گروه بین‌الملل مشرق - با اعلام آغاز عملیات نظامی مقدماتی از شهر سامرا در اول مارس جاری از سوی حیدر العبادی نخست وزیر عراق، برخی منابع اعلان کردند که نام این عملیات " انتقام گرفتن از شهدای اسپایکر" است، اما برخی دیگر از منابع دولتی مدتی بعد نام واقعی آن را عملیات " لبیک یا رسول‌الله " اعلام کردند. البته برخی سعی کردند رویکردهای فرقه‌ای و مذهبی یا انگیزه‌های عشایری در مورد انتقام جویی را وارد این عملیات گسترده نظامی بکنند که این روند در نتایج و افق‌های پیش روی عراق می‌تواند تأثیرگذار باشد.
اعلام نام دوم برای این عملیات تلاشی از سوی دولت در جریان رویکردهای توافقی و آشتی جویانه بر اساس منطق طائفه‌ای است و نقاط اشتراک دو طایفه بزرگ در کشور را از طریق این نام برجسته می‌کند، نامی که شیعه و سنی در مورد آن اختلاف نظر ندارند.
این عملیات گسترده نظامی، همان طور که اعلام شد، به دنبال پاک‌سازی منطقه تحت سلطه گروه تروریستی داعش در استان مهم صلاح‌الدین است که در مجاورت بغداد قرار دارد. مهم‌ترین موضوعی که ناظران و تحلیلگران در مورد این عملیات مطرح کردند این است که عملیات مذکور بدون حمایت جنگنده‌های ائتلاف بین‌المللی به فرماندهی آمریکا انجام می شود. منابع آمریکایی اعلام کردند که هیچ درخواستی از سوی دولت عراق برای حمایت هوایی در این زمینه دریافت نکرده‌اند.
این در حالی است که وزیر دفاع دولت عراق نیز در دیدار با همتای ترک خود تأکید کرد که دولت عراق می‌خواهد که این عملیات از لحاظ برنامه ریزی و تجهیز و اجرا صد در صد عراقی باشد. منابع اطلاع رسانی مستقل به نقل از یک مسئول محلی در استان صلاح الدین اعلام کرده که آمریکا شرط کرده که برای کمک این کشور باید نیروهای بسیج مردمی و عناصر داوطلب که بنا به درخواست مرجعیت دینی شیعه به پشتیبانی و کمک به ارتش پرداختند، از میدان نظامی خارج شوند، اما نخست وزیر عراق و سایر مسئولان این شرط را رد کرده و تصمیم گرفتند بدون حمایت آمریکا و با نیروهایی بالغ بر 30 هزار نفر که یک سوم آن‌ها از عناصر ارتش و پلیس و دو سوم دیگر از نیروهای بسیج مردمی و عشایر عربی سنی هستند، این عملیات را انجام دهند.
حال سؤالی که مطرح است، این است که پیام‌های این شرط گذاری آمریکایی‌ها و رد آن از سوی دولت عراق چیست؟ برخی این تفسیر شتاب‌زده را مطرح می‌کنند که رد شرط آمریکا از سوی دولت عراق بر این اساس است که این نیروها شیعه هستند و به صورت مستقیم از سوی ایران حمایت می‌شوند، این تفسیر ممکن است تاحدی درست باشد، اما بدان معنا نیست که آمریکا مخالف وجود نیروهای مسلح متشکل از طوایف مشخص است، موسسات نظامی عراق را نظام حاکمیت سهمیه بندی شده فرقه ای بنا کرده است و از هر راهی برای تقویت و تداوم آن استفاده می‌کند، آمریکا می‌خواهد یک نیروی مخالف فرقه‌ای از گروه مقابل نیروهای کنونی مردمی در ابعاد اجتماعی و سیاسی ایجاد کند که با رویکردهای پیش مرگ‌های کُرد نیز مخالف باشند. دولت آمریکا در همین راستا ایده تشکیل ساختار نظامی با نام " گارد ملی " را مطرح کرد، اما این پیشنهاد در روند پیشروی خود دچار تزلزل و انحراف شد.
