در سال 1361 داوطلبان به سه گروه كلي داوطلبان آزاد، داوطلبان منطقه اي و داوطلبان نهادها تقسيم می شدند. داوطلبان آزاد، شامل كساني ميشد كه ديپلم خود را از استان تهران يا يكي از شهرهاي تبريز، اروميه، رشت، ساري، مشهد، كرمان، زنجان، سمنان، يزد، اراك، اصفهان، كرمانشاه، همدان و شيراز اخذ کرده بودند.
داوطلبان منطقه اي نيز شامل افرادي كه جزو منطقه آزاد نبودند ميشد؛ البته اين داوطلبان درصورت تمايل ميتوانستند از سهميه آزاد استفاده كنند. سهميه هريك از این گروهها حدوداً معادل يك سوم كل ظرفيت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي بود.
بخشهاي كشور از سال 1363 به پنج منطقه در قالب سهميه مناطق تقسيم بندي شده (با وقوع جنگ تحميلي و تبعات ناشي از آن، سهميه هايي مانند خانواده شهداء، رزمندگان و شاهد (فرزندان شهدا) نيز اضافه شد) و اين روند تا سال 1367 ادامه داشت و از سال 1368 به بعد، سهميه مناطق به سه منطقه تقليل يافت.
در حال حاضر با توجه به مصوبه مجلس شوراي اسلامي در خصوص ارائه قانون جامع خدمت رساني به ايثارگران، تغييراتي در نحوه سهميه بندي داوطلبان آزمون سراسري سال 1393 صورت پذيرفته اسـت كه شرح داده شده است.
سهميه بندي داوطلبان در آزمون سراسري سال 1393
بر اساس مصوبات مراجع ذيصلاح، هر يك از داوطلبان در آزمون سراسري داراي سهميه مشخصي هسـتند. اين سهميه بر اساس اطلاعاتي كه داوطلبان در فرم تقاضانامه ثبت نامي تكميل کرده اند، در كارنامـه اوليه آنان درج خواهد شد (اطلاعات ارسالي داوطلبان در تقاضانامه در زمان قبولي توسـط دانشـگاه محـل قبـولي كنترل مي شود).
ميزان ظرفيت اختصاص يافته به سهميه ها بر اساس نسبت شركت كنندگان سهميه بندي مناطق است. اين سهميه شامل سهميه مناطق (منطقه يك، دو و سه) خانواده شهداء، ايثارگران و رزمندگان است و تعداد و درصد حاضران در جلسه آزمون هر يك از سهميه ها در هر گروه آزمايشي در جدول شماره (1) آمده است.
جدول شماره 1: تعداد درصد حاضران در جلسه آزمون سراسري 93 به تفكيك گروه و سهميه
سهميه مناطق
در تقسيمات كشوري كه توسط وزارت كشور تعيين شده است، كشور داراي استان، شهر ، بخش و زيـربخش يا دهستان است. داوطلبان بايد توجه داشته باشند كه بخش محل تحصـيل سه سال آخر متوسطه براي داوطلبان نظام قديم و بخش اخذ مدرك پيش دانشگاهي و دو سال آخر متوسطه براي داوطلبان نظـام ترمـي واحدي يا سالي - واحدي در اختصاص سهميه نهايي آنان تعيين كننده است.
داوطلباني كه در بند 16 فرم ثبت نامي خود در آزمون سراسري، سهميه ثبـت نامي مناطق را انتخـاب کرده اند، بر اساس سه سال آخر بخش محل تحصيل داراي سهميه نهايي منطقه يك، دو يا سه خواهند شد.
در جدول ذيل بخشهاي كشور با سهميه منطقه يك و دو مشخص شده اسـت و سایر منـاطق كـه در جداول شماره (2) و (3) ارائه نشده است، داراي سهميه منطقه سه هستند.
ادامه جدول شماره 3 : بخشهاي داراي سهمیه منطقه دو
مطابق جداول شماره (2) و (3) چنانچه بخش محل تحصيل هر سه سال آخر داوطلب در يك منطقه باشد، سهميه اختصاص يافته به آن منطقه به عنوان سهميه نهايي داوطلب منظور خواهد شد.
