رهبر انقلاب نیز صبح روز پنجشنبه در دیدار با خبرگان رهبری با اشاره به شخصیت، سوابق و خدمات آیت الله یزدی، انتخاب رئیس جدید خبرگان را انتخابی "مناسب" و "بجا" خواندند و خاطرنشان کردند: این انتخابات، "بسیار متین" و بدون حاشیه های رایج برگزار شد و می‌تواند الگویی برای دیگر دستگاه‌ها باشد.
فردی که از پیشگامان نهضت اسلامی است و سال‌ها رنج زندان و تبعید را کشیده و پس از انقلاب نیز در تمامی عرصه‌های انقلابی حضور جدی داشته است؛ از نمایندگی و نائب‌رئیسی مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان گرفته تا ریاست قوه قضاییه و ریاست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. در این مطلب به بیان برخی از سوابق انقلابی آیت الله یزدی اشاره می‌کنیم که در دیگر رسانه‌ها کمتر مطرح شده است و جذابیت‌هایی نیز برای خوانندگان دارد.
تولد و تحصیل
آیتالله محمد يزدي در سال 1310 هجري شمسي در خانواده‌اي متدين در اصفهان چشم به جهان گشود.
پدر آيتالله يزدي، مرحوم «شيخ علي يزدي» نام داشت كه از شاگردان «شيخ عبدالكريم حائري» و از روحانيون معروف اصفهان بود كه امامت جماعت يكي از مساجد اصفهان را برعهده داشت.
آیتالله محمد يزدي تحصيلات خود را ابتدا در محضر پدر و با فراگيري زبان فارسي آغاز كرد و پس از آن، عازم مكتب خانه شد؛ مكتب خانه‌هاي آن روزگار اغلب در مسجد بود و فاقد ميز و صندلي! پس از گذراندن دوره مكتب، براي گذراندن كلاس چهارم آن نظام آموزشي، به نخستين مدرسه‌اي كه در اصفهان به سبك جديد تأسيس شده بود و يكي از روحانيون كه با پدر او نيز سابقه دوستي داشت، آن را اداره مي‌كرد، رفت. شش كلاس آن نظام را در آن مدرسه گذرانيد.
تحصيلات حوزه را كه در آغاز نزد پدر آموخته بود، در مدرسه «كاسه‌گران» اصفهان ادامه داد و سپس به مدرسه «ملا عبدالله» رفت و به تحصيل شرح لمعه مشغول شد. پس از آن به مدرسه صدر آمد و به خواندن «قوانين» پرداخت و در اين ميان، از محضر عالمان بزرگ اصفهان نيز در زمينه‌هاي علمي و معنوي بهره مي‌برد.
آيتالله يزدي درباره همراه بودن درس امام(ره) با بينش سياسي مي‌گويد: «ايشان در مسائل سياسي و آموزش آن، در كنار دروس رسمي حوزه شيوه‌هاي عجيبي داشتند. براي مثال عرض مي‌كنم كه يك بار در كلاس درس اصول، از اين شيوه استفاده كردند. در اصول فقه، بحثي وجود دارد تحت اين عنوان كه امر و نهي در صورتي معنا دارد كه مخاطب آن قابليت تأثير پذيري و انبعاث داشته باشد. اكثر اساتيد وقتي به اين مبحث مي‌رسند، در مقام مثال زدن مي‌گويند: به ديوار و سنگ نمي‌توان گفت چنين كن! اما حضرت امام مي‌فرمودند: به خروشچف نمي‌شود امر كرد كه نماز بخوان! خود به خود براي ما كه شاگرد ايشان بوديم، اين سؤال پيش مي‌آمد كه خروشچف ديگر چيست يا كيست؟ بعد مي‌رفتيم دنبال پاسخ به اين سؤال و همين امر بينش سياسي ما را افزايش مي‌داد و به گسترش افق ديد ما كمك مي‌كرد.»[1]
فعالیت‌ها علمی آیتالله؛ از جواب به تهمت‌های مردوخ تا شرح قانون اساسی
ايشان نخستين مقاله‌هاي خود را در نشريه «حكمت» به چاپ رساند. از جمله كتب ايشان كه در زمان طاغوت به چاپ رسيد، كتاب «گمشده شما» بود كه چاپ آن باعث شد فردي به نام «مردوخ» به بهانه آن تهمت‌هاي ناروايي را به ساحت تشيع ابراز دارد.
