به گزارش مشرق، یکی از موضوعات محوری در رابطه با مسائل سیاسی و امنیتی کنونی در خاورمیانه، گسترش دامنه فعالیت گروههای تکفیری در سطح منطقه و مهمتر از آن ظهور و پیدایش گروههایی تکفیری جدید در برخی کشورهای دچار بحران در منطقه است. به نحوی که این گروهها از وضعیت بحرانی کشورهایی نظیر سوریه و عراق بهره‌برداری نموده و با اتخاذ اقدامات خشونت‌آمیز و فعالیت مسلحانه جدی علیه دولتها و مردم این کشورها، خود به موضوعی امنیتی تبدیل شدهاند. این موضوع از این نظر دارای اهمیت است که نه‌تنها کشورهایی نظیر سوریه و عراق را دچار بیثباتی کرده است، بلکه تهدیدات امنیتی را نیز علیه دیگر کشورهای خاورمیانه مطرح کردهاند.
اما موضوع قابل‌توجه در مورد فعالیت این گروههای تکفیری، به رابطه شعارها و سیاستهای اعلامی از سوی این گروهها با اقدامات و اهداف عملیاتی آنها برمیگردد. بدین شکل که هرچند گروههای تکفیری فعال در سطح منطقه همانند دولت اسلامی عراق و شام (داعش)، جبهه النصره و دیگر شاخه‌های القاعده به بهانه و با شعار اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان اقدام به عضوگیری و فعالیتهای سیاسی و نظامی علیه دولتهای منطقه کردهاند، اما طیف و دامنه فعالیتهای آنها نشان میدهد که این گروهها اهداف دیگری را فراتر از چنین شعارهایی تعقیب میکنند؛ چراکه نسبت به بزرگ ترین وجدی ترین ناقض حقوق مسلمانان در سطح منطقه، یعنی رژیم صهیونیستی بی‌توجه هستند و حتی در برخی موارد منافع همسویی با آن تعقیب میکنند.
این مسئله، یعنی بیتوجهی گروههای تکفیری به حمایت از مسلمانان در مقابل رژیم صهیونیستی و مبارزه با رژیم صهیونیستی بعد از گذشت چند سال از فعالیت این گروهها به موضوعی آشکار برای افکار عمومی و رهبران منطقه تبدیل شده و اخیراً موردتوجه و تأکید علما و رهبران منطقه نیز قرار گرفته است. در این راستا، «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی در «کنگره‌ی جهانی جریان‌های تکفیری از دیدگاه علمای اسلامی» در تهران اعلام کردند: «پشتیبانان جریان تکفیر، در مقابل رژیم صهیونیستی یک اخم هم نمیکنند و حتی با این رژیم برای مقابله با مسلمانان همکاری میکنند ولی برای ضربه زدن به کشورها و ملت‌های اسلامی، حضور فعال دارند» (1).
با توجه به آشکار شدن و اثبات بیتوجهی جریانها و گروههای تکفیری فعال در منطقه به موضوع مبارزه با رژیم صهیونیستی، فهم و درک این مسئله دارای اولویت است؛ زیرا می‌تواند در فهم ماهیت گروههای تکفیری، شناسایی انگیزههای حامیان آنها و همچنین کشف اهداف واقعی این گروهها فراتر از شعارهای اعلامی اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان تأثیرگذار باشد. با توجه به این مهم، در ادامه به بررسی مهم ترین دلایل این موضوع، یعنی علل بیتوجهی گروههای تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی پرداخته میشود.
ماهیت گروههای تکفیری
یکی از مهم ترین دلایل بیتوجهی گروههای تکفیری به‌خصوص داعش به مسئله فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی، به ماهیت چنین گروههایی برمیگردد. برخلاف ادعای رهبران این گروهها و حامیان بیرونی آنها، نباید گروههای تکفیری را گروههایی با ماهیت مذهبی و اسلامی تصور کرد. بلکه فعالیت و اقدامات چنین گروههایی به‌خصوص در جریان تحولات چند سال اخیر سوریه و عراق نشان میدهد گروههایی مانند داعش با ادعاها و شعارهای اسلامی از اساس گروههایی سیاسی با هدف سرنگونی دولتهای منطقه و تغییر موازنه منطقهای هستند؛ هرچند برداشت خاصی نیز از اسلام دارند و این موضوع را بیشتر به نمایش گذاشتهاند. چنین ماهیت و اهدافی باعث شده است اولویت مبارزات آنها نه رژیم صهیونیستی بلکه دولتهای منطقه باشد و هدف کسب قدرت را در کشورهای دچار بحران کنونی تعقیب کنند.(هرچند که مستندات قابل‌توجهی در مورد نقش آمریکا و دیگر کشورهای حامی رژیم صهیونیستی در پیدایش گروه تروریستی داعش وجود دارد.)
