به گزارش مشرق، 'شینزو آبه' زمانیکه در سال 2013، پس از چندین سال برای دومین بار به نخست وزیری ژاپن رسید، دو رویکرد کلی را در دستور کار قرار داد : الف ' سیاست تسهیل مالی، برای کمک به بازگشت رشد اقتصادی، ب – سیاست لغو ممنوعیت صادرات نظامی.

ژاپن به عنوان کشوری که بنیاد اقتصادش را بر پایه صادرات کالا استوار کرده است، با رشد صادرات چین و کره جنوبی در 15 سال اخیر، به شدت در تنگنا قرار گرفت. بحران جهانی اقتصاد که روی ژاپن بیش از چین اثر گذاشت و سپس سونامی عظیم سال 2011 سبب شد که رشد اقتصاد ژاپنی ها تقریبا متوقف شود و تورم، روندی معکوس (کاهنده) بپیماید که این در درازمدت می توانست به معنای کاهش اقتصادی باشد. سیاست تسهیل دقیقا برای فرار از روند کاهنده تورم (کاهش پیوسته قیمت ها) و انگیزش تولید در این کشور انجام شد.

اما آزاد کردن صادرات تسلیحاتی هم دلیل روشنی داشت: ژاپن به عنوان یکی از صنعتی ترین و فناورترین کشورهای جهان، در شرایط تنگنای اقتصادی چرا نباید از ظرفیت های صادرات سلاح بهره مند شود؟ و چرا باید قانون انزوای نظامی توکیو که مربوط به دوران شکست جنگ جهانی دوم و دعوای بلوک شرق و غرب بود، همچنان ادامه یابد؟ وقتی دو همسایه و رقیب ژاپن، یعنی چین و کره جنوبی، به ترتیب، سالانه نزدیک به 2 میلیارد دلار و بیش از 300 میلیون دلار سلاح صادر می کنند، توکیو چرا باید از این پهنه تجاری، محروم باشد؟

بنابراین، دولت ژاپن پس از چند دور بحث در پارلمان و ایجاد گفتمان رسانه ای و سیاسی در این کشور، تصمیم گرفت در سال 2014 وارد عرصه صادرات سلاح بشود.

 تجربه ترکیه

با اینکه تقریبا یک سال از تصویب قانون آزادی صادرات سلاح در ژاپن می گذرد، این کشور تاکنون موفق نشده است هیچ معامله عمده ای در این حوزه انجام دهد. تقریبا از دو سال پیش، صحبت از فروش موتور تانک به ترکیه مطرح شده بود. ترک ها قصد ساخت یک تانک ترکیه ای یا به قول خودشان 'ملی' را دارند. موتور تانک های تیپ 10 (Type 10) ژاپن، یکی از مدرن ترین و قدرتمندترین موتورهای تانک در جهان است و توکیو تا مرز امضای قرارداد با آنکارا هم پیش رفت. اما در اسفند 92 این معامله به هم خورد.

ظاهرا موضوع این بود که ترکیه نام تانک جدید را 'آلتای' (Altay) گذاشته بود. 'آلتای' عنوانی نژادی است و به همه زبان های خانواده ترکی و مغولی اشاره دارد. درست مانند این است که ایران و آلمان تانکی بسازند و نامش را بگذارد تانک 'ژرمنی - آریایی' یا عرب ها تانکی بسازند و اسمش را بگذارند تانک 'سامی'. چنین نامی، به خودیِ خود می تواند تنش آفرین باشد. سال 2013 مطابق خبر 'آرمی رکوگنیشن'، جمهوری آذربایجان علاقمندی اش را برای خرید تانک های آلتای اعلام کرده بود و ترک ها هم حاضر نبودند قرارداد تعهد عدم صادرات یا محدودیت صادرات با ژاپن امضا کنند.

فقط تصور اینکه جمهوری آذربایجان بتواند با کمک تانک هایی که ژاپن در ساخت آنها نقش داشته، بر ارمنستان چیره شود و ثبات منطقه قفقاز به هم بخورد و روسیه به دشمن شماره یک ژاپن تبدیل شود، کافی بود که ژاپنی ها از امضای قرارداد فروش موتور تانک با ترکیه منصرف شوند. نشریه دیفنس نیوز در تاریخ 5 مارس 2014، خبر منتفی شدن قرارداد را منتشر کرد و تمایل آنکارا به صادرات تانک را یکی از دلایل لغو قرارداد دانست.

