گروه بین‌الملل مشرق- ترکمنستان چند سالی است که طی یک سری سیاست‌های دنباله‌دار، برای اتباع و مسافرین ایرانی در این کشور مشکلاتی را ایجاد کرده است. علاوه بر بیش از 400 ایرانی که در زندان‌های ترکمنستان به سر می‌برند، ده‌ها و شاید صدها ایرانی دیگر نیز به دلیل کارشکنی‌های دولت ترکمنستان ضررهای مالی و یا حتی جانی دیده‌اند.
اخیراً تجار ایرانی که مطابق معمول و بر اساس قراردادهای قبلی کالاهای خود را به ترکمنستان صادر کرده‌اند، با واکنش جدید طرف‌های قرارداد خود مواجه شده‌اند. شرکت‌های طرف قرارداد تجار ایرانی این‌گونه عنوان می‌کنند که تحریم‌های جدید بانکی آمریکا علیه ایران باعث شده تا بانک‌های ترکمنستان اجازه پرداخت دلاری به ایران را نداشته باشند. این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که "مهدی محمدی" یکی از کارشناسان و فعالین حوزه هسته‌ای در ایران در پاسخ به سؤال خبرنگار بین‌الملل مشرق درباره این که آیا تحریم جدید بانکی علیه ایران وضع شده است، می‌گوید: تحریم بانک جدیدی وضع نشده است، و احتمالاً این موضع‌گیری ترکمنستان، بیش‌تر بهانه‌گیری است، نه این که مربوط به تحریم‌ها باشد.
خبرنگار بین‌الملل مشرق در این خصوص با "واحد شهبازی" تاجر ایرانی که اکنون 24 سال است با شرکت‌های ترکمنستانی کار می‌کند، مصاحبه کرده است. وی اخیراً در این کشور دچار مشکلاتی شده است که طی مصاحبه به آن‌ها اشاره می‌کند. متن مصاحبه مشرق با این تاجر ایرانی به شرح زیر است.
مشکلی که در ترکمنستان با آن مواجه شده‌اید چیست؟
من الان 24 سال است که با ترکمنستان کار می‌کنم. قبلاً بار که می‌رفت، پولش را حواله می‌کردند به دبی و ترکیه و ما هم از آن‌جا پول را می‌گرفتیم. اخیراً بانک‌های ترکمنستان کالایی که از ایران می‌رود به هیچ وجه پولش را نمی‌دهند، می‌گویند دلیلش تحریم‌های جدید آمریکاست. تجارت من در زمینه مسافرخانه‌ها و خانه‌های پیش‌ساخته است که حدود 45 میلیون دلار تبادل بین ترکمنستان و ایران در این زمینه وجود دارد. اما اخیراً بانک‌های ترکمستان بابت کالاهایی که این کشور دریافت می‌کند پول نمی‌دهند. می‌گویند چون از ایران آمده است و تحریم‌های جدید آمریکایی وجود دارد، پول نمی‌دهیم.
آیا بار شما را هم ضبط کرده‌اند یا به ایران برگردانده‌اند؟
نخیر، بارمان در ترکمنستان است. آن‌جا تخلیه‌اش کرده‌اند.
نمی‌توانید بارتان را برگردانید؟
مهم نیست بتوانیم یا نه. بار ما به درد کسی نمی‌خورد. بار سوله است. قطعات و ساختمان‌های پیش‌ساخته است. جای دیگری نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
آیا موضوع را از وزارت خارجه پیگیری کرده‌اید؟ بالأخره شما چند سال است که این کار را می‌کنید.
بله. بنده 24 سال است با ترکمنستان کار می‌کنم و همه چیز ما هم بستگی به سفیر ما دارد. سفیر قبلی آقای "فرقانی" بود. تا زمانی که ایشان بودند، خیال همه راننده‌ها و بازرگان‌ها راحت بود. آن‌ها هم جرأت نداشتند بیایند و چنین کاری را بکنند. اما این سفیر جدیدی که آمده، به نظر من اصلاً سفیر نیست. فقط یک نفر ایرانی گذاشته‌اند آن‌جا. نمیدانم با رابطه انتخاب کرده‌اند، نمیدانم قضیه چه بوده. ضربه‌ای که این‌ها می‌زنند به مملکت و بازرگان‌ها قابل جبران نیست. زمان آقای فرقانی را شما ببینید، یک میلیارد و 300، 400 میلیون دلار صادرات داشتیم، الآن به زیر صد میلیون دلار رسیده. چرا سفیر را احضار نمی‌کنند که جواب بدهد؟
پس این اتفاقی که برای شما افتاده، برای دیگران هم افتاده است؟
بله برای همه افتاده. می‌گویند تحریم‌های جدید آمریکاست. سفیر باید با درایت خودش بتواند این کارها را انجام بدهد. پس بگویید پول ایران به هیچ دردی نمی‌خورد دیگر! قبلاً خود راننده، نقدی پول را از ترکمنستان می‌آورد. ترکمنستان خودش قانون دارد که راننده بیش از ده هزار دلار را نمی‌تواند جابه‌جا کند. دیگر نمی‌گویند که این راننده ایرانی جنسش را آورده و دارد پول جنسش را می‌برد.