مسئله مهم دیگر در این رابطه، تفاوت گروههای تکفیری جدید مانند داعش با القاعده است. درحالی‌که القاعده به‌عنوان مادر گروههای تکفیری به دنبال رویارویی با «دشمن دور» یعنی امریکا و منافع آن – ازجمله رژیم صهیونیستی- بود، گروههای تکفیری کنونی چنین سیاست و اولویتی را تعقیب نمیکنند و اولویت خود را بر مبارزه با «دشمن نزدیک» یعنی شیعیان در مقابل سنیها قرار دادهاند. این عنصر نیز یکی از عوامل عدم مبارزه آنها با رژیم صهیونیستی در زمان کنونی است. زیرا اولویت مبارزه گروههای تکفیری تغییر کرده و در زمان کنونی جوامعی از مسلمانان است که البته دلیل آن را نیز باید در چگونگی پیدایش این گروهها و حامیان آنها جستجو کرد (2).
الگوی دوستی و دشمنی در سطح منطقه
تحولات اخیر خاورمیانه و همچنین تلاشها در راستای تغییر و یا حفظ وضعیت موازنه قوا در آن، از سوی بازیگران متعارف و غیرمتعارف فعال در منطقه باعث تغییر الگوهای دوستی و دشمنی در سطح منطقه و همچنین تغییر برخی مراجع تهدید شده است. این موضوع بر دامنه فعالیت گروههای تکفیری تأثیرگذار بوده و یکی از دلایل عدم ورود آنها به روند مبارزه با رژیم صهیونیستی به شمار می‌آید.
همان‌طور که در قسمت فوق اشاره شد، گروههای تکفیری در زمان کنونی اولویت خود را مبارزه علیه «دشمن نزدیک» قرار دادهاند و با ارائه الگویی تفرقه افکنانه از دوستی و دشمنی در سطح منطقه، شیعیان را دشمن اولیه و نخست جامعه سنی معرفی کرده و در ورای اهداف سیاسی خود در پی مبارزه و تضعیف شیعیان هستند؛ بدین شکل که دغدغه مبارزه با دشمن جامعه مسلمانان در سطح منطقهای- یعنی رژیم صهیونیستی- را ندارند. این برداشت کاملاً در سخنان و مواضع رهبران داعش به‌عنوان مهم ترین گروه تکفیری نمایان است.
مسئولان ارشد داعش با بیان اینکه تا شیعیان هستند دغدغه مبارزه با رژیم صهیونیستی را ندارند در مورد عدم حمله به رژیم صهیونیستی اعلام کردهاند وجود «دشمن نزدیک‌تر» یعنی شیعیان وقت حمله به رژیم صهیونیستی را به آنها نمی‌دهد (3)
تکفیریها و رژیم صهیونیستی دشمنان مشترکی دارند
میتوان یکی از دلایل تأثیرگذار و مهم عدم ورود گروههای تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی را وجود دشمنان مشترکی برای آنها معرفی کرد. در واقع همان‌طور که تحولات منطقه نشان میدهد از زمان آغاز و گسترش فعالیت جدی گروههای تکفیری مانند داعش و جبهه النصره در سوریه و عراق، گروههایی نظیر حزبالله به‌طور جدی و تا میزان تأثیرگذاری وارد مبارزه با گروههای تکفیری شدهاند و حتی در برخی جبه‌های نبرد در سوریه، ورود حزبالله سرنوشت برخی مبارزات را تغییر داده و باعث شکست گروههای تکفیری در مقابل ارتش سوریه شده است.
چنین مسائلی سبب شده‌است که گروههای تکفیری در زمان کنونی بازیگرانی مانند حزبالله را دشمن خود تلقی کرده و از آنجا که حزبالله جدی ترین دشمن رژیم صهیونیستی در منطقه «شام» محسوب میشود، وجود چنین دشمن مشترکی برای گروههای تکفیری و رژیم صهیونیستی به‌نوعی یک اتحاد طبیعی را میان آنها علیه حزبالله ایجاد کرده است که نه‌تنها مانع درگیری مستقیم آنها و عدم حمله تکفیریها علیه رژیم صهیونیستی شده، بلکه زمینه همکاری آنها در برخی موارد را نیز فراهم کرده است.