تذكر 1 : در صورتي كه بخشهاي محل تحصيلي سه سال آخر متوسطه داوطلبان از سهمية مناطق متفاوت باشد، سهميه داوطلب براساس بخش محل اخذ مدرك تحصيلي بخش مرفه تر (حتي يك سال از سه سال) تعيين مي شود.
مثال: اگر داوطلبي سه سال آخر بخش محل تحصيل خود را در بخشهاي زير گذرانده باشـد، سهميه نهايي اين داوطلب منطقه يك خواهد شد:
نكته 2 : فارغ التحصيلان كارداني آموزشكده هاي فني و حرفه اي، بر اساس بخش محـل تحصـيل سال اول، دوم و سوم هنرستان، داراي يكي از سهميه هاي منطقه يك، دو يا سه خواهند بود.
نكته 3 : داوطلباني كه دو سال آخر تحصيل خود را در خارج از كشور گذرانده اند، جزو منطقه سه محسـوب مي شوند.
نكته 6: كليه داوطلبان معلول (نابينا، ناشنوا، نيمه بينا، نيمه شنوا و معلولان جسمي حركتي) جزو سهميه منطقه سه محسوب مي شوند.
سهميه هاي ايثارگران و رزمندگان
با توجه به تصويب قانون جامع خدمات رساني به ايثارگران، گزينش داوطلبان واجد شرايط براساس اين قانون صورت مي گيرد.
ايثارگران: همسر و فرزندان شهدا، آزادگان و همسر و فرزندان آنان، جانبازان، همسر و فرزندان جانبازان با جانبازي 25 درصد به بالا، جزو سهميه ايثارگران محسوب مي شوند و تـابع ضـوابط مربوط بـه سهميه ايثارگران هستند. ظرفيت اختصاصي براي اين دسته از داوطلبان 20 درصد از ظرفيت هر كدرشـته محـل است و حدنصاب نمره اين داوطلبان 80 درصد نمره گزينش آزاد براي تمامي رشته هاي تحت پوشـش وزارت بهداشت (رشته هايي كه در دانشگاههاي علوم پزشكي ارائه مي شوند) و 70درصد نمره گزينش آزاد براي ساير رشته هاست.
رزمندگان: رزمندگان (با حداقل شش ماه حضور در جبهه) جزو سهميه رزمندگان محسوب مي شوند و تابع ضوابط مربوط به سهميه رزمندگان هستند. حدنصاب نمره براي اين داوطلبان 75 درصد نمره گزينش آزاد در رشته محل مورد نظر است.
خانواده شهدا: پدر، مادر، خواهر و برادر شهيد جزو سهميه خانواده شهدا محسوب مي شوند و تابع ضـوابط مربوط به سهميه خانواده شهدا هستند.
داوطلبان مشمول سهميه رزمندگان سپاه پاسداران و وزارت جهاد كشاورزي از سـال 1368 به بعد و داوطلبان مشمول سهميه هاي رزمندگان و ايثارگران بنياد شهيد و امور ايثارگران از سال 1376 به بعد، فقط يكبار مي توانند با استفاده از سهميه مربوط در رشته هاي تحصيلي دوره روزانه پذيرفته شوند. اين داوطلبان مجاز به استفاده مجدد از سهميه نيستند.
داوطلباني كه با استفاده از سهميه رزمندگان و ايثارگران در دوره هاي نوبت دوم (شـبانه)، پيام نور، غيرانتفـاعي، نيمه حضوري، مجازي و پرديس هاي خودگردان آزمون سراسري پذيرفته شوند، در صـورت انصراف از قبولي اوليه، منحصراً يك بار ديگر مجاز به استفاده از سهميه مذكور خواهند بود.
گزينش آزاد: در كليه كد رشته محل ها، انتخاب كنندگان بدون توجه به سهميه و گزينش بـومي، صرفاً براساس نمره مرتب شده و نمره آخرين نفر پذيرفته شده هركد رشته محل كه صرفاً براساس ظرفيت آن كد رشته محل تعيين مي شود، نمره گزينش آزاد ناميده مي شود.