این تحریمی که به آن استناد می‌شود، اولاً چه تحریمی است و دوماً از چه زمانی این تحریم اعمال شده که الآن شما به مشکل خورده‌اید؟
الآن حدوداً 20 روزی می‌شود که جنس‌ها را می‌فرستیم، آن طرف می‌گویند این بارنامه‌ای که آمده، چون محل بارگیری کالا ایران است، بانک قبول نمی‌کند که دلار را تبدیل کند و برای ایرانی‌ها بفرستد. قبلاً این‌طور نبود.
پس می‌گویند آمریکا جدیداً این تحریم‌ها را اعمال کرده است؟
بله. جدیداً کالاهایی که از ایران می‌رود، نه تنها برای ترکمنستان، حتی در دبی هم الآن بچه‌ها رفته‌اند و می‌خواستند پولی را جایی بفرستند، اما به آن‌ها هم گفته‌اند فاکتور این جنس از ایران آمده و یا به ایران می‌رودک. حتی در دبی هم پولی به ایران حواله نمی‌کنند.
شما از جزئیات این تحریم خبر دارید که به چه صورت است؟
تا جایی که ما و دوستانمان خبر داریم، بانک مرکزی ترکمنستان گفته است که اگر از ایران جنس بیاید، پولش را نمی‌شود پرداخت کرد.
مراجعه شما به وزارت خارجه چه‌طور بود و جواب آن‌ها چه بود؟
من مراجعه نکردم. می‌دانم که اگر آن‌جا هم بروم می‌گویند خب جنست را نبر. صددرصد جوابشان همین است. من چند کار دیگر هم داشتم، زنگ زدم سفارت، اصلاً جواب نمی‌دادند. شما همین الآن زنگ بزنید بگوید کار داریم، ببینید جواب می‌دهند یا خیر. اطلاعات خود من از سفیرمان بیش‌تر است. یک مسئول اقتصادی گذاشته بودند آن‌جا، طرف آمد برای خودش تجارت کرد. ما هم کار داشتیم، پیگیری کردیم، حتی ما را ممنوع‌الخروج کردند.
اتفاقاتی هم برای یک سری افراد دیگر افتاده است. راننده‌ها را بازداشت کرده‌اند، زندانی کرده‌اند. در جریان آن هم هستید که چه اتفاقی افتاده؟
بله. یک سری از راننده‌ها بوده‌اند که دو سه مثقال تریاک از آن‌ها گرفته‌اند، از یکی یک جعبه سیگار گرفته‌اند. به هر حال، این قانونی است که ترکمنستان گذاشته، هیچ کجای دنیا هم نیست. حکم‌های آن هم خیلی شدید است: 25 سال، حبس ابد. زندان‌های خیلی بدی دارد. چند تا از دوستان خود من آن‌جا هستند، می‌خواهم بروم ملاقاتشان می‌گویند، هر کدام 100 دلار، 200 دلار بدهید برای ملاقات. خانواده ایرانی رفته آن‌جا که با زندانیش ملاقات کند، مجبور شده 200 دلار بدهد.
این‌ها را به عنوان رشوه می‌گیرند یا قانون است؟
نخیر، رشوه است. این‌ها از بی‌عرضگی سفارت است. اگر سفارت ما سفارت باشد، می‌گویند بروید سفارت، وقت بگیرید و بعد به ملاقات زندانی‌تان بروید. چرا این کار را نمی‌کنند؟ سفیر قبلی ما خیلی خوب بود. می‌توانم به جرأت بگویم هر کسی که آن‌جا تردد کرده، نزدیک به 2000 راننده، می‌توانم از همه آن‌ها امضا بگیرم که بگویند از سفارت ناراضی هستند. این سفیر جدید حتی به ترکمنستانی‌ها راه نشان می‌دهد، می‌گوید این‌طور برخورد کنید با ایرانی‌ها، راهش این است.
