به گزارش مشرق، خشن ترین و خون ریزترین پدیده انسانی که می توان در اوایل قرن بیستم مشاهده کرد، شکل گیری و گسترش سازمان شبه نظامی به نام دولت اسلامی عراق و شام (داعش) است که اخیرا نام خود را به «دولت اسلامی» تغییر داده و مدعی برپایی خلافت می باشد. هر چند کانون اصلی خونریزی و خشونت طلبی این گروه در قلب خاورمیانه یعنی سوریه و عراق است اما دیگر هیچ ناظر آگاهی نمی تواند تاثیرات جهانی و تهدیدهای ناشی از این پدیده را که از شرق چین تا مرکز آمریکا را فرا می گیرد، انکار کند.
در این میان، مهاجرت قابل توجه افرادی از کشورهای اروپایی به مناطق درگیری برای آنچه «جهاد» خوانده می شود، نگرانی های زیادی را برای مقامات اروپایی ایجاد کرده و این نگرانی زمانی بیشتر می شود که خبرهای مبنی بر بازگشت این افراد در حالی که رادیکال تر شده و دست هایشان به جنایت آلوده است منتشر می شود. مهمترین سوالی که در حال حاضر ذهن مراکز و سازمان های امنیتی غرب را به خود مشغول کرده این است که چه اتفاقی خواهد افتاد اگر هزاران نفری که برای جنگ به سوریه و عراق رفته اند به خانه های خود باز گردند، کسانی که جنگ روحیه آنها را سنگ دل، رادیکال تر و خون ریزتر کرده است؟
آمار چه میگوید
بنابر آمار "مرکز بین المللی مطالعات تروریسم" نزدیک به نزدیک به 8500 نفر از 74 کشور جهان در حال حاضر در سوریه حضور دارند، از این تعداد 60 الی 100 نفر امریکایی هستند و بین دو الی سه هزار نفر دیگر آنها از انگلیس، فرانسه و سایر کشورهای اروپایی امده اند. نکته نگران کننده برای قاره سبز شروع مهاجرت معکوس این جهادیست ها به خانه های خود است. یک مقام اروپایی مبارزه با تروریسم به سی ان ان گفت که نزدیک به 300 نفر از کسانی که برای جنگ به سوریه رفته بودند هم اکنون به اروپا باز گشته اند. مقامات امنیتی اروپا اذعان کرده اند که خطر حملات احتمالی این افراد هیچ وقت اینقدر بزرگ و جدی نبوده و پیش بینی شده تعدادی حملات در سطح کوچک اما موثر و رعب آور صورت بگیرد. دوید کامرون نخست وزیر انگلیس درباره خطرهای بازگشت جهادیست ها گفته است: « این در حال حاضر بزرگترین تهدیدی است که با آن مواجه هستیم حتی بزرگتر از رویدادهای که در افغانستان و پاکستان رخ داد.»
اولین نشانه های تهدیدهای بالقوه مرتبط با بحران سوریه اوایل خرداد ماه رخ داد، زمانی که یک مرد مسلح در موزه ای یهودی در بروکسل، پایتخت اتریش اتش گشود و چهار نفر را کشت. بنابر گزارش رسانه های فرانسه، این مرد فرانسوی -الجزایری پس از اینکه در زندانی در فرانسه به افراط گرایی کشیده شد به سوریه مهاجرت می کند. یک هفته پس از حادثه موزه یهودیان، پلیس در بازرسی از خانه متهم یک قبضه اسلحه کلاشینکف پیدا می کند که لای یک پرچم سیاه رنگ داعش پیچیده شده بود. همچنین اخیرا پلیس فرانسه به اپاراتمانی در شهر کن حمله و در جریان عملیات مواد منفجره ای پیدا کردند که شبیه مواد منفجره ای بود که معمولا توسط القاعده استفاده می شود. صاحب این اپارتمان یک جوان 23 ساله ای است که 18 ماه در کنار جبهه النصره جنگیده بود.