روزنامه الاخبار نوشت: عامل دیگری نیز وجود دارد که در تفسیر این شرط و رد نیروهای مردمی از سوی آمریکا می‌توان به آن اشاره کرد و آن تصمیم مقتدا صدر در بیرون کشیدن نیروهای خود به عنوان سرایا الاسلام از درگیری ها در اوج آن بود، وی جنگنده‌های آمریکایی را به پرتاب کمک‌های نظامی در مناطق تحت سیطره داعش متهم کرد. این در حالی بود که نخست‌وزیر این اتهامات را رد و به شدت از شلیک نیروهای مردمی به بالگرد آپاچی آمریکا در منطقه الحبانیه که چند روز پیش رخ داد، انتقاد کرد. این بدان معنا است که نیروهای نظامی آمریکا از واکنش عملی نیروهای مردمی بر ضد هواپیماها و نظامیان خود ترسیده اند و به همین علت این شرط را قرار داده اند. همین موضوع باعث شده که دولت عراق با بهره‌برداری تبلیغاتی اثبات کند که پشتیبانی هوایی آمریکا و نیروهای بین‌المللی از ابعاد نظامی و عملیاتی هیچ تأثیری در روند مبارزات شمال عراق ندارد.
البته برخی تفسیرها نیز مدعی هستند که واشنگتن رفتارهای نیروهای بسیج مردمی بر ضد شهروندان مناطق آزاد شده را که از اعراب اهل تسنن هستند، و در برخی موارد جنایت‌هایی بعد از آزادسازی این شهرها صورت می‌گیرد، رد می‌کند. برخی از رهبران بسیج مردمی نیز به این اقدامات اذعان کرده و آن را به عناصر گمراه یا مشکوک که در داخل شبه نظامیان داوطلب نفوذ کرده اند نسبت می‌دهند. البته این تفسیر غیرقابل قبول است، چرا که از دیدگاه تجربه عراقی‌ها نسبت به تعامل آمریکا و نظامیان این کشور با آن‌ها، آخرین چیزی که مورد توجه آمریکایی‌ها قرار دارد حفظ سلامتی عراقی‌ها و از بین بردن موانع فرقه‌گرایی در این کشور است، خون مردم عراق و دیگر سرزمین‌ها چه موقع در محاسبات نظامی آمریکا مورد توجه قرار گرفته، که این دومین مورد آن باشد؟
همچنین موارد دیگری نیز از این موضوع به دست می‌آید و آن عدم اشتیاق دولت عراق برای دستیابی به این پشتیبانی است، چرا که حیدر العبادی و دیگر مسئولان ارشد عراقی اعلام کردند که می‌خواهند عملیات تکریت در نتایج خود متفاوت از دیگر عملیات‌ها باشد و به غیرنظامیان آسیبی وارد نشود، چرا که در عملیات هایی نظیر کوبانی جنگنده‌های آمریکایی و بین‌المللی بین مردم و نیروهای داعش تفاوت قائل نبودند و سیاست زمین سوخته و موشک باران گسترده اراضی را در پیش گرفتند. احتمالاً العبادی و همراهان وی هزینه‌های بالای پیروزی در چنین معرکه ای که با راهکارهای سنتی آمریکا به دست می آید، را می دانند.
در ابعاد وزنه نظامی 2 جبهه موجود در عرصه عراق، برخی ارزیابی‌ها از میزان نیروهای مسلح داعش در تکریت نشان می دهد که آن‌ها بیش از 2000 مبارز در تکریت ندارند که باید با بیش از 30 هزار نیروی دولتی و پشتیبانی مبارزه کنند، طبق این ارزیابی تفاوت گسترده‌ای در عِده و عُده 2 نیروی مبارز وجود دارد، البته برخی تحلیلگران نظامی این تفاوت در چنین معرکه‌هایی را بنا به عوامل متعدد طبیعی می‌دانند. این عوامل عبارتند از:
نیروهای حاضر دولتی عملیات پیشروی و درگیری با عناصر مسلح داعش از چند هزار نفر بیشتر نیستند و اکثر نیروها در مأموریت‌های پاک سازی اراضی و مین روبی و کشف بمب‌ها و آماده سازی جهت بازگشت آوارگان به سرزمین‌هایشان فعالیت می‌کنند. در سوی دیگر تکفیریها وارد جنگ شبه نظامی و انتحاری مبتنی بر تاکتیک‌های دفاعی شده‌اند که بر اساس بمب‌گذاری ها و حملات انتحاری و حملات تک تیراندازی دنبال می‌شود، این تاکتیک دشمن ثمربخش بوده و مقابله با آن مستلزم استفاده از تعداد زیادی از نیروهای مهاجم است.