اين مسأله باعث شد كه آيتالله يزدي تهمت‌هاي او را در كتابي با عنوان «پاسخ تهمت‌هاي مردوخ» پاسخ دهد كه هر دو كتاب "گمشده شما" و "پاسخ به تهمت‌هاي مردوخ" مورد عنايت زعيم عالي‌قدر شيعه، حضرت امام خميني(ره) قرار گرفت.
آيتالله يزدي در طول دوران مبارزه بر ضد رژيم شاهنشاهي، حتي در زمان تبعيد، دست از نگاشتن در جهت تبيين معارف اسلامي برنداشت و تاكنون، کتاب‌های و مقالات بسياري را به چاپ رسانده‌اند كه به برخي از آن‌ها اشاره مي‌كنيم:
1 ـ مجموعه مقالات انسان‌شناسي (در مجله حكمت)؛
2 ـ بشر و خداشناسي؛
3 ـ گمشده شما؛
4 ـ پاسخ تهمت‌های مردوخ؛
5 ـ حسين بن علي را بهتر بشناسيم؛
6 ـ اُسَسُ الايمان في القرآن؛
7 ـ نبذٌ من المعارف الاسلاميه؛
8 ـ شرح قانون اساسي؛
9 ـ مجموعه مقالات در قانون اساسي (در مجله نور علم)؛
10 ـ تفسير سورة حمد؛
11 ـ الولادة الاصطناعيّه للانسان؛
12 ـ حكم التماثيل؛
13 ـ من الذي بيده سهم الامام؟
14 ـ رسالة في القسّامه. (مسائل چهارگانه فوق به ضميمه چند مسأله ديگر در يك مجلد با عنوان "تسع‌َ رسائل" به چاپ رسيده است)؛
15 ـ فقه القرآن؛ (اين اثر در دوران زندان و تبعيد جمع‌آوري گرديد كه پس از انقلاب تنظيم و چاپ شد.)[2]
فعالیت‌های سیاسی خطیب برجسته قبل از انقلاب
آیت الله یزدی قبل از انقلاب یکی از فعال‌ترین علما و خطبا در بین انقلابیون بودند و حضرت امام در اجازه‌نامه‌ای که به ایشان در سال 1345 دادند، از عنوان "خطیب محترم" استفاده کرده‌اند.[3]
آیتالله یزدی پس از یکی از دستگیری‌ها پیش از انقلاب
سخنراني‌هاي ايشان در اوایل دهه 40، چنان مؤثر و شورآفرين بود كه باعث شد امام خميني(ره) ايشان را احضار فرمايد و شيشه عطري هديه و براي ايشان دعا نمايد. ويژگي سخنراني‌هاي آيتالله يزدي اين بود كه در سخنراني خود ضمن بيان مكتب و روش اهل بيت علیهم‌السلام و نيز خط مشي دشمنان آن‌ها، واقعيات مبارزه و مصداق‌هاي كنوني دشمني با اهل بيت را بيان مي‌كرد. مثلاً درباره نهضت امام حسين(ع) سخن مي‌گفت و بدي و پليدي يزيد و پيروانش را به مردم گوشزد مي‌كرد. سپس حسينيان زمان و يزيديان اين دوره را با ويژگي‌هاي آن‌ها و با انطباق با صدر اسلام بيان مي‌فرمود.
كتاب «حسين بن علي را بهتر بشناسيم» حاصل اين سخنراني‌ها بود كه چند بار، ساواك آن را از بازار جمع‌آوري كرد.
آیتالله یزدی و حسن روحانی، دو خطیب سیاسی مشهور قبل از انقلاب
ساواك كه اين گونه افشاگري‌ها را برنمي‌تافت، آيتالله يزدي را بارها دستگير و ممنوع‌‌المنبر كرد. از جمله دستگيري بعد از 21 رمضان در مسجد جامع قم و پس از سخنراني در منزل آيتالله گلپايگاني را مي‌توان نام برد.
