به گزارش مشرق، آمارها نشان می دهند که وضعیت بافتهای نابسامان (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی)نامطلوب است.
به عبارتی بیش از 25 % از جمعیت کلان شهرها و بیش از20 % جمعیت شهرهای بزرگ و متوسط در این سکونتگاه ها زندگی می کنند و به طور کل رقمی معادل یک ششم جمعیت شهری کشور در این سکونتگاه ها هستند.به لحاظ پهنه استقرار ، نزدیک به20 % از مساحت شهرهای کشور را در بر می گیرد ومساحتی حدود 128هزار هکتار به این محدوده ها اختصاص یافته است.
شهرداری و شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران (وزارت راه و شهرسازی )طبق قانون حمایت از احیاء ، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری(مصوب سال1389)به عنوان دو نهاد عمده در راهبری فرایندبازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) شناخته می شوند.
اعتقاد براین است که برای ایجاد حکمروایی خوب محلی بایستی سیاست های اجرایی دولت و شهرداریها در خصوص گروه های کم درآمد وفقرای شهری متناسب با سیاست کلی قوانین و همچنین سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی )تنظیم شوند و برنامه های شهرداریها و سایر نهادها و سازمان ها با برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به منظور فراهم آوردن ارتقاء کیفیت این جریان همراستا شوند.
یکی از مهم‌ترین اولویت‌های جوامع امروزی افزایش مشارکت اقشار جامعه در کنار مدیریت شهری مخصوصا شهرداری ها در فعالیتهای اجتماعی است. برقراری تعاملات بین بخشی و مشارکت مردم در برنامه های توسعه شهری، خود نیازمند ظرفیت سازی در مدیریت شهری و محلی است. پیش شرط مشارکت شهروندان در فعالیتهای عمومی وجود سازمانها و نهادهای مشارکتی در محلات شهرها و پیوند آنها با مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری هاست.
ظرفیت‌سازی محلی ناظر بر تشکیل نهادهای محلی ـ مردمی با هدف توانمندسازی و ارتقای کیفیت محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است . در این رویکرد ظرفیت‌سازی مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها مکمل ظرفیت‌سازی محلی است و بدون شکل‌گیری این نوع ظرفیت‌سازی در مدیریت شهری امکان پیشبرد برنامه های بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) میسر نخواهد بود.
ظرفیت‌سازی مدیریت شهری هم برای ساکنین محلات هدف مفید است و هم برای مدیریت شهری، چرا که برای مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها این امکان را فراهم می‌آورد تا از مشارکت مردم در خدمات رسانی استفاده کند در مقابل برای ساکنین محلات نیز این امکان را فراهم می‌کند تا در ارتقای سطح رفاه اجتماعی محله و غلبه بر کمبودها، مشکلات و نیازهای جمعی از همراهی مدیریت شهری بهره ببرند.
در ادبیات نوین ، نگرش و رویکرد حاکم در مواجهه با مسائل اینگونه سکونتگاهها رویکردی کاملا اجتماعی است به نحوی که می بایست در کنار اقدامات کالبدی ،توسعه خدمات پایه و حداقلی، برنامه های توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی نیز در قالب تدوین برنامه جامع همه سو نگر با همیاری و همکاری دستگاههای ذیربط صورت پذیرد. در این فرآیند ، انتظار این است که شهرداری ها از سازمان صرفاَ خدماتی به سازمان اجتماعی تبدیل شوند (برنامه ها از حالت سخت افزاری صرف به نرم افزاری اجتماعی و اقتصادی سوق پیدا کند).
خوشبختانه شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران (وزارت راه و شهرسازی ) طبق رسالت قانونی خوددر راستای مطالعات مصوب انجام شده، اقدامات اجرایی خوبی را درسکونتگاههای غیررسمی و بافتهای فرسوده شهرهای کشور با همکاری شهرداری ها و شهروندان ساکن محلات هدف در قالب ارتقاء سرانه های خدمات شهری انجام داده و در حال انجام است.
براساس تفاهم نامه ای با سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور،اقدامات مشترکی به منظورفراهم نمودن زمینه‌های همکاری طرفین برای ایجاد هماهنگی، همگرایی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تامین منابع مالی و اجرای برنامه‌های بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) شهرهای کشور در راستای ظرفیت‌سازی شهرداریها با حمایت و تقویت نقش آنها در فرآیند بهسازی شهری و توانمندسازی اجتماعی از طریق تعیین نقش بهینه برای شهرداریها در موضوعات مرتبط با بهسازی ،شناسایی زمینه‌های کلیدی مؤثر در بهسازی شهری (منابع انسانی، تجهیزات، کمبودهای فنی و ...) در سطح شهرداریها، تهیه مجموعه‌ای از پودمان‌های آموزشی (یا درس نامه‌های آموزشی) به منظور ارائه مهارت‌های لازم برای ارتقاء کمّی و کیفی برنامه های بهسازی شهری و... در حال انجام است.