نكات مهمي كه بايد داوطلبان به آن دقت کنند
نكته 1: سهميه هاي منطقه يك، دو، سه و خانواده شهداء در كد رشته محل هايي كه داوطلب، بومي آن كدرشته هاست اعمال مي شود؛ در واقع داوطلب داراي سهميه منطقه سه اگر در كدرشته اي بومي محسوب نشود، در قسمت آزاد گزينش خواهد شد و در سهميه منطقه سه گزينش نمي شود . براي روشن تر شدن مطلب، به اين مثال توجه کنید:
فرض كنيد كه داوطلبي، بومي استان يزد بوده و داراي سهميه منطقه سه در گروه آزمايشي علوم رياضي و فني است. چنانچه اين داوطلب متقاضي رشته مهندسي معماري در دانشگاههاي يزد، اصفهان يا چهارمحال- بختياري باشد، با توجه به اينكه نوع گزينش بومي رشته مذكور ناحيه اي است، بومي اين استانها محسـوب مي شود و در بين داوطلبان هم سهميه خود يعني منطقه سه گزينش خواهد شد ؛ اما اگر اين داوطلب، متقاضي رشته مهندسي معماري دانشگاه تهران يا زنجان يا زاهدان باشد، از آنجا كه بومي (هم ناحيه اي) اين استانها نيست، در سهميه آزاد به رقابت با ساير داوطلبان خواهد پرداخت .
نكته 2 : با توجه به اجراي قانون جامع خدمت رساني به ايثارگران، مصوب مجلس شوراي اسـلامي، از آزمون سراسري سال 1393 سهميه شاهد به سهميه ايثارگران تغيير يافته است.
نكته 3: كليه داوطلبان مشمول سهميه ايثارگر و رزمنده، فقط يكبار مي توانند با استفاده از سـهميه مـورد نظر در رشته هاي تحصيلي دوره روزانه آزمون سراسری پذيرفته شوند (براي داوطلبان ايثارگر از سال 76 به بعد و رزمنده از سال 68 به بعد) و حتي در صورتي كه در رشته قبولي ثبت نام كرده يا نكرده باشند، حق استفاده مجدد از سهميه مذكور را در آزمون سراسري نخواهند داشت. همچنين اين دسته از داوطلبان، در صـورت پذيرفته شدن (سال 1387 و قبل آن) در دوره هايي به غير از دوره روزانه (شبانه، پيام نور، غيرانتفـاعي، نيمه حضوري و مجازي) در صورت انصراف از رشته قبولي مي تواننـد مجدداً فقـط يـك بار ديگـر در آزمـون سراسري از سهميه استفاده کنند.
ساير سهميه ها(تسهيلات)
سهميه مناطق محروم
40 درصد ظرفيت هر يك از كد رشته هاي دوره روزانه 9 استان محروم شامل استان هاي (ايـلام، بوشهر، چهارمحال و بختياري، سيستان و بلوچستان، كردستان، كرمانشاه، كهكيلويـه و بويراحمـد، لرسـتان، هرمزگان) به داوطلبان بومي خود این استان ها اختصاص دارد.
بر اساس مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي و به منظور تأمين نيروي متخصـص اسـتان هـاي ايـلام، بوشهر، چهارمحال و بختياري، سيستان و بلوچستان،كردستان، كرمانشاه، كهكيلويه و بوير احمـد، لرسـتان و هرمزگان در رشته هاي مورد نياز برحسب نظر استانداري هاي اين استانها و بـه تعـداد 500 نفر به نسبت شانس قبولي هر يك از استانها در دانشگاهها تقسيم مي شوند.
سهميه داوطلبان شهرستانهاي جنوب استان كرمان (جيرفت، عنبرآباد، كهنوج، رودبار، قلعه گنج و منوجان) و بخش بشاگرد در استان هرمزگان
بر اساس مصوبه شصتمين جلسه كميته مطالعه و برنامه ريزي آزمون سراسري، داوطلبان بومي شهرستانهاي مذكور كه سه سال آخر تحصيلات دوره متوسطه آنان (سال دوم، سوم و پيش دانشگاهي) در اين شهرستانها يا يكي از بخشهاي تابع آن بوده است، مي توانند كدرشته هاي اختصاصي اين شهرستانها را از بخـش هاي مربوط در اين دفترچه انتخاب کنند.