پلیس انگلیس نیز اعلام کرده که نیروهای امنیتی این کشور در سه ماه اول سال جاری میلادی به چهل مورد حملات خشونت بار مرتبط با بحران سوریه مواجه شده اند که تقریبا دو برابر امار کل سال قبل است. گزارش سالانه یورپل ( پلیس اروپا) می گوید، 219 حمله موفق و یا ناکام در سال 2012 در میان کشورهای اروپایی گزارش شده است. این تعداد افزایش 26 درصدی را نسبت به سال 2011 داشته است که فقط 174 مورد از این حملات گزارش شده بود. بنابر این گزارش فرانسه، المان، انگلیس و بلژیک بیشترین تعداد شهروندان حاضر در جنگ سوریه را دارند. به عنوان مثال یک مقام امنیتی بلژیک گفته است از وجود 150 نفر بلژیکی در سوریه اطلاعات دقیقی وجود دارد و ماهیانه بیش از 15 نفر برای جنگ به سوریه می روند که بیشتر انها به عضویت داعش در میاند. فرانسه نیز با بیشترین حملات تروریستی، پایتخت ترور اروپا محسوب می شود، از 152 حمله تروریستی که در سال 2013 رخ داده 63 مورد در خاک فرانسه صورت گرفته و تاکنون در رابطه اقدامات تروریستی در فرانسه 225 نفر بازداشت شده اند.
جنگ مغزها و قلب‌ها
مطالعات تروریستی نشان می دهد، به دلیل پیروزی های اخیر داعش، گرایش گفتمان غالب افراط گرایی در اروپا به سوی این گروه است که در حال بردن «جنگ مغزها و قلب‌ها» از القاعده است و این گروه توانایی قابل توجه ای در جذب مهاجرین اروپایی داشته است. به عنوان مثل در آلمان تعداد کسانی که به تفسیر افراط گرایانه داعش از اسلام گرایش پیدا کرده اند بنابر گزارش رسمی وزارت کشور آلمان از 4500 نفر در سال 2012 به بیش از 6 هزار نفر در سال 2013 افزایش یافته است و در صدی قابل توجه ای از این افراد منتظر فرصتی برای مهاجرت به سوریه هستند و در واقع سوریه به مقصد اول جهادیست های اروپایی تبدیل شده. در گزارش سالانه یورپل آمده است: «تعداد شهروندان اروپایی که در حال سفر به سوریه هستند بویژه کسانی که خواهان جنگ در کنار گروه های وابسته به القاعده هستند به صورت قابل توجه ای در سال 2013 افزایش یافته و به نظر می رسد تا زمانی که جنگ داخلی سوریه ادامه دارد، این کشور مقصد اصلی شهروندان جنگ طلب اروپایی است.»
برنامه ریزی داعش برای غرب
هر چند داعش در حال حاضر بر عراق متمرکز شده اما این " نگرانی بزرگ" وجود دارد که این گروه به زودی توجه خود را به سمت غرب تغییر خواهد داد و گزارش های منتشر شده حاکی از برنامه ریزی جدی این گروه برای ضربه زدن به غرب است. یک عضو سابق داعش که از این گروه جدا شده و به ترکیه فرار کرده در مصاحبه با دیلی تلگراف گفته است که «انگلیسی های حاضر در سوریه در حال دیدن آموزش به عنوان جهادیست هستند و سپس تشویق می شوند به انگلیس بازگشته و حملاتی داخل این کشور انجام دهند.» هر چند ام‌آی5 یا سازمان امنیت داخلی انگلیس میگوید که ردیابی بریتانیایی‌هایی که درسوریه می‌جنگند، حالا اولویت اصلی این نهاد است، امازیرنظرگرفتن و ردیابی همه این افراد کارخیلی سختی است. عضو سابق داعش در ادامه مصاحبه خود افزوده است: «افراد جذب شده از اروپا و آمریکا تحت تاثیر ایدولوژی افراطی ضد غربی قرار می گیرند و همچنین در حال آموزش چگونگی ساخت بمب و کمربندهای انفجاری هستند و سپس به خانه فرستاده می شوند تا به انجام عملیات های تروریستی دست زنند.» بنابر گفته این عضو سابق داعش «جنگ طلبان خارجی در سوریه عموما درباره حملات تروریستی حرف می زنند و به حادثه یازده سپتامبر و همچنین بمب گذاری های لندن افتخار می کنند. «مجاهدین» انگلیسی، فرانسوی و آمریکایی درباره مکان های که می خواهند در اروپا بمب گذاری و یا خود را در آنجا منفجر کنند حرف می زنند.
