برخی آنام را به خاطر باورهای غیرمعمولشان «شیطان پرست» می دانند؛ و برخی به غلط آنها را به «یزید بن معاویه» نسبت می دهند! توجه ناگهانی به این قوم، به خاطر مخمصه‌ای است که در آن گرفتار شده‌اند؛ اما ایزدیها نمی‌خواهند زیر نورافکن توجه بین‌المللی باشند، زیرا شاید با همین دو ر بودن از توجه ها، توانسته‌اند خود را در جوامع کوچک و پراکنده ای در شمال غرب عراق، شمال غرب سوریه و جنوب شرق ترکیه حفظ کنند. مقاله زیر، شناختی کوتاه از این مردم است که اکنون به وسیله تروریست های داعش در حال قلع و قمع هستند:
یزیدیان، ایزدیها یا ایزدیان (به کردی: Êzidî یا ئێزیدی) اقلیت مذهبی کردی هستند که در شمال عراق ،سوریه، جنوب شرقی ترکیه و قفقاز زندگی می‌کنند. آنان به زبان کردی با گویش کرمانجی صحبت می‌کنند. آیین ایشان، ایزیدی یا یزیدی، یک دین باستانی کردی است که از دوران پیش از اسلام وجود داشته است و در آئین‌های باستانی چون مانوی و زرتشتی ریشه دارد.
تخمین شمار ایزدی‌های امروز دشوار است. آمار مختلف، جمعیت آنها را بین ۷۰ هزار تا ۵۰۰ هزار را نشان می‌دهد. جمعیت ایزدی‌هایی که ارعاب شده‌اند، به آنها بهتان زده شده و تحت آزار و اذیت قرار گرفته‌اند، در سده گذشته بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است. همچنین شمار مهاجران ایزدی در چند دهه اخیر در اروپا رو به فزونی‌ست.
مقدس‌ترین معبد ایزدیها در لالش در شمال موصل
ممکن است تصور شود که آزار و اذیت ایزدیها در قلب مناطق مسکونی آنها در کوهستان سنجار در غرب موصل که این روز‌ها صورت می‌گیرد، بر پایه درک غلط از نام آنها است و داعشی‌ها فکر می کنند که این از نام یزید بن معاویه (۶۴۷-۶۸۳ میلادی) خلیفه بسیار منفور اموی نشأت گرفته است. اما اینگونه نیست زیرا گروه تکفیری داعش ــ و نیز همپالکی های آن مانند جبهة النصرة ــ یزید بن معاویه و رفتارهای یزیدی را به عنوان مرامنامه خود باور دارند و حتی گفته می شود که نقشه داشتند در صورت پیروزی در سوریه، حرم حضرت زینب(س) را ویران کرده و مجسمه ای از یزید در دمشق بنا کنند!
اما نام ایزدیها یا یزیدی ها هیچ ربطی به "یزید" و همچنین به شهر ایرانی "یزد" ندارد؛ ولی می‌گویند از واژه فارسی ایزد مشتق شده است که به معنی الهه یا رب‌النوع است. نام ایزدی، که ایزدیها خود را به آن می‌نامند، به معنی «پرستندگان خدا» است.
دسیان (جمع آن دواسان) نامی که خود آنها بر خود می‌گذارند نیز از یک نام نسطوری قدیمی (نسطوری‌ها مسیحیان باستانی در خاورمیانه و شرق هستند) گرفته شده است.
مانند برخی اقلیت‌های دینی و مذهبی دیگر در این منطقه ــ یهودیان، علویان و دروزیان ــ تنها می‌شود ایزدی متولد شد؛ یعنی گرویدن به این دین ممکن نیست. بسیاری از باورهای ایزدیها از مسیحیت مشتق شده است. آنها، هم به انجیل و هم به قرآن احترام می‌گذارند. بسیاری از آیین‌های آنها تنها به صورت شفاهی منتقل شده‌اند.
در ارتباط با پنهان نگاهداشتن بخشی از کیش ایزدیها درک نادرستی از ارتباط این آیین با فلسفه دوگانگی جهان زرتشتیان (نور و تاریکی) و حتی خورشید‌پرستی ایجاد شده است.