عامل مهم دیگری که این تفاوت بین نیروها را تفسیر می‌کند گستردگی میدان درگیری‌ها است که برخی تحلیلگران طول آن را 50 کیلومتر و عرض آن را 25 کیلومتر ارزیابی می‌کنند. این منطقه مساحتی در حدود 2550 کیلومترمربع را شامل می‌شود که مساحت بسیار زیادی است که دارای پستی و بلندی‌های متنوع و صعب‌العبور است که مشخصه ویژه استان صلاح‌الدین است. چنین منطقه‌ای تعداد بسیار نیز زیاد یعنی راه و پوشش هوایی گسترده را می‌طلبد.
دیدگاه‌های با خوش بینی کمتر در مورد این عملیات‌ها نیز خالی از محتوا نیست، قطعاً هزینه پیروزی بر عناصر داعش بدون تخریب شهرها با روش آمریکایی سخت خواهد بود و زمان طولانی‌تری نیاز خواهد داشت و حتی ممکن است بنا به پیش بینی روزنامه واشنگتن‌پست به جنگ فرسایشی طولانی‌مدت تبدیل شود. این در حالی است که دولت عراق برای تحقق پیروزی قطعی و سریع حساب کرده و تمام وزنه خود را در این راستا به کار گرفته است. عناصر دولتی اعتقاد دارند که با به کار گیری این تعداد از نیرو و تجهیزات و استفاده از فضای سیاسی و روانی موجود در عراق و منطقه و دنیا در نتیجه جنایت‌های داعش در ماههای اخیر امکان پیروزی قطعی است.
البته احتمال پایان درگیری تکریت با شکست داعش در مدت زمانی متوسط وجود دارد، اما در این گزینه خسارت‌های نیروهای دولتی بیشتر خواهد بود، اما باید توجه داشت که پایان این درگیری به معنی پایان جنگ بر ضد شورشیان تکفیری مسلح نیست، بلکه ممکن است آغازی برای این پایان باشد.
اعلام نام دوم برای این عملیات تلاشی از سوی دولت در جریان رویکردهای توافقی و آشتی جویانه بر اساس منطق طائفه‌ای است و نقاط اشتراک دو طایفه بزرگ در کشور را از طریق این نام برجسته می‌کند، نامی که شیعه و سنی در مورد آن اختلاف نظر ندارند.
این عملیات گسترده نظامی، همان طور که اعلام شد، به دنبال پاک‌سازی منطقه تحت سلطه گروه تروریستی داعش در استان مهم صلاح‌الدین است که در مجاورت بغداد قرار دارد. مهم‌ترین موضوعی که ناظران و تحلیلگران در مورد این عملیات مطرح کردند این است که عملیات مذکور بدون حمایت جنگنده‌های ائتلاف بین‌المللی به فرماندهی آمریکا انجام می شود. منابع آمریکایی اعلام کردند که هیچ درخواستی از سوی دولت عراق برای حمایت هوایی در این زمینه دریافت نکرده‌اند.
این در حالی است که وزیر دفاع دولت عراق نیز در دیدار با همتای ترک خود تأکید کرد که دولت عراق می‌خواهد که این عملیات از لحاظ برنامه ریزی و تجهیز و اجرا صد در صد عراقی باشد. منابع اطلاع رسانی مستقل به نقل از یک مسئول محلی در استان صلاح الدین اعلام کرده که آمریکا شرط کرده که برای کمک این کشور باید نیروهای بسیج مردمی و عناصر داوطلب که بنا به درخواست مرجعیت دینی شیعه به پشتیبانی و کمک به ارتش پرداختند، از میدان نظامی خارج شوند، اما نخست وزیر عراق و سایر مسئولان این شرط را رد کرده و تصمیم گرفتند بدون حمایت آمریکا و با نیروهایی بالغ بر 30 هزار نفر که یک سوم آن‌ها از عناصر ارتش و پلیس و دو سوم دیگر از نیروهای بسیج مردمی و عشایر عربی سنی هستند، این عملیات را انجام دهند.