هر کسی هدفی را مشخص می کند و آمریکایی های حاضر در سوریه نیز می گویند آرزویشان این است که کاخ سفید را منفجر کنند.» مصاحبه دیلی تلگراف تنها یکی از ده ها گزارشی است که درباره اهداف و برنامه های داعش برای انجام عملیات های تروریستی درغرب منتشر شده است.کارشناسان امنیتی غرب معتقدند داعش دیر یا زود عملیات های تروریستی در آمریکا و غرب انجام خواهد داد، به همین دلیل پیشگیری و خنثی کردن این تهدیدها اولویت اول مراکز امنیتی غرب تبدیل شده، سی ان ان اخیرا به نقل از یک منبع امنیتی اروپایی گزارش داد، تحولات سوریه و عراق محور اصلی بحث های مبارزه با تروریسم در اروپا است.
تحقیقات مراکز امنیتی و مطالعاتی غرب
در سال های اخیر مراکز مطالعاتی و امنیتی اروپا به صورت فزاینده ای نسبت به خطرات تروریسم محلی آگاه شده اند. قاضی ژان لویس برگیو، یکی از مقامات ارشد سابق در اداره مبارزه با تروریسم فرانسه، در سال 2003 گزارش داد القاعده تلاش های بیشتر را برای جذب نیروهای در اروپا بویژه در میان زنانی که به اسلام گرویده اند، به کار گرفته است. در سال2004 اداره اطلاعات و امنیتی عمومی هلند گزارش مفصلی درباره زمینه های جذب نیرو برای تروریسم منتشر کرد.
در سال 2007 دپارتمان پلیس نیویورک گزارشی درباره گرایش به افراط گرایی در جوامع اروپایی منتشر کرد و نسبت به خطرهای جدی این پدیده هشدار داد. اما تهدیدهای نوین تروریسم ناشی از بحران سوریه باعث شده تا سازمان ها و مراکز امنیتی اروپا برای مقابله با این تهدیدها اقدامات خود را تشدید و هماهنگ کنند. اوایل ماه گذشته میلادی 9 کشور اروپایی طرحی را برای همکاری اطلاعاتی به تصویب رساندند تا مانع از مهاجرت شهروندان اروپایی برای جنگ به سوریه شوند. اتحادیه اروپا همچنین 20 میلیون یورو برای ایجاد یک مرکز ضد تروریستی اختصاص داده که هدف آن جمع آوری و به اشتراک گذاشتن اطلاعاتی درباره تروریسم در میان 29 کشور عضو این اتحادیه است. یکی از مشکلات نهادهای امنیتی برای مقابله با این پدیده این است که جهادیست ها ممکن است کاملا به یک گروه تروریستی تعلق نداشته باشند و یا دستورات خود را از یک مرکز سازماندهی شده تروریستی دریافت نمی کنند و به صورت خودانگیخته و مستقل عمل می کنند و به همین دلیل پیش بینی رفتار انها را برای پلیس و نیروهای امنیتی سخت است.
غرب دست به دامن سوریه می‌شود
سازمان های امنیتی اروپایی همچنین برای شناسایی و ردیابی افرادی که برای جنگ به سوریه می روند به همکاری ترکیه نیاز دارند که دروازه اصلی ورود جهادیست ها به سوریه محسوب می شود اما این کشور سیاست های متناقضی را در پیش گرفته و حتی گروه جبهه النصره در لیست سازمان های تروریستی قرار نداده و گزارش های درباره همکاری آنکارا با داعش منتشر شده است. از طرف دیگر وال استریت ژورنال گزارش داد، افزایش نگرانی از خطرهای ناشی از بازگشت جنگ طلبان به خانه های خود باعث شده تا بعضی سازمان های امنیتی به صورت محرمانه با دولت سوریه ارتباط برقرار کنند. بنابر این گزارش، این گفت وگوها که سازمان های جاسوسی انگلیس، فرانسه، آلمان و اسپانیا شرکت دارند، بر تبادل اطلاعات درباره شبه نظامیان خارجی متمرکز است.
هرچند در اوایل بحران سوریه مراکز امنیتی اروپا چشم های خود را بروی مهاجرت کسانی که برای جنگ علیه دولت بشار اسد به سوریه می رفتند نادیده گرفت اما تجربه افغانستان از یک طرف و مشاهده تدریجی خطرهای ناشی از بازگشت این مهاجرین به خانه های خود، از طرف دیگر باعث شده تا غرب با کابوس تروریسم نوینی مواجه شود که به نظر نمی رسد به زودی بتواند آن از آن رها شود. همانطور که دکترتوماس هگهمرکارشناس برجسته تروریسم ونویسنده کتابی درباره القاعده میگوید: «بحران سوریه باعث شده مشکل تروریسم تکفیری در اروپا دستکم به مدت بیست سال دیگرادامه یابد.»
