گروه جهاد و مقاومت مشرق: حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری، قاضی بلندپایه‌ای است که از شهریور سال 88 بر مسند ریاست دیوان عدالت اداری تکیه زده است. مرد شماره یک دیوان عدالت اداری، بهمن سال 1327 در قم بدنیا آمد. پدرش گلپایگانی و مادرش اهل خمین بود و از کودکی با طلبگی و راه و رسم تحصیل علوم دینی آشنایی داشت؛ تا اینکه به درجه روحانیت (بعد از دوران طلبگی) رسید. وی در سال 47 با دختر عموی خود ازدواج کرد و ماحصل این ازدواج 5 فرزند بود که 3 پسر و 2 دختر هستند.

مبلغ مذهبی در شهرها و روستاهای کشور بودم

وی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: از سال‌های 1346 تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی که مصادف با سال‌های طلبگی من در قم محسوب می‌شد، در ایام ماه مبارک رمضان، محرم و صفر، تابستان و هر زمانی دیگری به تمام نقاط ایران از شمال تا جنوب از شرق تا غرب برای کار تبلیغات اعزام می‌شدم که این خود باعث آشنایی من با مردم نقاط مختلف و فرهنگ‌های متفاوت آنها بود. در آن دوران تجربیات ارزنده‌ای به دست آوردم؛ تجربیاتی که کمتر کسی از آن بهره‌مند می‌شود و به همین دلیل آن روزها را بهترین سال‌های عمر خود می‌دانم.

شیرین ترین لحظه زندگی رئیس دیوان عدالت اداری

رییس دیوان عدالت اداری سال‌های  قبل از انقلاب را با سختی‌های زیادی طی کرد. او در مورد آن روزها می گوید: بهترین خاطره زندگی ام خبر پیروزی انقلاب بود. آن روز روی منبر بودم و سخنرانی می‌کردم، برگه‌ای به دستم دادند که روی آن نوشته بودند انقلاب پیروز شد؛ هیچ گاه طعم شیرین این خاطره از ذهنم پاک نمی‌شود.

سال 1360 وارد قوه قضائیه شدم

حجت الاسلام منتظری در مورد ورودش به دستگاه قضایی می گوید: یادم می‌آید در آن سال‌ها همراه دوتن از دوستانم به کمک آیت‌الله گیلانی رفتیم. اما من پس از مدتی به علت علاقه فراوان به تحصیل، دوباره به قم برگشتم وبه تحصیل پرداختم، تا اینکه در سال 1359 به دلیل افزایش شرارت منافقان مجددا دعوت به همکاری شدم و به تهران برگشتم و کار را ادامه دادم. بعد از مدتی آیت‌الله گیلانی که معتقد بودند من قاضی خوبی هستم اصرار کردند ابلاغ قضایی بگیرم و پس از اصرار ایشان من موافقت کردم که موقت 6 ماه ابلاغ دریافت کنم. در نهایت آزمونی کتبی وشفاهی از من گرفته شد و بعد مرا به رییس شورای عالی قضایی که آن زمان آیت‌الله موسوی اردبیلی بود، معرفی کردند. نخستین ابلاغ قضایی خودم را در شهریور ماه سال 1360 دریافت کردم و مشغول به خدمت شدم.

منتظری می گوید: از سال 1366 به موجب قانون، سازمان قضایی نیروی مسلح را که ترکیبی از دادستانی نیروی مسلح، سپاه و ارتش بود، به کمک 3 تن از دوستان تشکیل دادیم و در سال 1368 بنا به خواست وزیر دادگستری به عنوان معاون پارلمانی این وزارتخانه انتخاب شدم و در حاشیه آن وظایف دیگری را نیز به عهده‌ام گذاشتند.

اما در دوره مجلس ششم به علت اختلاف‌هایی که میان من و اکثریت مجلس پیش آمد به دعوت دادستان کل کشور، معاون اول دادستان شدم و بعد از 4 سال مشاور ریس قوه قضاییه وقت، یعنی آیت الله شاهرودی شدم، در آن موقع مقام معظم رهبری که قبل از آن هم در زمان ریاست آیت‌الله یزدی چنین ماموریتی را به من داده بودند، دوباره مرا به عنوان بازرس قوه قضاییه منصوب کردند و حدود 9 ماه در این سمت ماندم.

