رئیس 65 ساله سازمان انرژی اتمی کشورمان همچنان خوش‌رو و بی‌تکلف، قرار مصاحبه برای ویژه‌نامه نوروزی 94 که پرونده اصلی آن پیشرفت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی است را پذیرفت اما مصاحبه ما در حالی انجام شد که صالحی به‌شدت درگیر جلسات فشرده و ویژه با مسئولان عالی و ارشد نظام، یک روز قبل از سفر وی به سوئیس بود و که با سعه صدر و اخلاق حسنه‌ای که از سکان‌دار صنعت هسته‌ای کشورمان سراغ داشتیم بازهم وعده خود با خراسان را عمل کرد و پاسخگوی سؤالات ما شد هرچند شاید همین مذاکرات و حساسیت آن باعث شد تا صالحی به برخی سؤالات ما پاسخ‌هایی کلی بدهد.
** از شما به‌عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی انتظاری بیش از این نمی‌رود که از فواید پیگیری فناوری هسته‌ای دفاع کنید اما به‌طور مشخص آنچه مورد سؤال بنده است جدای از فواید و کارکردهای فنی این فناوری، نقش و کارکردی است که پیگیری این فناوری و توسعه آن و همچنین ایستادگی بر برخورداری از این حق در فضای بین‌المللی در طی سال‌های گذشته نوعی هویت و قدرت برای ایران تعریف کرده است. به عبارتی وقتی شما با گفتمان یا یک عملکرد و روش، هنجارهای مرسوم و موجود را فارغ از درستی و غلطی این هنجارها به چالش کشیده و تعریف جدیدی ارائه می‌دهید -همانطور که ایران با ایستادگی و تکیه‌بر توان خود این راه را پیمود- نوعی جایگاه جدید برای خودتان تعریف کرده‌اید آیا این تحلیل را قبول دارید؟
انقلاب شکوهمند اسلامی در مقام یک نهضت فرهنگی، بر مبنای ایستادگی و پایداری در برابر قدرت‌های سلطه‌جو به وجود آمده و به لطف خداوند تداوم‌یافته است. البته نمی‌توان تلاش در حوزه علوم و فنون گوناگون ازجمله فنّاوری هسته‌ای را به زورآزمایی در برابر قدرت‌ها تقلیل داد. یکی از اهداف ملّت بزرگ ایران در انقلاب اسلامی ممانعت از نابودی منابع حیاتی کشور، پاسداری از منافع ملّی و حراست از سرمایه‌های متعلق به نسل‌های آینده است.
نظام مقدّس جمهـوری اسلامی ایران با توجّـه به ماهیت مردمی خود، حفظ منافـع کلان ملّـی را در اولـویت برنامه‌های بلند مدّت خود قرارداده است. اگرچه دستیابی به فنّاوری هسته‌ای به بخشی از غرور ملّی ایرانیان تبدیل‌شده است، امّا نباید چنین تصوّر شود که بدون توجّه به الگوی هزینه - فایده و بدون توجّه به مصالح کلان ملّی، می‌توان به حرکت در این زمینه ادامه داد.
امروزه دیگر بر همگان آشکارشده است که با توجّه به پایان‌پذیر بودن منابع فسیلی و نیاز روزافزون جوامع انسانی به منابع جدید انرژی نمی‌توان از مزایای فنّاوری‌های نوین، ازجمله فنّاوری هسته‌ای چشم پوشید. بر اساس اسناد سازمان‌های علمی و تخصّصی معتبر در سطح جهانی و نیز بر پایه اسناد علمی آژانس، علوم و فنون هسته‌ای محل تلاقی علوم و فنون نوین است.
پس از استقرار نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران متأسفانه کشورهای غربی با اِعمال استاندارد دوگانه اعلام کردند که ایران نیازمند برخورداری از فنّاوری هسته‌ای نیست، امّا نظام اسلامی بر مبنای حقوق مسلّم کشورمان در چارچوب میثاق‌های بین‌المللی و بر پایه قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با التزام عملی به معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی (NPT) دستیابی به انرژی هسته‌ای را در دستور کار قرارداد.
**البته خیلی‌ها معتقدند ما هزینه‌های بسیاری به‌ویژه در حوزه اقتصادی در این زمینه پرداخت کرده‌ایم که به سود این مسئله نمی‌ارزد. پاسخ شما چیست؟
در پاسخ به سؤال قبلی به‌ضرورت توجّه به الگوی هزینه - فایده اشاره کردم، امّا باید به همه ابعاد و زوایای موضوع عنایت داشت. شایان ذکر است که پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، موضوع بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای از سوی کشورمان توسط کارشناسان مؤسسه پژوهشی استـنفـورد (SRI) در دستور کار قرار گرفت و پس از بررسی ابعاد و زوایای مختلف آن، توصیه شد تا نسبت به تأمین برق هسته‌ای تا حدّ 20 هـزار مگـاوات اقدام شود.