منبع: همشهری ماه
در این میان، مهاجرت قابل توجه افرادی از کشورهای اروپایی به مناطق درگیری برای آنچه «جهاد» خوانده می شود، نگرانی های زیادی را برای مقامات اروپایی ایجاد کرده و این نگرانی زمانی بیشتر می شود که خبرهای مبنی بر بازگشت این افراد در حالی که رادیکال تر شده و دست هایشان به جنایت آلوده است منتشر می شود. مهمترین سوالی که در حال حاضر ذهن مراکز و سازمان های امنیتی غرب را به خود مشغول کرده این است که چه اتفاقی خواهد افتاد اگر هزاران نفری که برای جنگ به سوریه و عراق رفته اند به خانه های خود باز گردند، کسانی که جنگ روحیه آنها را سنگ دل، رادیکال تر و خون ریزتر کرده است؟
آمار چه میگوید
بنابر آمار "مرکز بین المللی مطالعات تروریسم" نزدیک به نزدیک به 8500 نفر از 74 کشور جهان در حال حاضر در سوریه حضور دارند، از این تعداد 60 الی 100 نفر امریکایی هستند و بین دو الی سه هزار نفر دیگر آنها از انگلیس، فرانسه و سایر کشورهای اروپایی امده اند. نکته نگران کننده برای قاره سبز شروع مهاجرت معکوس این جهادیست ها به خانه های خود است. یک مقام اروپایی مبارزه با تروریسم به سی ان ان گفت که نزدیک به 300 نفر از کسانی که برای جنگ به سوریه رفته بودند هم اکنون به اروپا باز گشته اند. مقامات امنیتی اروپا اذعان کرده اند که خطر حملات احتمالی این افراد هیچ وقت اینقدر بزرگ و جدی نبوده و پیش بینی شده تعدادی حملات در سطح کوچک اما موثر و رعب آور صورت بگیرد. دوید کامرون نخست وزیر انگلیس درباره خطرهای بازگشت جهادیست ها گفته است: « این در حال حاضر بزرگترین تهدیدی است که با آن مواجه هستیم حتی بزرگتر از رویدادهای که در افغانستان و پاکستان رخ داد.»
اولین نشانه های تهدیدهای بالقوه مرتبط با بحران سوریه اوایل خرداد ماه رخ داد، زمانی که یک مرد مسلح در موزه ای یهودی در بروکسل، پایتخت اتریش اتش گشود و چهار نفر را کشت. بنابر گزارش رسانه های فرانسه، این مرد فرانسوی -الجزایری پس از اینکه در زندانی در فرانسه به افراط گرایی کشیده شد به سوریه مهاجرت می کند. یک هفته پس از حادثه موزه یهودیان، پلیس در بازرسی از خانه متهم یک قبضه اسلحه کلاشینکف پیدا می کند که لای یک پرچم سیاه رنگ داعش پیچیده شده بود. همچنین اخیرا پلیس فرانسه به اپاراتمانی در شهر کن حمله و در جریان عملیات مواد منفجره ای پیدا کردند که شبیه مواد منفجره ای بود که معمولا توسط القاعده استفاده می شود. صاحب این اپارتمان یک جوان 23 ساله ای است که 18 ماه در کنار جبهه النصره جنگیده بود.
پلیس انگلیس نیز اعلام کرده که نیروهای امنیتی این کشور در سه ماه اول سال جاری میلادی به چهل مورد حملات خشونت بار مرتبط با بحران سوریه مواجه شده اند که تقریبا دو برابر امار کل سال قبل است. گزارش سالانه یورپل ( پلیس اروپا) می گوید، 219 حمله موفق و یا ناکام در سال 2012 در میان کشورهای اروپایی گزارش شده است. این تعداد افزایش 26 درصدی را نسبت به سال 2011 داشته است که فقط 174 مورد از این حملات گزارش شده بود. بنابر این گزارش فرانسه، المان، انگلیس و بلژیک بیشترین تعداد شهروندان حاضر در جنگ سوریه را دارند. به عنوان مثال یک مقام امنیتی بلژیک گفته است از وجود 150 نفر بلژیکی در سوریه اطلاعات دقیقی وجود دارد و ماهیانه بیش از 15 نفر برای جنگ به سوریه می روند که بیشتر انها به عضویت داعش در میاند. فرانسه نیز با بیشترین حملات تروریستی، پایتخت ترور اروپا محسوب می شود، از 152 حمله تروریستی که در سال 2013 رخ داده 63 مورد در خاک فرانسه صورت گرفته و تاکنون در رابطه اقدامات تروریستی در فرانسه 225 نفر بازداشت شده اند.