در این ارتباط به برخی از اهداف مرتبط با ظرفیت سازی مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها با تمرکز بر فرآیند بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...)می توان به موارد زیر اشاره کرد:
*پشتیبانی از ایجاد محیطی توانمند برای تمرکززدایی و تشکیل مدیریت شهری کارآمد در راستای توسعه محلی
* توانمند کردن شهرداری ها برای پذیرفتن مسئولیت اصلی بهسازی سکونتگاههای غیررسمی
*توانمند کردن شهرداریها برای بررسی و اجرای طرح‌های ویژه سکونتگاههای غیررسمی
* پاسخگو و حساب پذیر نمودن مدیریت شهری نسبت به شهروندان محلی و رأی دهندگان، خصوصاً گروه‌های محروم
* برقرار نمودن ارتباط بین محققین و دانشگاهیان، نمایندگان شهرداری و سایر دستگاههای ذیربط، تصمیم گیران و سیاست‌گذاران حول موضوع ظرفیت سازی شهری
شهرداری ها می توانند در فرایند بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء، بهسازی و نوسازی شهری (بافتهای فرسوده ،سکونتگاههای غیر رسمی و ...) با برنامه‌ریزی و هماهنگی (از طریق فراهم نمودن حضور عناصر مدیریت محلی در فرایند برنامه ریزی و اجرا برنامه های مرتبط، توجه به نقش و جایگاه محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء،بهسازی و نوسازی شهری دربرنامه پنج ساله عمرانی شهرداریها، تدوین سند های محلی، فعال سازی دبیرخانه ستاد هماهنگی امور اجرایی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی شهرستان و...) ایجاد ترتیبات نهادی بهسازی شهری (از طریق تشکیل سازمان یا معاونت ،مدیریت و... مرتبط برای اهبری امورات بهسازی شهری، حمایت از ایجاد و تقویت شورایاری‌ها به عنوان نهاد واسط بین مدیریت شهری و شهروندان و...) تأمین مالی بهسازی شهری ( از طریق استفاده از ابتکارات مالی در فرآیند بهسازی شهری ، در اولویت قراردادن محلات هدف دربودجه سالیانه ،تدوین و انتشار بسته حمایت مالی شهرداری و...) توسعه و جلب مشارکت‌ها در بهسازی شهری(از طریق تدوین ساختاری مناسب برای جلب مشارکت مردم محلات هدف، مشارکت دادن مردم در مراحل هدف گذاری، سیاست گذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت ،حمایت های حقوقی و مالی از ایجاد تشکل های غیردولتی داوطلب خصوصا در حوزه موضوعات مرتبط با محلات هدف و کاهش فقر ،برگزاری انتخابات و تشکیل شورایاری‌های محلات، ایجاد خانه‌های محلات در محلات هدف بارویکردهای مشاوره‌ای، آموزشی، فنی و حقوقی به شهروندان، برگزاری جشنواره‌ها و نشست‌هایی با موضوع حقوق و تکالیف شهروندان،انتشار عملکرد مالی به زبان قابل فهم و ساده برای شهروندان و...) اجرای طرح‌ها و اقدامات بهسازی شهری و همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی به منظور توانمند کردن کارکنان شهرداری برای تعامل سازنده با ساکنین محلات هدف و نمایندگان آنها ،حمایت از ابتکارات محلی و توسعه اجتماعی شهرداریها،حمایت از ایجاد شبکه ملی داده‌های شهرداریها ،حمایت از انجمن‌هاو نهادهای مردمی ،حمایت از جلب مشارکت مردم، خصوصا فقرا، زنان و گروه‌های محروم در فرایند تصمیم سازی محلی و... ایفای نقش نمایند.
امیدوارم این نهاد به عنوان نهاد متولی برنامه ریزی ،اجرا و هماهنگ کننده دستگاههای مدیریت شهری بسترها و زمینه های اتخاذ رویه مشترک و واحد تمامی دستگاههای مدیریت شهری در سطح محلی ،تعامل مدیریت شهری و ورود همزمان این دستگاه‌ها را برای جامه عمل پوشاندن برنامه ها وطرح های مصوب ستادهای شهرستانی واستانی توانمندسازی و دراولویت قرار گرفتن موضوعات مرتبط به بهسازی شهری در برنامه های کلان محلی دستگاههای مدیریت شهری را با یاری رسانی دولت (وزارت راه وشهرسازی،شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران) فراهم نماید.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دولت
به عبارتی بیش از 25 % از جمعیت کلان شهرها و بیش از20 % جمعیت شهرهای بزرگ و متوسط در این سکونتگاه ها زندگی می کنند و به طور کل رقمی معادل یک ششم جمعیت شهری کشور در این سکونتگاه ها هستند.به لحاظ پهنه استقرار ، نزدیک به20 % از مساحت شهرهای کشور را در بر می گیرد ومساحتی حدود 128هزار هکتار به این محدوده ها اختصاص یافته است.
