ویژه نامه ضیافت مشرق - دكتر حشمت‌الله قنبري در بخشي از سخنان خود، موانع استجابت دعا را با توجه به سخنان گهربار اميرالمومنين(ع) و امام سجاد (ع) تشريح كرد و گفت: دعا فرصت بسيار مهم و مغتنم براي پيوند انسان به ملكوت است.
 
وي افزود: معمولا يكي از معيارهايي كه مي‌توان با آنها، انسانها را محك زد، درخواست است، انسان آزاده، عزت انساني اش را با خواسته‌هاي كوچك زير سئوال نمي‌برد، بلكه در خصوص كميت و كيفيت درخواستش تدبير و تعقل مي‌كند، اين نكته را درك مي‌كند كه چه بخواهد و از چه كسي بخواهد، اگر رابطه‌ها به درستي تمييز داده شود، اراده و اقتدار انسان به سرچشمه فيض متصل مي‌شود.
 
آقاي قنبري اظهار داشت: يكي از موانع استجابت دعا، به تاخير انداختن نمازهاي واجب است، در نماز اول وقت، حقايق و آثاري نهفته است كه بايد جدي گرفته شود. انسان ميل به ابديت و يك وضعيت مطلوب دارد، هر چند در زمين زندگي مي‌كند، اما ريشه اش در ملكوت است، بنابراين هويت او ملكوتي است، زميني نيست، اگر نگاهش به پايين و زمين باشد، خواسته هايش دم دستي و نيازهاي ابتدايي مي‌شود، اگر انسان از آن ريشه‌هاي باعظمت پايين افتاد، دعاها و خواسته هايش ابتدايي مي‌شود.
 
وي با بيان اينكه زندگي دنيايي، انسان را نيازمند مي‌كند، به بروز پديده چاپلوسي و تملق در جامعه اشاره كرد و گفت: وقتي خواسته خود را از مخلوق طلب مي‌كنيم، چاپلوسي و تملق مي‌كنيم، انسان اگر مبدا را رها كند، هويتش متلاشي مي‌شود، چرا كه سير حركت انسان به سوي كمالات است، حق تعالي مي‌فرمايد درخواست كنيد تا اجابت كنم، وعده خداوند حتمي بوده و حد و مرزي براي آن مشخص نشده است.
 
 
موانع استجابت دعا
 
دكتر قنبري در ادامه سخنان خود با اشاره به سخنان گهربار حضرت علي (ع) به هفت خصلت اشاره كرد كه مانع استجابت دعا مي‌شود و افزود: حضرت امير المومنين علي عليه السلام مي‌فرمايد در هفت خصلت به قلب خود خيانت كرديد. اول خدا را شناختيد اما حق خداوند را رعايت نكرديد و به دستوراتش عمل نكرديد، دوم، شما به رسول او ايمان آوريد، به سنت او عمل نكرديد، شريعت او را نابود كرديد، سوم اينكه كتاب خدا را كه براي شما نازل كرده بود، خوانديد اما به آن عمل نكرديد.
 
چهارمين مورد مي‌فرمايد گفتيد از آتش جهنم مي‌ترسيد، اما براي شعله ور كردن آن مسابقه گذاشتيد، هيزم‌هاي جهنم را جمع آوري كرديد بعد مي‌فرمايد اين ترس شما كجا رفت؟ پنجم اينكه گفتيد ميل و رغبت به بهشت داريد، اما نوع عملكرد شما متفاوت است، رغبت شما كجا رفت؟ حركتي به سمت بهشت نداريد پس عافيت حاصل نمي‌شود. بهشت نجابت و پاكدامني و عفاف است، چقدر از حريم مردم صيانت كرديد. شما از نعمت‌هاي خداوند استفاده درست نكرديد.
 
پنجم اينكه، خداوند دستور داد كه با شيطان دشمني كنيد. بعد مي‌فرمايند از خداوند خجالت بكشيد و حيا كنيد خودتان را اصلاح كنيد.
 