جنگ مغزها و قلب‌ها
مطالعات تروریستی نشان می دهد، به دلیل پیروزی های اخیر داعش، گرایش گفتمان غالب افراط گرایی در اروپا به سوی این گروه است که در حال بردن «جنگ مغزها و قلب‌ها» از القاعده است و این گروه توانایی قابل توجه ای در جذب مهاجرین اروپایی داشته است. به عنوان مثل در آلمان تعداد کسانی که به تفسیر افراط گرایانه داعش از اسلام گرایش پیدا کرده اند بنابر گزارش رسمی وزارت کشور آلمان از 4500 نفر در سال 2012 به بیش از 6 هزار نفر در سال 2013 افزایش یافته است و در صدی قابل توجه ای از این افراد منتظر فرصتی برای مهاجرت به سوریه هستند و در واقع سوریه به مقصد اول جهادیست های اروپایی تبدیل شده. در گزارش سالانه یورپل آمده است: «تعداد شهروندان اروپایی که در حال سفر به سوریه هستند بویژه کسانی که خواهان جنگ در کنار گروه های وابسته به القاعده هستند به صورت قابل توجه ای در سال 2013 افزایش یافته و به نظر می رسد تا زمانی که جنگ داخلی سوریه ادامه دارد، این کشور مقصد اصلی شهروندان جنگ طلب اروپایی است.»
برنامه ریزی داعش برای غرب
هر چند داعش در حال حاضر بر عراق متمرکز شده اما این " نگرانی بزرگ" وجود دارد که این گروه به زودی توجه خود را به سمت غرب تغییر خواهد داد و گزارش های منتشر شده حاکی از برنامه ریزی جدی این گروه برای ضربه زدن به غرب است. یک عضو سابق داعش که از این گروه جدا شده و به ترکیه فرار کرده در مصاحبه با دیلی تلگراف گفته است که «انگلیسی های حاضر در سوریه در حال دیدن آموزش به عنوان جهادیست هستند و سپس تشویق می شوند به انگلیس بازگشته و حملاتی داخل این کشور انجام دهند.» هر چند ام‌آی5 یا سازمان امنیت داخلی انگلیس میگوید که ردیابی بریتانیایی‌هایی که درسوریه می‌جنگند، حالا اولویت اصلی این نهاد است، امازیرنظرگرفتن و ردیابی همه این افراد کارخیلی سختی است. عضو سابق داعش در ادامه مصاحبه خود افزوده است: «افراد جذب شده از اروپا و آمریکا تحت تاثیر ایدولوژی افراطی ضد غربی قرار می گیرند و همچنین در حال آموزش چگونگی ساخت بمب و کمربندهای انفجاری هستند و سپس به خانه فرستاده می شوند تا به انجام عملیات های تروریستی دست زنند.» بنابر گفته این عضو سابق داعش «جنگ طلبان خارجی در سوریه عموما درباره حملات تروریستی حرف می زنند و به حادثه یازده سپتامبر و همچنین بمب گذاری های لندن افتخار می کنند. «مجاهدین» انگلیسی، فرانسوی و آمریکایی درباره مکان های که می خواهند در اروپا بمب گذاری و یا خود را در آنجا منفجر کنند حرف می زنند.
هر کسی هدفی را مشخص می کند و آمریکایی های حاضر در سوریه نیز می گویند آرزویشان این است که کاخ سفید را منفجر کنند.» مصاحبه دیلی تلگراف تنها یکی از ده ها گزارشی است که درباره اهداف و برنامه های داعش برای انجام عملیات های تروریستی درغرب منتشر شده است.کارشناسان امنیتی غرب معتقدند داعش دیر یا زود عملیات های تروریستی در آمریکا و غرب انجام خواهد داد، به همین دلیل پیشگیری و خنثی کردن این تهدیدها اولویت اول مراکز امنیتی غرب تبدیل شده، سی ان ان اخیرا به نقل از یک منبع امنیتی اروپایی گزارش داد، تحولات سوریه و عراق محور اصلی بحث های مبارزه با تروریسم در اروپا است.
