، ورود سرمایه‌ای است و با سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد. عروسک دارا و سارا در 5 سال گذشته با قیمت 12 و یا 14 هزار تومان به فروش می‌رسید و کانون نیز هیچ افزایش قیمتی نداشت آیا بخش خصوصی هم خواهد آمد با نگاه فرهنگی روی این کالای فرهنگی سرمایه‌گذاری کند؟
قیمت عروسک‌های دارا و سارا باید به گونه‌ای قیمت‌گذاری شود که همه مخاطبان کودک و نوجوان بتوانند آن را خریداری کنند. به گونه‌ای که در قیمت‌گذاری جدید باید اعتدال لحاظ شود اما در آن سال‌ها، بخش خصوصی در بخش جنبی عروسک، حضور فعال داشت شاید ما از این بخش، محصولات فرهنگی بسیاری را برای کودکان و نوجوانان تولید کرده‌ایم که آن هم با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی صورت گرفته است.
ما در حوزه عروسک باید به این آسیب‌شناسی دست یابیم که بخش خصوصی تا چه اندازه می‌تواند در پروژه ما نقش اساسی را ایفا کند اما در کلیات موافق کمک بخش خصوصی به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای انجام کارها هستم.