بايد با قرآن خود را اصلاح كنيد. بعد مي‌فرمايد نيتهايتان را خالص كنيد. زلال شويد. ما در غفلت به سر مي‌بريم حكومت خدا را نمي‌شناسيم. اگر مي‌شناختيم گناه نمي‌كرديم. با دوستان خدا بايد دوستي كنيد، اينها شما را نجات مي‌دهند. بعد مي‌فرمايند شما فقط كارتان پيدا كردن عيب مردم بود، اما عيب خود را ناديده گرفتيد، فرصتي كه براي دعا داشتيد، صرف عيب جويي و تهمت و غيبت كرديد. شما خودتان، درهاي استجابت را به روي خود بستيد.
 
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر ضرورت اينكه بايد با خودمان منصف باشيم و از خودمان مراقبت كنيم، افزود: بايد مبنا را قربه الي الله قرار دهيم، زيرا اگر تحت سلطنت خداوند باشيم، امكان ندارد كه در مقابل كلام خدا موضع بگيريم.
 
اتهام زني در حوزه سياست سبب بدگماني و بي اعتمادي جامعه مي‌شود
 
دكتر قنبري در ادامه با تشريح اهميت فريضه امر به معروف و نهي از منكر و مستجاب نشدن دعا به عنوان يكي از عواقب ترك آن پرداخت و با اشاره به كلام اميرمومنان حضرت علي (ع) خاطر نشان كرد: ايشان مي‌فرمايد امر به معروف را از بين برديد و نهي از منكر نمي‌كنيد، بنابراين حرفهايتان اثري ندارد. امر به معروف حقيقت مطلق قرآن است و اگر كسي آن را انكار كند، قرآن را انكار كرده است.
 
اين كارشناس مذهبي با انتقاد از جامعيت نداشتن امر به معروف و نهي از منكر در جامعه و حرام اندوزي و تاثيرات مخرب آن گفت: چرا جامعه درباره برخي از اين موارد مقاوم است وقتي برخورد با منكر گزينشي شد در همه جامعيت، امر به معروف نشد اثربخشي آن كم مي‌شود. پست‌ترين نوع منكرات، منكرات مالي و سياسي است. وقتي حرام قبح خود را ازدست داد اثراتش را در جامعه شاهد هستيم. اگر امر به معروف نشد دعاي خوبها مستجاب نمي‌شود چون خوب راضي به زشتي و بدي است .
 
يك سياستمدار نبايد به خود اجازه بدهد رفتار بي ادبانه و هتاكانه داشته باشد
 
دكتر قنبري درباره دلايل اجرا نشدن فريضه امر به معروف و نهي از منكر در جامعه گفت: فرهنگ سازي در رابطه امر به معروف نكرده ايم و اين فريضه الهي را گزينشي عمل مي‌كنيم. منكر همه اش منكر اخلاقي نيست، منكر سياسي هم داريم، اتهام زني در حوزه سياست سبب بدگماني و بي اعتمادي جامعه مي‌شود. اگر با منكر و بي اخلاقي‌هاي اجتماعي برخورد نشود، منكر امنيت پيدا مي‌كند.
 
 
وي آسيب ديدن غيرت ديني را يكي از پيامدهاي ترك امر به معروف و نهي از منكر در جامعه دانست و افزود: در جامعه ديني يك سياستمدار نبايد اجازه به خود بدهد رفتار بي ادبانه و هتاكانه داشته باشد و از مدار تقوا خارج شود.
 
اگر امر به معروف و نهي از منكر تعطيل شد ناپاك‌ها بر شئون جامعه و مردم حاكم مي‌شوند
 
امير المومنين (ع) مي‌فرمايد اگر امر به معروف و نهي از منكر تعطيل شد ناپاك‌ها بر شئون جامعه و مردم حاكم مي‌شوند. از اميرمومنان (ع) روايت شده است كه امر به معروف و نهي از منكر كنيد كه اگر اين كار را نكنيد، بدهايتان بر شما مسلط مي‌شوند و اگر بدهايتان مسلط شوند، يعني به حكومت بدها رضايت داده ايد، در چنين شرايطي دعا مستجاب نمي‌شود.
 