در صورت پذيرفته شدن در اين كدرشته ها، داوطلبان بايد گواهي مربوط را در زمان ثبت نام به موسسه هایی كه در آن قبول شده اند، ارائه کنند، در غير اين صورت، قبولي آنها لغو مي شود. پذيرفته شدگان مشمول تسهيلات اين طرح بايد متعهد شوند كه به مدت دو برابر مدت تحصيل در مناطق محروم استان خود خدمت کنند.
سهميه داوطلبان زلزله زده شهرستانهاي اهر، ورزقان و هريس استان آذربايجان شرقي
بنا بر مصوبه 732 شوراي عالي انقلاب فرهنگي در تاریخ 20 فروردین ماه 92 داوطلبان بومي(اقامت يا يكي از سه سال آخر تحصيل) كليه بخشهاي شهرستانهاي اهر، ورزقان و هريس مي توانند از سهميه اختصاصي به خود (در قسمت ظرفيت هاي اختصاصي به مناطق محروم) استفاده کنند.
سهميه داوطلبان شهرستان ابوموسي
در راستاي اجراي مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مبني بر اختصاص سهميه براي داوطلبان شهرستان ابوموسي در آزمون سراسري، پذيرش داوطلبان بومي ابوموسي در دانشگاه هرمزگان، همانند شرايط پذيرش رزمندگان است (سهميه 40 درصدي ظرفيت با اعمال 75 درصد حدنصاب گزينش آزاد).
تبصره1- سكونت مستمر داوطلب به مدت سه سال در شهرستان ابوموسي ملاك بومي بودن است.
تبصره2- چنانچه داوطلبان واجد شرايط حدنصاب لازم را در رشته هاي دانشگاه هرمزگان كسب نکنند در دانشگاه پيام نور ابوموسي جايابي و معرفي مي شوند.
سهميه بهياران
مطابق ضوابط و شرايط مندرج در دفترچه راهنماي شماره 1، دارندگان ديپلم بهياري مورد تأييد آمـوزش و پرورش كه بند 24 تقاضانامه ثبت نامي را علامتگذاري کرده اند، چنانچه مجاز به انتخاب رشته شـده باشـند، در صورت انتخاب كدرشته هاي پرستاري با نمره كل زيرگروه يك گروه آزمايشي علوم تجربـي كه رشـته پرستاري در اين زيرگروه قرار دارد و احتساب با تأثير مثبت نمره درس تخصصي بهياري با ضريب 4 گزينش خواهند شد. ضمناً گزينش اين گونه داوطلبان براي ساير رشـته ها با نمره كل بدون احتساب دروس تخصصي بهياري خواهد بود.
سهميه آموزگاران
حدود 80 درصد از ظرفيت رشته راهنمايي و مشاوره به سهميه آموزگاران وزارت آموزش و پرورش اختصـاص می يابد.
تعهدات پذيرفته شدگان سهميه هاي مختلف
پذيرفته شدگان داراي سهميه نهايي منطقه يك، ايثارگر و رزمنده در صورت پذيرفته شدن يك برابـر مدت تحصيل تعهد خدمت دارند.
پذيرفته شدگان داراي سهميه نهايي منطقه دو يا سه، در صورت پذيرفته شدن دو برابر مدت تحصيل تعهد خدمت دارند.
تبصره 1: ميزان تعهد خدمت سهميه مناطق، فقط براي پذيرفته شدگان دوره روزانه است و پذيرفتـه شدگان ساير دوره ها شامل تعهد خدمت نخواهند بود.
تبصره 2: پذيرفته شدگان داراي سهميه نهايي منطقه دو يا سه، در صورتي كه حداقل سهميه منطقه يك يا سهميه آزاد را در كدرشته محل قبولي كسب کنند به تشخيص دانشگاه يك برابـر مدت تحصيل تعهد خدمت دارند.
تبصره 3: تعهدات پذيرفته شدگان كد رشته هاي خاص (به عنوان نمونه مخصوص داوطلبان استان يا شهر خاص، بورسيه ها يا مناطق محروم) بر اسا قراردادهای منعقد شده بين نهادهاي مربوط صورت مي پذيرد و مشمول موارد فوق نيس