همسویی در اهداف
علاوه بر ماهیت گروههای تکفیری، چگونگی ترسیم الگوی دوستی و دشمنی از نگاه تکفیریها و داشتن دشمنان مشترک، اهداف همسو و مشترک در سطح منطقهای نیز ازجمله دلایل عدم ورود گروههای تکفیری به روند و جبهه مبارزه با رژیم صهیونیستی علیرغم شعارهای اسلام‌گرایانه آنها هست.
با توجه به ماهیت گروههای تکفیری و حامیان آنها و همچنین تلاشهای مرتبط با وضعیت موازنه قوا در سطح منطقه میتوان ادعا کرد که گروههای تکفیری در مواردی نظیر مبارزه با دولتهای همسو با محور مقاومت و ایجاد اختلاف و فرقهگرایی میان کشورهای اسلامی اهداف مشترکی با رژیم صهیونیستی تعقیب میکنند که در عدم درگیری این دو بازیگر تا زمان کنونی تأثیرگذار بوده است. بهگونهای که برخلاف تصورات اولیه، رژیم صهیونیستی نه‌تنها تصور تهدید گونهای از داعش و دیگر گروههای تکفیری نداشته است بلکه آنها را بازیگری همسو با اهداف خود در تضعیف نظامهای سیاسی سوریه و عراق، ایجاد تهدیداتی علیه ایران و درنهایت تعمیق اختلافات میان کشورهای اسلامی میداند که در جهت تغییر موازنه قوا به نفع رژیم صهیونیستی فعالیت میکند
این وضعیت بهگونهای است که این فرضیه مطرح شده است که داعش با تعقیب چنین اهدافی پازل رژیم صهیونیستی را در سطح منطقه تکمیل میکند؛ چراکه وارد مبارزه با دشمنان اصلی رژیم صهیونیستی در منطقه شده و به جای مبارزه با رژیم صهیونیستی به‌عنوان دشمن مسلمانان، اهداف آن را اجرایی خواهد کرد. در واقع داعش و دیگر گروههای تکفیری برای رژیم صهیونیستی بیشتر از اینکه یک تهدید نظامی باشد، یک ابزار دستیابی به اهداف مهم بوده و هستند. دامن زدن به نزاع‌های مذهبی و طایفه‌ای، دور کردن اذهان از مسئله فلسطین و تضعیف جبهه مقاومت در عراق و سوریه ازجمله این اهداف اهداف مشترک داعش با رژیم صهیونیستی و تأثیرات آن در گزارش یکی از رسانههای رژیم صهیونیستی به‌روشنی بیان شده است: «ایران و حزبالله با جبهه دوم القاعده در عراق مواجه می‌شوند. ایران برای حفظ منافع استراتژیک خود، مجبور به ارسال نیرو به عراق برای نجات بغداد از سقوط خواهد شد که می‌تواند منجر به تضعیف جبهه سوریه شود و ... مهمتر از هر چیز، این یکی دیگر از عرصه‌های جنگ سنی و شیعه خواهد بود» (4). پس میتوان مدعی شد چنین اهداف مشترکی باعث شدهاند نه‌تنها شاهد فعالیتی از سوی گروههای تکفیری علیه رژیم صهیونیستی نباشیم، بلکه بدانیم صهیونیستها نسبت به پیامدهای مثبت فعالیت گروههای تکفیری برای خود آگاهی دارند.
همکاری رژیم صهیونیستی با داعش و گروههای تکفیری
یکی دیگر از دلایل بیتوجهی گروههای تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی را باید در همکاری اطلاعاتی رژیم صهیونیستی با گروههای نظیر داعش و ارائه کمکهایی به آنها در خصوص مداوای مجروحان جنگی جستجو کرد که تاحدودی باعث نیاز چنین گروههایی به رژیم صهیونیستی شده است. البته این موضوع خود معلول عوامل دیگری نظیر وجود دشمنان و اهداف مشترک در سطح منطقه هست اما به‌طورکلی در عدم اتخاذ اقداماتی از سوی این گروهها علیه رژیم صهیونیستی و منافع آن تأثیرگذار بوده‌اند.