شهرداری و شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران (وزارت راه و شهرسازی )طبق قانون حمایت از احیاء ، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری(مصوب سال1389)به عنوان دو نهاد عمده در راهبری فرایندبازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) شناخته می شوند.
اعتقاد براین است که برای ایجاد حکمروایی خوب محلی بایستی سیاست های اجرایی دولت و شهرداریها در خصوص گروه های کم درآمد وفقرای شهری متناسب با سیاست کلی قوانین و همچنین سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی )تنظیم شوند و برنامه های شهرداریها و سایر نهادها و سازمان ها با برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به منظور فراهم آوردن ارتقاء کیفیت این جریان همراستا شوند.
یکی از مهم‌ترین اولویت‌های جوامع امروزی افزایش مشارکت اقشار جامعه در کنار مدیریت شهری مخصوصا شهرداری ها در فعالیتهای اجتماعی است. برقراری تعاملات بین بخشی و مشارکت مردم در برنامه های توسعه شهری، خود نیازمند ظرفیت سازی در مدیریت شهری و محلی است. پیش شرط مشارکت شهروندان در فعالیتهای عمومی وجود سازمانها و نهادهای مشارکتی در محلات شهرها و پیوند آنها با مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری هاست.
ظرفیت‌سازی محلی ناظر بر تشکیل نهادهای محلی ـ مردمی با هدف توانمندسازی و ارتقای کیفیت محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است . در این رویکرد ظرفیت‌سازی مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها مکمل ظرفیت‌سازی محلی است و بدون شکل‌گیری این نوع ظرفیت‌سازی در مدیریت شهری امکان پیشبرد برنامه های بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) میسر نخواهد بود.
ظرفیت‌سازی مدیریت شهری هم برای ساکنین محلات هدف مفید است و هم برای مدیریت شهری، چرا که برای مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها این امکان را فراهم می‌آورد تا از مشارکت مردم در خدمات رسانی استفاده کند در مقابل برای ساکنین محلات نیز این امکان را فراهم می‌کند تا در ارتقای سطح رفاه اجتماعی محله و غلبه بر کمبودها، مشکلات و نیازهای جمعی از همراهی مدیریت شهری بهره ببرند.
در ادبیات نوین ، نگرش و رویکرد حاکم در مواجهه با مسائل اینگونه سکونتگاهها رویکردی کاملا اجتماعی است به نحوی که می بایست در کنار اقدامات کالبدی ،توسعه خدمات پایه و حداقلی، برنامه های توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی نیز در قالب تدوین برنامه جامع همه سو نگر با همیاری و همکاری دستگاههای ذیربط صورت پذیرد. در این فرآیند ، انتظار این است که شهرداری ها از سازمان صرفاَ خدماتی به سازمان اجتماعی تبدیل شوند (برنامه ها از حالت سخت افزاری صرف به نرم افزاری اجتماعی و اقتصادی سوق پیدا کند).
خوشبختانه شرکت مادر تخصصی عمران وبهسازی شهری ایران (وزارت راه و شهرسازی ) طبق رسالت قانونی خوددر راستای مطالعات مصوب انجام شده، اقدامات اجرایی خوبی را درسکونتگاههای غیررسمی و بافتهای فرسوده شهرهای کشور با همکاری شهرداری ها و شهروندان ساکن محلات هدف در قالب ارتقاء سرانه های خدمات شهری انجام داده و در حال انجام است.
براساس تفاهم نامه ای با سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور،اقدامات مشترکی به منظورفراهم نمودن زمینه‌های همکاری طرفین برای ایجاد هماهنگی، همگرایی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تامین منابع مالی و اجرای برنامه‌های بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...) شهرهای کشور در راستای ظرفیت‌سازی شهرداریها با حمایت و تقویت نقش آنها در فرآیند بهسازی شهری و توانمندسازی اجتماعی از طریق تعیین نقش بهینه برای شهرداریها در موضوعات مرتبط با بهسازی ،شناسایی زمینه‌های کلیدی مؤثر در بهسازی شهری (منابع انسانی، تجهیزات، کمبودهای فنی و ...) در سطح شهرداریها، تهیه مجموعه‌ای از پودمان‌های آموزشی (یا درس نامه‌های آموزشی) به منظور ارائه مهارت‌های لازم برای ارتقاء کمّی و کیفی برنامه های بهسازی شهری و... در حال انجام است.