روزنامه الاخبار نوشت: عامل دیگری نیز وجود دارد که در تفسیر این شرط و رد نیروهای مردمی از سوی آمریکا می‌توان به آن اشاره کرد و آن تصمیم مقتدا صدر در بیرون کشیدن نیروهای خود به عنوان سرایا الاسلام از درگیری ها در اوج آن بود، وی جنگنده‌های آمریکایی را به پرتاب کمک‌های نظامی در مناطق تحت سیطره داعش متهم کرد. این در حالی بود که نخست‌وزیر این اتهامات را رد و به شدت از شلیک نیروهای مردمی به بالگرد آپاچی آمریکا در منطقه الحبانیه که چند روز پیش رخ داد، انتقاد کرد. این بدان معنا است که نیروهای نظامی آمریکا از واکنش عملی نیروهای مردمی بر ضد هواپیماها و نظامیان خود ترسیده اند و به همین علت این شرط را قرار داده اند. همین موضوع باعث شده که دولت عراق با بهره‌برداری تبلیغاتی اثبات کند که پشتیبانی هوایی آمریکا و نیروهای بین‌المللی از ابعاد نظامی و عملیاتی هیچ تأثیری در روند مبارزات شمال عراق ندارد.
همچنین موارد دیگری نیز از این موضوع به دست می‌آید و آن عدم اشتیاق دولت عراق برای دستیابی به این پشتیبانی است، چرا که حیدر العبادی و دیگر مسئولان ارشد عراقی اعلام کردند که می‌خواهند عملیات تکریت در نتایج خود متفاوت از دیگر عملیات‌ها باشد و به غیرنظامیان آسیبی وارد نشود، چرا که در عملیات هایی نظیر کوبانی جنگنده‌های آمریکایی و بین‌المللی بین مردم و نیروهای داعش تفاوت قائل نبودند و سیاست زمین سوخته و موشک باران گسترده اراضی را در پیش گرفتند. احتمالاً العبادی و همراهان وی هزینه‌های بالای پیروزی در چنین معرکه ای که با راهکارهای سنتی آمریکا به دست می آید، را می دانند.
نیروهای حاضر دولتی عملیات پیشروی و درگیری با عناصر مسلح داعش از چند هزار نفر بیشتر نیستند و اکثر نیروها در مأموریت‌های پاک سازی اراضی و مین روبی و کشف بمب‌ها و آماده سازی جهت بازگشت آوارگان به سرزمین‌هایشان فعالیت می‌کنند. در سوی دیگر تکفیریها وارد جنگ شبه نظامی و انتحاری مبتنی بر تاکتیک‌های دفاعی شده‌اند که بر اساس بمب‌گذاری ها و حملات انتحاری و حملات تک تیراندازی دنبال می‌شود، این تاکتیک دشمن ثمربخش بوده و مقابله با آن مستلزم استفاده از تعداد زیادی از نیروهای مهاجم است.
عامل مهم دیگری که این تفاوت بین نیروها را تفسیر می‌کند گستردگی میدان درگیری‌ها است که برخی تحلیلگران طول آن را 50 کیلومتر و عرض آن را 25 کیلومتر ارزیابی می‌کنند. این منطقه مساحتی در حدود 2550 کیلومترمربع را شامل می‌شود که مساحت بسیار زیادی است که دارای پستی و بلندی‌های متنوع و صعب‌العبور است که مشخصه ویژه استان صلاح‌الدین است. چنین منطقه‌ای تعداد بسیار نیز زیاد یعنی راه و پوشش هوایی گسترده را می‌طلبد.
البته احتمال پایان درگیری تکریت با شکست داعش در مدت زمانی متوسط وجود دارد، اما در این گزینه خسارت‌های نیروهای دولتی بیشتر خواهد بود، اما باید توجه داشت که پایان این درگیری به معنی پایان جنگ بر ضد شورشیان تکفیری مسلح نیست، بلکه ممکن است آغازی برای این پایان باشد.