ساواك بارها ايشان را تبعيد كرد كه طولاني‌ترين آن‌ها پس از بندر لنگه و بوشهر به رودبار بود، اما آيتالله يزدي در دوره تبعيد نيز دست از مبارزه برنمي‌داشت و بارها به طور مخفيانه به تهران و قم مي‌آمد و در جريان امور قرار مي‌گرفت و اعلاميه‌هاي امام را براي مردم و علماي شهرها مي‌برد. ايشان در قم و تهران جلساتي را به صورت مخفي تشكيل مي‌داد و با افراد و جريان‌هاي گوناگون به تبادل نظر مي‌پرداخت كه به جلسات زيرزميني شهرت يافته بود.[4]
نامه‌های صمیمانه امام خمینی(ره) به آیت الله یزدی در تبعید
رابطه آیت الله یزدی با امام رابطه مراد و مریدی بود و در سال‌های تبعید حضرت امام به نجف، چندین بار بین نامه‌های بین ایشان با امام رد و بدل شد. لحن نامه‌ها حاکی از علاقه حضرت امام به آیت الله یزدی و رابطه صمیمی بین این دو نفر است.
در یکی از این نامه‌ها امام، وعده پیروزی انقلاب اسلامی را در سال 1346 به آیت الله یزدی می‌دهد. امام در این نامه می‌نویسد: قيام مردان حق از اعصار قبل از اسلام و از بدو اسلام توأم با مشكلات عظيمه بوده است كه گرفتاري‌هاى شما آقايان محترم و فشارهاى دستگاه جبار در قبال آن‌ها سهل است؛ مع‌ذلك با ملاحظه ظروف و مشكلات داخل و خارج بايد از اين پايدارى تشكر كنم. با اطمينان نفس به شما آقايان محترم وعده "فرج قريب" می‌دهم، چه عمر من در اين آخر وقت به آن برسد يا نه. آتشى كه در كانون سينهها و قلب‌ها روشن شده است، خاموش‌شدنى نيست يا لا اقل به اين زودى خاموش نخواهد شد و ممكن است شماها شاهد انفجار عظيم آن باشيد.[5]
یا در نامه دیگری که آیتالله یزدی درباره اختلاف بین روحانیون بر سر کتاب "شهید جاوید" به حضرت امام(ره) می‌نویسند، امام(ره) این‌گونه پاسخ می‌دهند: «آنچه اخيراً مورد تأسف اينجانب است اختلافاتى است كه نمىدانم با چه دستى در حوزه علميه قم و بين اهل منبر بلكه محراب حادث شده است و همين نحو بين اهل علم تهران و اهل منبر آنجا حادث شده است؛ همان نحو اختلافى كه بين علماى مسيحى در وقتى كه ممالك آن‌ها را میگرفتند حاصل شد. امروز كه اصول احكام در دستبرد اجانب و نوكرهاى آن‌هاست، به جاى وحدت كلمه، اين نحو تفرق و توهين بعضى از بعضى و تكفير بعضى موجب كمال تأسف است و كاشف از عدم رشد جامعه است. امثال جنابعالى كوشش كنيد شايد موفق شويد آقايان را از اين خواب گران بيدار كنيد، قبل از اينكه همه چيز آن‌ها به باد رفته باشد؛ اگر نرفته باشد.[6]
برخی از فعالیت‌های آیتالله پس از انقلاب
امام‌خمینی (ره) پس از بازگشت از تبعید 14ساله به کشور در تاریخ12 بهمن‌ماه 1357 تا دوازدهم اسفند همان سال در تهران حضور داشتند و سپس به شهر قم عزیمت کردند.
منزل شخصی امام‌خمینی(ره) برای انجام ملاقات‌ها کوچک بود و نیاز به خانه بزرگتری برای رفع و رجوع مسائل و پذیرش مردم و انجام دیدارهای مختلف بود. این مسئله موجب شد تا در منزل آیتالله محمد یزدی اقامت کنند.