 تجربه هندوستان

هندی ها برای عملیات گشت و شناسایی دریایی، علاوه بر هواپیماهای قدیمی و دهه هفتادی توپولف و ایلوشین، از 14 فروند هواپیماهای پیشرفته P-8 ساخت آمریکا نیز استفاده می کنند. توکیو از یک سال پیش به دولت هند پیشنهاد خرید 15 فروند هواپیمای گشت و شناسایی US-2 را داده است. US-2 ساخت ژاپن است و چون هواپیمای جت نیست، از نظر قدرت موتور و سرعت به پای p-8 نمی رسید، اما هواپیمای ژاپنی از نظر توانمندی های راداری و شناسایی، چیزی از مدل آمریکایی کم ندارد و از سه مزیت ویژه نیز برخوردار است:

الف – هواپیمای US-2 هواپیمایی آبی – خاکی است؛ یعنی توانایی نشست و برخاست را هم روی باند فرودگاه و هم روی دریا دارد. P-8 تنها روی فرودگاه می تواند پرواز کند.

ب – برد US-2 حدود 4 هزار و 500 کیلومتر، یعنی تقریبا دو برابر P-8 است که این ویژگی در عملیات های طولانی گشت و شناسایی بسیار کاربرد دارد.

پ – قیمت هر فروند هواپیمای جت P-8، بیش از 250 میلیون دلار و بهای هر فروند US-2 کمی بیش از یکصد میلیون دلار است.

مشخصات هواپیمای US-2 برای هر کشوری با مرزهای آبیِ زیاد، وسوسه کننده است. درست به همین دلیل است که سخن از پیشنهاد این هواپیما به ارتش بریتانیا نیز به میان آمده است. پیشنهاد به لندن، تقریبا دو هفته پیش مطرح شد و باید منتظر ماند و دید که آیا بریتانیایی ها با توجه به روابط راهبردی با ایالات متحده، حاضرند هواپیمای ژاپنی را به جای مشابه آمریکایی اش بخرند؟

از سوی دیگر، هندی ها بر اساس سیاست دولت 'نارندرا مودی' برای انتقال فناوری نظامی، به ژاپنی ها اعلام کرده اند که هواپیمای ژاپنی را پسندیده اند؛ مشروط به آنکه این هواپیما در خاک هندوستان و با مشارکت کشور هند ساخته شود.

هندی ها حتی به مقام های ژاپنی گفته اند که می خواهند یک زیردریایی رادارگریز با قابلیت پرتاب موشک های سطح به سطح و زمین به هوا بسازند و در این زمینه، علاقمند به استفاده از فناوری زیردریایی Soryu هستند. زیردریایی کلاس سوریو، به طور مشترک توسط صنایع سنگین میتسوبیشی و شرکت کشتی سازی کاواساکی ساخته شده و از سال 2009 به خدمت نیروی دفاع دریایی ژاپن درآمده است.

بنابراین، یک بار دیگر توپ در زمین ژاپن است که باید بین لغو توافق یا پذیرش برخی شرط های مشتریانش، یکی را انتخاب کند.

 آینده ژاپن در بازار سلاح

با توجه به اینکه هندوستان با همه کشورهای دوستِ ژاپن دوست است و همزمان دو کشور، یک رقیب مشترک به نام چین هم دارند، به نظر می رسد دهلی و توکیو بر سر انتقال فناوری ساخت هواپیما و زیردریایی به هند به توافق برسند و اختلافی هم اگر هست، پیرامون مسایل فنی و جزییاتِ توافق باشد.

اما شمار کشورهایی که شرایط ویژه هند را داشته باشند، در کل جهان به تعداد انگشتان یک دست هم نیست. ژاپنی ها یا باید مانند کره جنوبی، سلاح سبک و گاز اشک آور صادر کنند یا اگر می خواهند وارد بازار سلاح های سنگین شوند، ناچارند دو واقعیتِ این بازار را بپذیرند:

1 – با وجود رقیبانی سرسخت مانند آمریکا، توکیو ناچار است گاه ملاحظات سنتی اش در هماهنگی امنیتی با آمریکا را کنار بگذارد و در بازار تسلیحاتی به واشنگتن به عنوان یک رقیب بنگرد.

2 – صادرات سلاحِ سنگین با صادرات لوازم خانگی و دوربین عکاسی بشدت فرق دارد. حضور جدی در بازار تسلیحاتی، نیازمند اتخاذ تصمیم های سیاسیِ بزرگ است.