خداوند دعاي كسي را كه در شكمش يك لقمه حرام باشد، اجابت نمي‌كند
 
دكتر قنبري به اهميت رزق و كسب حلال و پيامدهاي حرام خواري اشاره و تاكيد كرد: ترديد نداشته باشيد خداوند دعاي كسي را كه در بطن و شكمش يك لقمه حرام باشد، نمي‌شنود و اجابت نمي‌كند. بايد از همين الان مراقب لقمه هايمان باشيم. زنان و مردان مراقب باشند. مانع اصلي در برابر استجابت دعا، لقمه حرام است.
 
گناه هايي كه مانع استجابت دعا مي‌شوند
 
دكتر قنبري در ادامه به سخنان گهربار حضرت امام سجاد (ع) اشاره و خاطر نشان كرد: اگر گناه نكنيم، دعا خود به خود بالا مي‌رود. حضرت زين العابدين (ع) مي‌فرمايد: هفت گناه باعث عدم اجابت دعا مي‌شود اول سوءنيت. اگر نيتهاي غيرالهي داشته باشيد و خيرخواه نبوديد استجابت نخواهيد شد. دوم بد باطن بودن و حسادت، مانع استجابت است. سوم نفاق و دورويي كردن، نمامي و سخن چيني كه امروز در برخي برادران ديني ديده مي‌شود وقتي به سطوح بالا مي‌رويم بيشتر مي‌شود. بايد حريم يكديگر را حفظ كنيم. بايد خيرخواه مردم باشيم، از نفرين مردم خودداري كنيم، صداقت داشته باشيم برخي رفتارها حيرت زده مي‌كند. چهارم اينكه به برآورده شدن و اجابت دعا يقين نداشته باشيم، كسي دعايش مستجاب است كه يقين حتمي داشته باشد كه خداوند استجابت مي‌كند.
 
دكتر قنبري، كوتاهي در به جا آوردن نمازهاي واجب و به تاخير انداختن آن را يكي از موانع اجابت دعا خواند و گفت: تأخير انداختن نمازهاي واجب مانع اجابت دعا مي‌شود. در نماز اول وقت حكمت و حقايق و آثاري نهفته است كه بايد جدي بگيريم.
 
اين كارشناس مذهبي با توجه به سخنان گهربار حضرت امام سجاد (ع)، انجام ندادن كار نيك از طريق صدقه ندادن و انفاق نكردن، فحاشي و بدزباني را از ديگر موانع استجابت دعا اعلام كرد.
 
بي‌تدبيري يكي از موانع عمده استجاب دعا است
 
وي از بي تدبيري به عنوان يكي از موانع عمده استجاب دعا ياد كرد و گفت: گاهي يك ابهام و سخني پيش مي‌آيد، كه خداوند متعال وعده استجابت دعا را داده است، فرموده است: «ادعوني استجب لكم» ولي ما براي دريافت خواسته‌هاي خودمان گاهي به اجابت ملموس نمي‌رسيم، آنچه لازم داريم و درخواست مي‌كنيم اتفاق نمي‌افتد. شما بايد قابليت خواستن را در خود به وجود آوريد، بايد شايسته اين كار شويد.
 