در اولین سخنرانی امام(ره) در مدرسه فیضیه که شور و شوق فراوان و کثرت جمعیت مانع از انجام این سخنرانی بود؛ حضرت امام(ره) به ایشان دستور می‌فرمایند برای آرام کردن مردم ایراد سخن کنند و ایشان نیز امر امام(ره) را اطاعت نمودند که خاطره آن در اذهان حاضران در آن روز بزرگ، باقی مانده است.[7]
1. ریاست دفتر امام (ره) در قم
دفتر حضرت امام(ره) در قم به صورت شورایی اداره می‌شد و حاج سید احمد آقا خمینی، آیتالله محمد یزدی، آیتالله محمدتقی اشراقی، آیتالله سید هاشم رسولی محلاتی و سید محمد غرضی از اعضای آن بودند و هر شب جلساتی را برگزار می‌کردند.
2. عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی و شورای بازنگری قانون اساسی
یکی از اقدامات مهم آیتالله یزدی حضور در مجلس خبرگان قانون اساسی و همچنین حضور در شورای بازنگری قانون اساسی از طرف حضرت امام خمینی(ره) است. این دو مجلس که کار تدوین و اصلاح قانون اساسی جمهوری اسلامی را بر عهده داشتند، در سال‌های 58 و 68 تشکیل شدند و در هر دو مجلس شاهد حضور فعال و اثرگذار آیت الله یزدی هستیم. در مجلس اول ایشان به انتخاب مردم و در مجلس دوم از طرف حضرت امام منصوب شدند و در هر دو مجلس بحث‌های زیادی درباره مباحث مختلف داشته‌اند، اما بیشترین تأکید ایشان بر بحث ولایت فقیه در خبرگان قانون اساسی سال 58 بود و در سال 68 نیز ایشان یکی از مدافعین جدی ولایت مطلقه فقیه بوده‌اند و تنها کسانی که مشروح مذاکرات این دو مجلس را مطالعه کرده باشند، می‌توانند نقش و حضور ایشان در این دو مجلس را درک کنند.
3. نمایندگی مجلس اول و دوم
پس از توصیه حضرت امام به روحانیون برای ورود به مجلس، آیت الله یزدی نیز مثل بسیاری از علما کاندیدای مجلس اول شد و توانست در دوره اول از شهر قم و در دوره دوم از تهران به مجلس راه یابد. ایشان در مجالس اول و دوم به مدت شش سال نائب رئیسی مجلس را بر عهده داشت.
4. عضویت در شورای نگهبان
در سال 67 آیت الله صافی گلپایگانی از شورای نگهبان قانون اساسی استعفا داد و حضرت امام به جای ایشان، آیت الله یزدی را به عضویت در شورای نگهبان منصوب کردند. در حکم حضرت امام آمده است: «با تقدير از زحمات صادقانه جناب حجت‌الاسلام آقاى صافى- دامت افاضاته- طبق اصل 91 قانون اساسى، جنابعالى را كه از افراد متدين، مورد وثوق و دردآشناى اسلام و انقلاب مىباشيد، به عنوان يكى از فقهاى شوراى نگهبان منصوب مىنمايم. توفيق بيشتر شما را در راه تأييد قوانين مورد رضايت خداوند و در جهت كمك به مستضعفين و محرومين جامعه اسلامى ايران خواستارم.»[8]
پس از اینکه آیتالله یزدی به قوه قضاییه رفتند، دیگر در جلسات شورای نگهبان حضور نیافتند و به مدت ده سال ریاست قوه قضاییه بر عهده داشتند. پس از اتمام دوره ریاست‌شان بر قوه قضائیه در سال 78، مقام معظم رهبری دوباره ایشان را به عضویت در شورای نگهبان منصوب کردند و ایشان از آن زمان تاکنون یکی از اعضای فعال این شورا هستند.