تحقیقات مراکز امنیتی و مطالعاتی غرب
در سال های اخیر مراکز مطالعاتی و امنیتی اروپا به صورت فزاینده ای نسبت به خطرات تروریسم محلی آگاه شده اند. قاضی ژان لویس برگیو، یکی از مقامات ارشد سابق در اداره مبارزه با تروریسم فرانسه، در سال 2003 گزارش داد القاعده تلاش های بیشتر را برای جذب نیروهای در اروپا بویژه در میان زنانی که به اسلام گرویده اند، به کار گرفته است. در سال2004 اداره اطلاعات و امنیتی عمومی هلند گزارش مفصلی درباره زمینه های جذب نیرو برای تروریسم منتشر کرد.
در سال 2007 دپارتمان پلیس نیویورک گزارشی درباره گرایش به افراط گرایی در جوامع اروپایی منتشر کرد و نسبت به خطرهای جدی این پدیده هشدار داد. اما تهدیدهای نوین تروریسم ناشی از بحران سوریه باعث شده تا سازمان ها و مراکز امنیتی اروپا برای مقابله با این تهدیدها اقدامات خود را تشدید و هماهنگ کنند. اوایل ماه گذشته میلادی 9 کشور اروپایی طرحی را برای همکاری اطلاعاتی به تصویب رساندند تا مانع از مهاجرت شهروندان اروپایی برای جنگ به سوریه شوند. اتحادیه اروپا همچنین 20 میلیون یورو برای ایجاد یک مرکز ضد تروریستی اختصاص داده که هدف آن جمع آوری و به اشتراک گذاشتن اطلاعاتی درباره تروریسم در میان 29 کشور عضو این اتحادیه است. یکی از مشکلات نهادهای امنیتی برای مقابله با این پدیده این است که جهادیست ها ممکن است کاملا به یک گروه تروریستی تعلق نداشته باشند و یا دستورات خود را از یک مرکز سازماندهی شده تروریستی دریافت نمی کنند و به صورت خودانگیخته و مستقل عمل می کنند و به همین دلیل پیش بینی رفتار انها را برای پلیس و نیروهای امنیتی سخت است.
غرب دست به دامن سوریه می‌شود
سازمان های امنیتی اروپایی همچنین برای شناسایی و ردیابی افرادی که برای جنگ به سوریه می روند به همکاری ترکیه نیاز دارند که دروازه اصلی ورود جهادیست ها به سوریه محسوب می شود اما این کشور سیاست های متناقضی را در پیش گرفته و حتی گروه جبهه النصره در لیست سازمان های تروریستی قرار نداده و گزارش های درباره همکاری آنکارا با داعش منتشر شده است. از طرف دیگر وال استریت ژورنال گزارش داد، افزایش نگرانی از خطرهای ناشی از بازگشت جنگ طلبان به خانه های خود باعث شده تا بعضی سازمان های امنیتی به صورت محرمانه با دولت سوریه ارتباط برقرار کنند. بنابر این گزارش، این گفت وگوها که سازمان های جاسوسی انگلیس، فرانسه، آلمان و اسپانیا شرکت دارند، بر تبادل اطلاعات درباره شبه نظامیان خارجی متمرکز است.
هرچند در اوایل بحران سوریه مراکز امنیتی اروپا چشم های خود را بروی مهاجرت کسانی که برای جنگ علیه دولت بشار اسد به سوریه می رفتند نادیده گرفت اما تجربه افغانستان از یک طرف و مشاهده تدریجی خطرهای ناشی از بازگشت این مهاجرین به خانه های خود، از طرف دیگر باعث شده تا غرب با کابوس تروریسم نوینی مواجه شود که به نظر نمی رسد به زودی بتواند آن از آن رها شود. همانطور که دکترتوماس هگهمرکارشناس برجسته تروریسم ونویسنده کتابی درباره القاعده میگوید: «بحران سوریه باعث شده مشکل تروریسم تکفیری در اروپا دستکم به مدت بیست سال دیگرادامه یابد.»
منبع: همشهری ماه