دكتر قنبري با ذكر آيه «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»، ايمان و اعتقاد به خداوند و يقين داشتن را از مهمترين عوامل استجابت دعا خواند و افزود: يكي از موانع عمده عدم استجابت دعا در بي تدبيري بندگان است، در زندگي خودمان دچار غفلت مي‌شويم كارهايمان را درست انجام نمي‌دهيم، به دنبال پيدا كردن راه كارهاي برون رفت از مشكلاتمان نيستيم، توقع هم داريم هر گرهي كه خودمان به كارمان مي‌اندازيم خداوند باز كند. در صورتي كه خداوند متعال به ما ظرفيت فكري داده است، عقل داده است، استفاده نكردن از قدرت تدبير و تفكر و بهره مند نشدن از خردمندي گره هايي است كه خودمان در كارمان مي‌اندازيم. خداوند متعال ظرفيت داده است كه با اين ظرفيت فكري و عقلي موانع نزديك شدن به او برداشته شود، چشم را داده است اما عقل را بر او حاكم كرده است، گفته شما مي‌توانيد ببينيد اما همين آدمي كه قدرت بينايي دارد برخي چيزها را نبايد ببيند.
 
امام صادق عليه السلام مي‌فرمايند: سه گروه هستند كه دعاهايشان هرگز مستجاب نمي‌شود. اول: كساني كه خداوند به آنها نعمت داده است، از همه نعمت‌هاي خداوند بر روي زمين بهره مند شده اند، اما آ نها را در جايي استفاده مي‌كنند كه خدا نمي‌خواهد. اگر منابع مالي در اختيار شما است براي خدمت به مردم است.
 
درك نعمت، شكر نعمت است
 
اين كارشناس مذهبي، خاطر نشان كرد: درك نعمت، شكر نعمت است. در بين بني اسرائيل به زن و شوهري خبر رسيد كه شما نيمي از عمرتان به سختي و نيمه ديگر به آسودگي است، اما حق انتخاب با شما است، عاقبت به خير شويد يا اول به خير شويد در نعمت. بر اساس حرف زن اول به خيري را انتخاب كردند، نعمت و ثروت آمد، اما خانم عاقله بود، هر نعمتي كه خداوند به او داد تمام مردم شهر را سهيم كرد، نيمه اول عمر تمام شد ديدند نعمت نه تنها كم نشد بلكه بيشتر هم شد، شبهه درست شد براي نزديكان خدا، خبر آوردند گفتند: آن زن نعمت را در جاي خود مصرف كرد، خدا حيا مي‌كند از كسي كه شكر نعمت را به جاي مي‌آورد نعمت را بگيرد. نعمت جواني و توانمندي جواني و زيبايي جواني براي اين است كه از عزت جامعه صيانت شود، از عفت جامعه صيانت شود.
 
دوم آن مردي كه تا وارد خانه مي‌شود همسرش را نفرين مي‌كند، بد زبان و بي ادب است. ممكن است همسرش هم مقصر باشد، اما راه دارد، زن و مرد مومن و متدين اگر امكان زندگي كردن باهم برايشان فراهم نيست، نبايد زندگي را جهنم كنند و نظام روحي و رواني دختر و پسر در خانه را مختل كنند. عاقلانه فكر كنند و بيانديشند. با حسابگري و رفتار درست تصميم بگيريد. ديگري همسايه است، اينكه به خاطر رفتار بد همسايه او را نفرين كنيد هيچ وقت اجابت نمي‌شود.
 
حضرت محمد صلي الله عليه و آله وسلم فرمودند: صنف هايي هستند كه خداوند هرگز دعاي آنها را مستجاب نمي‌كند. آن كسي كه به مردم قرض داده است، و رسيد نگرفت و شاهدي هم بر او اقامه نكرد توقع نداشته باشد خدا مامور آن مطالبات شود.
 
دعاي كسي كه تمام نزديكانش را نفرين مي‌كند مستجاب نمي‌شود
 
دكتر قنبري با تاكيد بر ضرورت مسئوليت پذيري مرد در برابر خانواده اش و الگو گرفتن از اهل بيت عصمت و طهارت (ع) خاطر نشان كرد: دعاي كسي كه عادت به اين كرده است كه تمام نزديكانش را نفرين مي‌كند مستجاب نمي‌شود، با اهل خانه با محبت برخورد كنيد. و آن مردي كه خرج خانه را مي‌برد و بد زباني مي‌كند. اينها در بيانات حضرت محمد (ص) و امام صادق عليه السلام مشترك است.
 