5. ریاست قوه قضائیه
آیت الله یزدی در سال 68 و با تغییر سیستم شورایی در قوه قضائیه به سیستم فردی، به ریاست این قوه منصوب شدند. ایشان در مصاحبه‌ای نحوه انتخاب خود را این‌گونه بیان کرده‌اند: «جلسات بازنگری قانون اساسی را در اواخر دوران حیات امام، بنده اداره می‌کردم چرا که در آن زمان آقای هاشمی و آیتالله خامنه‌ای خدمت امام می‌رسیدند. از این جهت هم آیتالله خامنه‌ای من را از لحاظ نظرات بهتر شناخته بودند و هم در جلسات خصوصی شناخت بهتری از من پیدا کرده بودند، یک روز در همان اوایل رهبری من را صدا زدند و گفتند نظر شما راجع به ریاست قوه قضائیه چیست و چه کسی مناسب است که گفتم اجازه دهید بررسی کنم، جلسه بعد یک فهرست ۷، ۸ نفره را خدمت ایشان بردم و شخصیت هر کدام را توضیح دادم. ایشان به من گفتند خودت چطور؟ گفتم که برای خودم فکری نکردم ولی همین مقدار می‌دانم که از چیزی نمی‌ترسم، ایشان گفتند پس برو خودت را آماده کن که نظرم روی خودت است. بعد ایشان حکم بنده را نوشتند.»[9]
مقام معظم رهبری در حکمی که در سال 73 و به منظور تمدید ریاست آیت الله یزدی بر قوه قضائیه می‌نویسند: «با گذشت پنج سال دیگر از عمر قوه‌ی قضائیه جمهوری اسلامی به مدیریت عالیه‌ی عالم بزرگوار، این دستگاه بسیار با اهمیت دوره‌ی دیگری را با ویژگی‌های متمایز از دو دوره‌ی پیش از آن گذرانید و به کسب تجارب و ذخیره‌های معنوی دیگر نائل آمد.»[10]
6. ریاست جامعه مدرسین
جامعه مدرسين حوزه علميه قم از مراكز بسيار مهمي بود كه در زمان رژيم طاغوت، خدمات شاياني را به مبارزات ملت ايران براي دستيابي به انقلاب اسلامي انجام داده است. آيتالله محمد يزدي، از آغازين روزهاي تأسيس اين مركز، با آن همكاري داشته است و اين همكاري تاكنون نيز ادامه دارد و ایشان سال‌هاست که ریاست این نهاد انقلابی را بر عهده دارند. نهادی ايشان خود در باره جامعه مدرسين مي‌گويد: «جامعه مدرسين حوزه علميه قم در شمار مراكزي بود كه بي‌آنكه تبليغات هنگفتي براي اثبات ارزش و اعتبار خود بنمايد، توانست احترام توده مردم را نسبت به خود جلب كند. مردم اعضاي جامعه را افرادي متدين و فاضل يافته بودند و عميقاً به اين باور رسيده بودند كه اينان كساني نيستند كه براي قصد و غرض دنيوي كاري انجام داده و سخني بگويند و جز براي خير و انجام وظيفه ديني و الهي خودكاري نمي‌كنند.»[11]
آیتالله یزدی یکی از یاران اصلی و قدیمی انقلاب هستند که در بزنگاه‌های انقلاب همیشه حضوری جدی داشته‌اند. ایشان بارها و بارها توسط مردم به نمایندگی انتخاب شده‌اند و هم در مجلس شورای اسلامی و هم در مجلس خبرگان رهبری بسیار اثرگذار بوده‌اند. در بین نخبگان انقلاب اسلامی نیز ایشان موقعیتی ممتاز داشته‌اند و در سال‌هاست که ریاست جامعه مدرسین را بر عهده دارند و جامعه مدرسین ایشان را به عنوان یکی از استوانه‌‌های نظام اسلامی پذیرفته‌اند. در آخرین برهه از مسؤولیت نیز ایشان ریاست خبرگان را با اکثریت مطلق آرا پذیرفتند و نشان دادند که در بین علمای عضو مجلس خبرگان نیز از مقبولیت بالایی برخوردارند.
[1] http://www.jameehmodarresin.org/index.php/azae-jameeh/azae-kononi/128-yazdi-mohammad/75-52
[2] http://www.khobreganrahbari.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=70
[3]. مراجعه کنید به صحیفه امام خمینی (ره)، ج 2، ص 84.
[4] http://www.khobreganrahbari.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=70
[5]. صحيفه امام ج2 171
[6]. صحيفه امام ج2 342
[7] http://www.irinn.ir/news/84222
[8] صحيفه امام ج21 67
[9] http://www.jahannews.com/vdcdos0s9yt09o6.2a2y.txt
[10] http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=322
[11] http://www.jameehmodarresin.org/index.php/azae-jameeh/azae-kononi/128-yazdi-mohammad/75-52