در زمان اوج تنشها در سوریه گزارشهایی متعددی منتشر شد که نشان میداد تعداد قابل‌توجهی از مجروحین گروه داعش در جریان مبارزه با ارتش سوریه برای مداوا و معالجه به سرزمینهای اشغالی منتقل‌شده‌اند و رژیم صهیونیستی در این رابطه کمکهای پزشکی قابل‌توجهی به داعش اعطا کرده است. علاوه بر این و مهمتر از آن، افشاسازی برخی اسناد و برخی گزارشهای رسانهای نشان میدهد رژیم صهیونیستی همکاری اطلاعاتی قابل‌توجهی با گروههای تکفیری به‌خصوص داعش در اجرای عملیات در عراق و سوریه و مرز لبنان داشته است. بهگونهای که دستگاههای اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در همکاری با عربستان اطلاعات قابل‌توجهی را برای اجرای عملیاتهای جبهه النصره در لبنان و پیشروی و حمله داعش به عراق به‌خصوص تصرف موصل به این گروههای تکفیری ارائه کردهاند (5).
چنین کمکها و همکاریهایی هرچند ریشه در اهداف مشترک این گروهها و رژیم صهیونیستی علیه جبهه مقاومت و برخی دولتهای منطقه دارد، اما خود دلیلی بر عدم حمله این گروهها به رژیم صهیونیستی محسوب میشود.
جمع‌بندی
هرچند اقدامات وحشیانه و غیرانسانی گروههای تکفیری به‌خصوص داعش در سوریه و عراق توجهات زیادی را به خود جلب کرده است، اما تناقض در شعارها و سیاستهای اعلامی این گروهها با فعالیتها و اهداف آنها در سطح عملیاتی نیز موضوعی است که موردتوجه افکار عمومی و رهبران کشورهای منطقه قرار گرفته است.
گروههای تکفیری فعال در زمان کنونی با شعارهایی نظیر اجرای شریعت اسلامی و دفاع از اسلام و مسلمانان فعالیتهای خود را در کشورهای مسلمان منطقه آغاز کردهاند، اما در مواجهه با بزرگ ترین ناقض حقوق مسلمانان و دشمن اصلی آنها در سطح منطقه، یعنی رژیم صهیونیستی کوچک‌ت رین اقدامی اتخاذ نکردهاند. این موضوع ریشه در دلایل و عوامل مختلفی دارد که برخی از آنها به ماهیت گروههای تکفیری مرتبط است و برخی دیگر نیز به وضعیت منطقه، اهداف این گروهها و سیاستهای حامیان آنها برمیگردد؛ بهگونهای که با توجه به این عوامل انتظار نمیرود در آینده نیز شاهد اتخاذ اقدامی از سوی گروههای تکفیری علیه رژیم صهیونیستی باشیم.(چراکه اساساً این گروه تروریستی دست‌پرورده غربی‌ها است)
ازجمله مهم ترین دلایل بیتوجهی گروههای تکفیری به مبارزه با رژیم صهیونیستی به ماهیت سیاسی و غیر اسلامی و غیرمذهبی چنین گروههایی برمیگردد. هرچند این گروهها با شعائر اسلامی فعالیت خود را آغاز کردهاند اما اهدافی سیاسی مانند سرنگونی برخی دولتهای منطقه و کسب قدرت را تعقیب میکنند و مسائلی مانند دفاع از حقوق فلسطین و مسلمانان در مقابله با رژیم صهیونیستی برای آنها موضوع دارای اولویتی محسوب نمیشود. به همین دلیل است که چنین گروههای دشمن خود را بخشی از جامعه مسلمانان یعنی شیعیان و نه رژیم صهیونیستی در نظر گرفته‌اند.
علاوه بر این، مسائل دیگری نظیر وجود دشمنان و اهداف مشترک میان گروههای تکفیری و رژیم صهیونیستی آنها را با یک اتحاد نانوشته در یک جبهه قرار داده است و انتظار درگیری آنها در وضعیت فعلی منطقی نخواهد بود. زیرا هر دو، حزبالله و بازیگران محور مقاومت را دشمن اصلی خود تعریف کردهاند و هر دو نیز اهدافی نظیر تضعیف و سرنگونی برخی دولتهای همسو با مقاومت، تغییر موازنه قدرت منطقه علیه ایران و تعمیق اختلافات فرقهای میان مسلمانان را تعقیب میکنند.
منابع:
1- http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=28249
2- http://wanacenter.ir/vdcc.iq1a2bqmola82.html
3- http://jamnews.ir/detail/News/371678
4- http://tabyincenter.ir/index.php/research/102
5- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/322355/
احمد حرفی
منبع: تبیین