پژوهشگران در سال‌های اخیر نشان داد‌ه‌اند که زیارتگاه‌ها (معابد) آنها اغلب با تصویر خورشید آراسته شده و گورهای آنها به سمت شرق، در جهت طلوع آفتاب هستند و آنها عناصر مشترک زیادی با اسلام و مسیحیت دارند.
کودکان به دست یک پیر (موبد) با آب متبرک غسل تعمید داده می‌شوند، در زمان ازدواج، پیر یک نان را دو نیمه می‌کند و نیمی از آن را به عروس و نیمه دیگر را به داماد می‌دهد. عروس در لباس سرخ از کلیساهای مسیحی بازدید می‌کند.
در ماه دسامبر، ایزدیها سه روز روزه می‌گیرند و بعد از آن با پیر خود شراب می‌نوشند. از روز پانزدهم تا بیستم سپتامبر ایزدیها مراسم زیارت همگانی سالانه از آرامگاه شیخ عدی در لالش، در شمال موصل را برگزار می‌کنند که طی آن در رودخانه یک مراسم آیینی غسل دارند. ایزدیها همچنین مراسم قربانی حیوانات و ختنه دارند.
تصاویر ملک طاووس همه‌جا در معابد، زیارتگاه‌ها و گورهای ایزدیها وجود دارد
نام خدای آنها (بالا‌ترین مرتبه ربانی) یزدان است. تصور بر آن است که او در چنان منزلت بالایی است که نمی‌تواند مستقیما پرستش شود. نقش این مرتبه الهی در عین حال نقشی غیرفعال است. او خالق جهان است ولی نگهدارنده آن نیست. هفت روح (فروهر) بزرگ از او منبعث شده‌اند که مهم‌ترین آنها فرشته طاووس یا آنطور که در آیین ایزدی نامیده می‌شود، ملک طاووس، قیم اراده الهی است. در آیین مسیحیت باستانی طاووس نماد بدمنشی بود بخاطر آنکه گفته می‌شد گوشت او فاسد نمی‌شود. ملک طاووس در باور ایزدیها نفس آغازین الهی و از او جدا ناشدنی است و با این ارزیابی آیین ایزدی تک‌خدایی است.
ایزدیها پنج بار در روز ملک طاووس را عبادت می‌کنند. نام دیگر او شیطان است که در عربی به فرشته رانده شده از درگاه خدا گفته می‌شود. همین موجب شده که به ایزدیها انگ اشتباه «شیطان‌پرست» زده شود. ایزدیها به تناسخ اعتقاد دارند، به این معنی که روح به طور متناوب تا تطهیر کامل در جسم حلول می‌کند و به این شکل کاربرد دوزخ از بین می‌رود.
بد‌ترین سرنوشت برای یک پیرو آیین ایزدی، رانده شدن از جامعه ایزدی است چرا که این به معنی آن است که روح او دیگر هرگز پیشرفتی نمی‌کند. گفتگو با هر دین و آیین دیگر هم برای آنها مطلقا ناممکن است.
در مناطق دورافتاده جنوب شرقی ترکیه به سوی مرزهای سوریه و عراق، روستاهای قبلا فراموش شده ایزدیها با خانه‌های تازه‌سازی که خود پیروان این آیین ساخته‌اند، رنگ زندگی به خود می‌گیرند. بسیاری از ایزدیها حالا بعد از آنکه حکومت ترکیه آنها را راحت گذاشته، از تبعید باز‌می‌گردند.
علیرغم قرن‌ها ایذا و آزار ایزدیها، آنها هرگز باورهای خود را رها نکردند. این مسئله گواه درک بالای آنها از هویت و قدرت شخصیت خود است. اگر افراطی‌های داعش، ایزدیها را از عراق و سوریه بیرون کنند، احتمال دارد که بسیاری از آنها در مناطق جنوب شرق ترکیه سکنی گزینند. این بخش از ترکیه جایی است که ایزدیها بدون آنکه مورد آزار و اذیت قرار گیرند، با اعتقاداتشان زندگی کنند.
زنان ایزدی در مناطق دورافتاده سنجر لباس‌های سنتی سفید می‌پوشند
دانش آموزان یک مدرسه دینی ایزدی در مجاورت معبد لالش سرود و دعا می‌خوانند