در این ارتباط به برخی از اهداف مرتبط با ظرفیت سازی مدیریت شهری مخصوصاَ شهرداری ها با تمرکز بر فرآیند بازآفرینی پایدار محدوده ها و محلات هدف نوسازی و بهسازی شهری (بافتهای فرسوده وسکونتگاه های غیر رسمی و...)می توان به موارد زیر اشاره کرد:
*پشتیبانی از ایجاد محیطی توانمند برای تمرکززدایی و تشکیل مدیریت شهری کارآمد در راستای توسعه محلی
* توانمند کردن شهرداری ها برای پذیرفتن مسئولیت اصلی بهسازی سکونتگاههای غیررسمی
*توانمند کردن شهرداریها برای بررسی و اجرای طرح‌های ویژه سکونتگاههای غیررسمی
* پاسخگو و حساب پذیر نمودن مدیریت شهری نسبت به شهروندان محلی و رأی دهندگان، خصوصاً گروه‌های محروم
* برقرار نمودن ارتباط بین محققین و دانشگاهیان، نمایندگان شهرداری و سایر دستگاههای ذیربط، تصمیم گیران و سیاست‌گذاران حول موضوع ظرفیت سازی شهری
شهرداری ها می توانند در فرایند بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء، بهسازی و نوسازی شهری (بافتهای فرسوده ،سکونتگاههای غیر رسمی و ...) با برنامه‌ریزی و هماهنگی (از طریق فراهم نمودن حضور عناصر مدیریت محلی در فرایند برنامه ریزی و اجرا برنامه های مرتبط، توجه به نقش و جایگاه محدوده‌ها و محله‌های هدف برنامه‌های احیاء،بهسازی و نوسازی شهری دربرنامه پنج ساله عمرانی شهرداریها، تدوین سند های محلی، فعال سازی دبیرخانه ستاد هماهنگی امور اجرایی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی شهرستان و...) ایجاد ترتیبات نهادی بهسازی شهری (از طریق تشکیل سازمان یا معاونت ،مدیریت و... مرتبط برای اهبری امورات بهسازی شهری، حمایت از ایجاد و تقویت شورایاری‌ها به عنوان نهاد واسط بین مدیریت شهری و شهروندان و...) تأمین مالی بهسازی شهری ( از طریق استفاده از ابتکارات مالی در فرآیند بهسازی شهری ، در اولویت قراردادن محلات هدف دربودجه سالیانه ،تدوین و انتشار بسته حمایت مالی شهرداری و...) توسعه و جلب مشارکت‌ها در بهسازی شهری(از طریق تدوین ساختاری مناسب برای جلب مشارکت مردم محلات هدف، مشارکت دادن مردم در مراحل هدف گذاری، سیاست گذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت ،حمایت های حقوقی و مالی از ایجاد تشکل های غیردولتی داوطلب خصوصا در حوزه موضوعات مرتبط با محلات هدف و کاهش فقر ،برگزاری انتخابات و تشکیل شورایاری‌های محلات، ایجاد خانه‌های محلات در محلات هدف بارویکردهای مشاوره‌ای، آموزشی، فنی و حقوقی به شهروندان، برگزاری جشنواره‌ها و نشست‌هایی با موضوع حقوق و تکالیف شهروندان،انتشار عملکرد مالی به زبان قابل فهم و ساده برای شهروندان و...) اجرای طرح‌ها و اقدامات بهسازی شهری و همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی به منظور توانمند کردن کارکنان شهرداری برای تعامل سازنده با ساکنین محلات هدف و نمایندگان آنها ،حمایت از ابتکارات محلی و توسعه اجتماعی شهرداریها،حمایت از ایجاد شبکه ملی داده‌های شهرداریها ،حمایت از انجمن‌هاو نهادهای مردمی ،حمایت از جلب مشارکت مردم، خصوصا فقرا، زنان و گروه‌های محروم در فرایند تصمیم سازی محلی و... ایفای نقش نمایند.
امیدوارم این نهاد به عنوان نهاد متولی برنامه ریزی ،اجرا و هماهنگ کننده دستگاههای مدیریت شهری بسترها و زمینه های اتخاذ رویه مشترک و واحد تمامی دستگاههای مدیریت شهری در سطح محلی ،تعامل مدیریت شهری و ورود همزمان این دستگاه‌ها را برای جامه عمل پوشاندن برنامه ها وطرح های مصوب ستادهای شهرستانی واستانی توانمندسازی و دراولویت قرار گرفتن موضوعات مرتبط به بهسازی شهری در برنامه های کلان محلی دستگاههای مدیریت شهری را با یاری رسانی دولت (وزارت راه وشهرسازی،شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران) فراهم نماید.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دولت