رسیدگی به پرونده تخلفات سپاه، ارتش و کمیته انقلاب اسلامی

اما این تمام داستان زندگی کاری و قضایی حجت الاسلام منتظری نیست. عضو شورای عالی قضایی کشور می گوید: در دهه 60 به عنوان حاکم شرع دادگاه انقلاب سپاه پاسداران منصوب شدم و وظیفه من رسیدگی به تمامی پرونده های مرتبط با پاسداران، بسیج و کمیته انقلاب بود. بعد از مدتی دادسرای انقلاب ارتش با سپاه ادغام شد و به سازمان قضایی نیروهای مسلح تبدیل شد که همچنان این سازمان در حال فعالیت است.

رئیس دیوان عدالت اداری در پاسخ به اینکه در آن دوران به چه تخلفاتی در نیروهای مسلح رسیدگی می کردید گفت: پرونده های سپاه اعم از جرایم عمومی و نظامی را با اجازه امام خمینی(ره) بررسی و حکم صادر می کردیم.

برگزاری دادگاه در جبهه

مسئول رسیدگی به تخلفات نیروهای مسلح در دوران دفاع مقدس در پاسخ به اینکه آیا ایران هم مانند سایر کشورها در زمان جنگ دادگاهی به نام دادگاه صحرایی داشته است گفت: نه چنین دادگاهی نداشتیم. البته در مراکز استانهای جنگی دادگاه های قضایی ویژه نیروهای مسلح فعال بود. اما گاهی از اوقات اقتضا می کرد این دادگاه ها در خود جبهه تشکیل می شد. این حوادث یا تخلفات ناشی از خطای یک نظامی بود.

برخی از موارد قضایی را از امام(ره) استفتاء می کردیم

از قاضی دوران جنگ سوال کردیم که در آن دوران برخی قوانین امروزی در امر قضاوت هنوز تدوین نشده بود و شما چگونه حکم صادر می کردید که پاسخ داد: ما اختیاراتی داشتیم. البته برخی قوانین جزایی (قصاص، دیات، دیون و غیره ...) هم جدید شده بود. اما اگر مواردی پیش می آمد از امام(ره) استفتاء می کردیم.

مسئول رسیدگی به تخلفات نیروهای نظامی در دوران دفاع مقدس می گوید: در دوران جنگ در میان جرایم و مجازات ها اجرای حکم اعدام هم داشتیم. البته مراحل قانونی باید طی می شد و دیوانعالی باید حکم نهایی را صادر می کرد اما بسیار محدود بود.  بعنوان مثال ما موردی داشتیم که دو برادر از خانواده ای محترم بودند که یکی از برادر ها به دلیل یک شوخی برادر دیگر را کشته بود و ما باید رسیدگی می کردیم. حتی پرونده هایی داشتیم که به دلیل قتل یک رزمنده به دلیل بی توجهی فرد ضارب اقدام به خودکشی می کرد. البته ناگفته نماند که بیشتر این اتفاقات به دلیل همان بی اطلاعی دقیق از استفاده درست از اسلحه و مهمات بود.

اشد مجازات برای جاسوسان جنگ

منتظری در مورد شناسایی و دستگیری و محاکمه افراد نفوذی یا خائن در جبهه ها هم گفت: چنین پرونده هایی هم داشتیم. گاهی پیش می آمد که جاسوسان در دل رزمنده ها نفوذ می کردند و ما اشد مجازات را برای آنها در نظر می گرفتیم.

فعالیت هیئت ویژه رسیدگی به اختلافات سپاه و ارتش

قاضی دوران جنگ در ادامه ناگفته هایش از هشت سال دفاع مقدس به مسئولیتی اشاره می کند که شاید کمتر به آن پرداخته شده است. می گوید: من عضو هیئتی بودم که از سوی شورای عالی دفاع تشکیل شده بود. این هیئت را نمایندگانی از سپاه، ارتش، ستادکل و مقام قضایی تشکیل می دادند. وظیفه این هیئت این بود که اختلافات میان سپاه و ارتش را در دوران جنگ بررسی و حل کند. گاها دیده می شد که نیازهای سپاه را ارتش تامین نمی کرد و این هیئت وارد می شد. خدارحمت کند مرحوم نظران پای ثابت هیئت بود و آن زمان رئیس دفتر آیت الله خامنه ای (مقام معظم رهبری) در شورای عالی دفاع بودند. گاهی دیده می شد که نیروهای سپاه نیاز به استقرار در پادگان داشتند اما ارتش می گفت که مجوز ندارم و ما مشکلات اینچنینی را برطرف می کردیم. کارما هم ساکن نبود و باید با بالگرد از خرمشهر تا کردستان در حال پرواز یا سوار بر خودرو می بودیم و هرجا می رفتیم مشکلات را برطرف می کردیم و موفق هم بودیم.

گفتگو از سید هادی کسایی زاده