بر این اساس پروژه‌های متعددی ازجمله ساخت دو راکتور اتمی در ساختگاه بوشهر و دارخوین، ساخت تأسیسات مربوط به غنی سازی در اصفهان و چند پروژه دیگر با حمایت ایالات متحده آمریکا، فرانسه، آلمان و برخی کشورهای دیگر آغاز شد. امّا، پس از پیروزی نهضت اسلامی تقریباً تمام این فعالیت‌ها در محاق تعلیق و تعطیل قـرار گرفـت.
ناگفته پیداست که این تغییر رویکرد قدرت‌های جهانی به دلیل ماهیت فنی و تخصصی موضوع رخ نداده است. آن‌ها همواره در پیِ تضعیف مبانی حاکمیت ملّی و تضعیف اقتدار نظام بوده‌اند و همواره موضوعی را برای نیل به مقصود خود مستمسک قرارداده‌اند. چگونه است که تا پیش از انقلاب اسلامی، آن‌ها به نیاز ایران به فنّاوری هسته‌ای اذعان نموده و با حکومت استبـدادی سابق همه گونه همـکاری می‌کردند امّا طی یک دهـه گذشته بنگاه‌های خبرپراکنی و تبلیغاتی آن‌ها به تشریح زیان‌های انرژی هسته‌ای به‌ویژه برای ایران پرداختند. مشخص است که دلیل این‌یک بام و دو هوا چیست و هر ناظری که از اندک هوش سیاسی برخوردار باشد، می‌تواند به علّت اصلی این تغییر رویکرد پی ببرد.
نخست مایلم به این نکته اشاره‌کنم که موضع شرع مقدّس اسلام در باب سلاح‌های کشتارجمعی ازجمله سلاح هسته‌ای مشخص است. در دوره دفاع مقدّس هنگامی‌که صـدام جنایتـکار استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی دست زد، صداهایی در جامعه بلند شد که خواستار مقابله‌به‌مثل در برابر اقدامات دژخیمان بعثی بود. امّا حضرت امام (ره) بنا بر تعالیم متقن دینی چنین اقدامی را حرام دانستند.
امروز نیز فرزند خلف ایشان که پرچم‌دار تفکّر ناب اسلامی در جهان امروز هستند، با صدور فتوایی تاریخی تولید، انباشت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای را مغایر با موازین شرع و حقوق اسلامی اعلام نمودند. پس تکلیف ما در ارتباط با مباحث تسلیحات کشتارجمعی مشخص است. امّا یکی از مشکلات موجود در رسیدن به تفاهم با دولت‌های غربی از تفاوت دو طرف در جهان‌بینی و نوع نگاه به عرصه سیاست نشأت می‌گیرد.
ما بر اساس اصول خود زندگی می‌کنیم و خطوط قرمز ما به‌ویژه در حوزه مسائل اعتقادی، قابل‌عبور نیست. امّا برای طرف مقابل زندگی معنا و مفهوم دیگری دارد. تبیین دیدگاه‌های اصولی یک ملّت مسلمان و خداجو برای طرف مقابل با دشواری همراه است.
نکته دیگر آنکه اراده سیاسی از سوی جمهوری اسلامی ایران وجود داشته و در حال حاضر نیز وجود دارد. همان‌گونه که ریاست محترم جمهوری به‌درستی بیان فرمودند ما حُسن نیّت و اراده خود را برای دستیابی به تفاهم و توافق اثبات کرده و اکنون نوبت طرف مقابل است که از این فرصت تاریخی بهره‌برداری نماید.
**آیا این اراده سیاسی در طرف مقابل دیده می‌شود؟
درمجموع می‌توان گفت که آن‌ها دریافتند که هیچ گزینه‌ای جز تعامل با جمهوری اسلامی ایران و احترام به یک ملّت دیرپا و تمدّن ساز برای آن‌ها وجود ندارد. البته برخی جریان‌های تندرو و بی‌بهره از درایت و فهم سیاسی همچنان بر طبل تنش و کشمکش با ایران می‌کوبند که راه به‌جایی نخواهند برد، امّا در یک سطح فراگیر می‌توان گفت که بسیاری در سطح بین‌المللی به این حقیقت رسیده‌اند که باید در نوع ادبیات و تعامل خود با یک نظام مردمی نیرومند تجدیدنظر نمایند. امیدواریم که چنین نگاهی هرروز بیشتر حاکمیت یافته و بی‌خردانی که از درک هویّت انقلاب اسلامی و ماهیت مردمی نظام عاجز مانده‌اند، بیش‌ازپیش به حاشیه رانده شوند.
**طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر سازمان انرژی اتمی به‌طورجدی تری در فرآیند مذاکرات هسته‌ای اعم از دیدار و گفت‌وگو با مقامات آژانس و همین‌طور حضور در مذاکرات دوجانبه با وزیر انرژی آمریکا و اعضای 1+5 حضورداشته است به‌طور مشخص با توجه به سؤال قبلی تا چه حد ورود مذاکرات به این ابعاد فنی را می‌توان نشانه‌ای از اراده جدی طرف مقابل برای حل‌وفصل مسائل تلقی کرد؟
همان‌گونه که اطلاع دارید موضوع هسته‌ای کشورمان دارای ابعاد فنی، حقوقی و سیاسی است .حل مسائل فنی می‌تواند زمینه‌ساز دستیابی سریع‌تر به تفاهم سیاسی شود. اگرچه سازمان انرژی اتمی ایران همواره در حوزه فنی یار و مددکار مذاکره‌کنندگان کشورمان بوده و این مسئله جدیدی نیست، امّا برای پایان دادن به بهانه جوییی ها و القاء شبهات، مقرّر شد تا با ترکیب و ترتیب کامل تری در مذاکرات حضور یابیم.
**شما سفرهایی نیز در ماه‌های گذشته به روسیه داشتید و تفاهم‌نامه‌ای با طرف روسی برای احداث چند نیروگاه و تولید مشترک سوخت در ایران امضا کردید به‌طور مشخص چشم‌انداز همکاری ایران با روسیه در این بخش چه مسیری را طی می‌کند؟
ما همواره در پی گسترش و تعمیق روابط با دولت فدراسیون روسیه بوده‌ایم و روند همکاری‌ها همواره رو به رشد بوده است. ما با همراهی طرف روسی توانستیم نیروگاه اتمی بوشهر را به سرانجام برسانیم. امضای قرارداد احداث دو واحد نیروگاهی جدید در حقیقت بیانگر آغاز فصل جدیدی از تعاملات و همکاری‌های دوجانبه بر اساس مصالح و منافع مشترک است.
**شما بعد از اولین حضورتان در دور جدید مذاکرات در ژنو اشاره کردید که برخی بن‌بست‌های موجود در مذاکرات مرور شد و نتایج خوبی گرفتید آیا این نگرانی‌ها ساختگی بودند یا ... اگر امکان دارد در این زمینه توضیحاتی ارائه کنید؟
اصولاً نگرانی‌های موجود پیرامون برنامه صلح‌آمیز اتمی ایران برخـاسته از عدم درک واقعیت‌های موجود و تلقی نادرست از سازوکار تصمیم سازی در نظام اسلامی بر اساس مبانی الهی است. پیش‌ازاین به این نکته اشاره کردم که تفاوت در جهان‌بینی و طرز نگاه به سیاست و مدیریت جامعه، کار را برای تبیین دیدگاه‌های ما برای طرف مقابل دشوار می‌کند. امّا درمجموع باید گفت که به تعبیر یکی از پژوهشگران غربی که از نگاهی منصـفانه و به‌دوراز غرض‌ورزی برخوردار است و این نگرانی‌ها و این بحران، یک بحران ساختگی و توهّم آلود است.
خوشبختانه اکنون مجالی فراهم آمده است تا با رویکردی جدید نسبت به تبیین و تشریح موازین نظام اقدام شود. تمام هدف ما آن است که ضمن حراست از حقوق قانونی و مسلّم ملّت ایران در بهره‌برداری از فنّاوری صلح‌آمیز هسته‌ای تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی را مرتفع نماییم. به‌بیان‌دیگر ما برای حضور عزّتمندانه در عرصه منطقه‌ای و جهانی، مصمّم هستیم تا ضمن پافشاری بر اصول مبانی اسلامی و انقلابی در مسیر تعامل سازنده با جهان گام برداریم.
یکی از الزامات حرکت در این مسیر رفع موانع موجود در مسیر تعاملات بین‌المللی ازجمله در حوزه هسته‌ای است. امیدوارم طرف مقابل از فرصت ایجاد شده برای تنظیم درست تعاملات خود با ایران اسلامی و اصلاح نگرش‌ها و روش‌ها با حکمت و درایت استفاده نماییم. فرصتی که نظام و ملّت ایران برای آن‌ها ایجاد نموده است، باید مغتنم تلقّی شود چراکه همواره شرایط برای رفع پارهای مشکلات به یکسان فراهم نمی‌شود.
به‌هر روی ما بر اساس رهنمودها و ارشادات مقام معظم رهبری و تدابیر ریاست محترم جمهوری به حرکت در این مسیر ادامه خواهیم داد و نتیجه هر چه باشد، پیروزی با ملّت ایران است.
منبع: روزنامه خراسان