وي افزود: يك مشكل در استجابت دعا نيت‌هاي ما است، ناخالص بودن نيت، قلب ناپاك و نيت ناصالح را نبايد بگذارند بالا برود. برخي درخواست‌ها آن قدر ظالمانه و غير منصفانه است كه اگر بالا برود نظم هستي به هم مي‌خورد. اگر در قلب و نيتش طهارت نداشته باشد دعايش مستجاب نمي‌شود. قلب سالم و تربيت يافته مكتب دين با داشتن مردم صفا مي‌كند. امام حسن عليه السلام مي‌فرمايند: اگر كسي مراقب قلبش بود، تا درگير هوا و هوس نشود، براي مردم خير خواه باشد من ضامن استجابت دعايش مي‌شوم.
 
جنس درخواست‌هاي اولياي الهي با خواسته‌هاي ما فرق مي‌كند
 
دكتر قنبري با تاكيد بر ارزش شب‌هاي قدر و ضرورت بهره بردن بندگان خدا از اين فرصت ارزشمند و غنيمت دانستن آن اعلام كرد: كسي كه با خداوند رفاقت و دوستي داشته باشد همينكه حال دعا پيدا كند، دعايش مستجاب مي‌شود.
 
وي افزود: اولياي خداوند، جنس درخواستهايشان با ما فرق مي‌كند در مكتب حضرت زين العابدين (ع)، حتي يكي از درخواستهايي كه ما داريم در هيچ يك از درخواستهايش ندارند، چرا ندارند؟ چون همه چيز را از خداوند مي‌دانند و هرگز از غير خداوند چيزي درخواست نمي‌كنند.
 
ائمه اطهار (ع) پل رسيدن به سعادت و قرب الهي هستند
 
دكتر قنبري خاطر نشان كرد: پيامبر (ص) مي‌فرمايند اگر خداوند اراده كند جواب بنده اش را بدهد، به او مي‌گويد دعا كن، همينكه دعا كرد، فرصت استجابت هم برايش وجود دارد، اما اشكال اساسي كه ما داريم در اين مسير دعا و استجابت، خودمان مانع گذاري مي‌كنيم، اين موانع را چه كسي بايد رفع كند، اولياي خداوند، ما را راهنمايي مي‌كنند.
 
كار عترت طاهره (ع) اين است كه راهكارها و رهنمودهايي براي برداشتن دست اندازهاي پيش روي سعادت ما و رسيدن به قرب الهي ارائه مي‌كنند، ولي ما معمولا ميلي به حركت و پيمودن در خود كمتر مي‌بينيم. گناهان مهمترين بليه‌هاي هستند كه بين خالق و مخلوق، پرده، مانع و فاصله ايجاد مي‌كنند.
 
وي با تشريح دلايل خروج حضرت آدم از بهشت و توبه و بازگشت سريع آن پيامبر الهي به سمت خداوند تصريح كرد: آدم ابوالبشر مانع را برداشت تا به مقام قرب الهي دست يافت.
 
اين استاد دانشگاه با تاكيد بر اهميت عفت و پاكدامني و تربيت صحيح اسلامي خاطر نشان كرد: هر وقت ميل شما را به حركت درآوردند، عقلتان را مي‌گيرند.
 
وي افزود: پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايند هر وقت ديديد قلبتان شكست و لطافت پيدا كرد، دعا كنيد براي اينكه فرصت خلوص به شما دادند و شما براي يك لحظه خالص شديد و براي همان لحظه اي كه دلتان شكست، به شما فرصت اجابت را مي دهند، اين سخنان نشان مي‌دهد كه ما خداوند بسيار رئوف و كريمي داريم و هميشه بايد قدر اين نعمت را بدانيم.
 
 
منبع:حج