طبق مذاکرات هسته‌ای که وزارت خارجه انجام داده، قرار بود تحریم‌های جدیدی وضع نشود. به نظر شما چرا این تحریم‌های جدید وضع شده است؟
این همان چیزی است که رهبر هم گفتند. آمریکا بدتر می‌شود، اما بهتر نمی‌شود. همین که ترکمنستان 90 درصد جنس‌هایش را از ایران می‌برد، به نظر من مسئولین جسارت داشته باشند، مثل آن وقتی که بهانه داشتند و گاز را قطع کردند، الآن هم بگویند می‌خواهیم گمرک را مکانیزه کنیم. روزی یک ماشین بفرستند. یک هفته این کار را بکنند، خودشان به التماس می‌افتند. نمیدانم چرا این کار را نمی‌کنند، از چه چیز می‌ترسند! اگر این‌طور باشد که جنس ندهیم خیلی بهتر است. از جاهای دیگر هم قطعاً نمیتوانند جنس بیاورند. مقرون به صرفه نیست برایشان. چندین برابر پایشان تمام می‌شود.
فکر می‌کنید که چه اتفاقی افتاده است؟ قبلاً هم این‌طور بود؟ 4، 5 سال پیش هم ترکمنستان برای ما تعیین تکلیف می‌کرد؟
نه، نه. قبلاً یک بار سفیر ما آقای فرقانی راننده‌ها را جمع کرد، هیچ‌کس بار نیاورد، آن‌ها خودشان آمدند خواهش و التماس کردند، یعنی جواب را با زور دادیم. این‌ها حرف زور را می‌فهمند. کافی است بگویند یک هفته، ده روز مرز بسته است، ایران می‌خواهد کل مرزها را مکانیزه کند، که جای حرفی و اعتراضی هم نماند. روزی هم یک ماشین بیش‌تر نگذارد برود. به التماس می‌افتند.
شما می‌گویید هر باری از ایران به ترکمنستان برود، پولش را پرداخت نمی‌کنند. جنس زیادی از ایران می‌رود به ترکمنستان. پس بقیه تجار چه کار می‌کنند؟
به همه تجار دارد ضربه وارد می‌شود. به کارخانه‌ها ضربه وارد می‌شود. جنس کارخانه‌دار مانده روی دستش. الآن از کارخانه جنس گرفته‌اند، آماده کرده‌اند، اما می‌گویند نمی‌گذاریم برود. نصف پولش را هم داده‌ایم به آن بنده خدا، نصفش را هم گفته‌ایم بعد از ارسال می‌دهیم.
تجاری که از ایران با ترکمنستان کار می‌کنند هیچ ارتباطی با وزارت خارجه و سفارت ندارند که آن‌ها هم در جریان کارها باشند؟
سفارت کاری نمی‌کند. هیچ کاری از آن‌ها برنمی‌آید. از دولت ماهی چند صد دلار حقوق می‌گیرد، هیچ کاری نمی‌کند. یه نفر را نمیتوانند بگویند که کارش را انجام دادیم.
شما تا الآن چه‌قدر متضرر شده‌اید؟
قرارداد ما 45 میلیون دلار است. 7، 8 میلیون دلار جنس را فرستادیم، پول 400، 500 تایش را گرفته‌ایم. بقیه‌اش را هم طرف ترکمنستانی نمی‌گوید نمی‌دهم، ولی وقتی پول از بانک نیاید و نگذارند پول حواله شود، چه فایده‌ای دارد. می‌گویند آمریکا جلوی کار را گرفته است، بیایید به جای پول از ما جنس ببرید. چه جنسی از شما ببریم؟ می‌گویند بیایید نمک ببرید. به دردمان نمی‌خورد که.
در انتها اگر حرفی خطاب به مسئولین دارید، بفرمایید.
خواهشی که دارم از مسئولین، بیایند خط و خط‌بازی را بگذارند کنار. به افراد دلسوز مسئولیت بدهند. اگر ما بتوانیم 100 میلیون دلار صادرات داشته باشیم به هر کشوری، خب توسعه مملکت از همین راه ممکن می‌شود. اما متأسفانه هر کسی می‌آید این‌جا فقط برای خودش کار می‌کند. این اتاق‌های بازرگانی که دارند، تا به حال یک بار از ما دعوت نکرده که بیاییم و جلسه بگیریم. دلشان برای مملکت نمیسوزد. جنسی بوده من خودم برده‌ام ترکمنستان. کشور ترکیه گفته این‌قدر پول بگیرید، اما این جنس ما را به ترکمنستان ببرید. ولی من این کار را نکردم. به خاطر مملکتم. جنس ایرانی برده‌ام، افتخار هم می‌کنم. شاید سود کم‌تری هم کرده باشم، اما جنس ایرانی برده‌ام. همان برند را الآن 18 سال است که دارم می‌برم.