گروه فرهنگی مشرق - محمدرضا پارسا : نمایشگاه کتاب تهران حالا دیگر شکل و شمایلش تثبیت شده است و حتی  دارد به کلیشه شبیه می شود.یعنی آنها که هر ساله سری به نمایشگاه می زنند حالا می توانند به سادگی برایتان حتی کروکی نمایشگاه را هم بکشند.
سالن اصلی نمایشگاه شبستان است که طبقه همکفش مجموعه ای از ناشران غرفه دار هستند که تقریبا فقط فروشنده کتاب هستند.
از آنطرف هم بخش هایی از همکف و اغلب فضای طبقه بالا مربوط به نهادها و سازمان ها و اداراتی است که یکیشان نهاد کتابخانه هاست و باقی هم ادارات و سازمان هایی که با صرف هزینه های زیاد غرفه زده اند.بعضی هایشان انصافا به اهالی کتاب و مخاطبان خدمات به درد بخوری ارائه می دهند و بعضی دیگر صرفا  هستند که باشند.
این دومی ها همان بخش هایی هستند که حالا دیگر در این اوضاع نابسامان کتاب برای مخاطب های نمایشگاه مثل آیینه دق و بسان نمک روی زخم شده اند.

نهاد با عدم شرکت در نمایشگاه 500 میلیون صرفه جویی کرد

با این اوصاف اواخر فروردین وقتی علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در گفتگو با یکی از خبرگزاری ها ضمن اشاره به تصمیم نهاد کتابخانه‌ها برای شرکت نکردن در بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بر این نکته تاکید کرد که نباید به هیچ عنوان از این تصمیم با عناوینی چون قهر کردن و یا موضوعاتی از این دست سوء برداشت شود حرف و حدیث ها درباره این تصمیم زیاد شد.
مختارپور اعتقاد داشت نهاد به عنوان یک سازمان فرهنگی، اساسا محصولی ندارد که بخواهد آن را در قالب غرفه‌ای در نمایشگاه بین المللی کتاب عرضه کند و در  فضای کم موجود در نمایشگاه، برای خود جایی را در نظر بگیرد.



بعد هم چیزی گفت که باعث تعجب خیلی ها شد : در سال‌های قبل و بر اساس استنادات موجود صدها میلیون تومان خرج حضور نهاد کتابخانه‌های عمومی در نمایشگاه بین المللی کتاب می‌شده است. این رقم به طور معمول از ۵۰۰ میلیون تومان به بالا بوده و حتی در سالهایی چند برابر این کف رقم خرج می‌شده است. در صورتی که مردم باید کتاب بیشتری برای خرید به صورتی آسان در دست داشته باشند.
رقم کف خرج 500 میلیونی  آه از نهاد خیلی ها که وضعیت نابسامان و آشفته کتاب و کتاب خوانی را می دانستند درآورده بود. می شد با یک حساب و کتاب سرانگشتی این را محاسبه کرد که وقتی  فقط یکی از نهادهای مربوط به کتاب طبق صحبت های مختارپور بین 500 تا بالای یک میلیارد تومان در ایام نمایشگاه خرج میکرده  احتمالا مجموع هزینه های کلی نهاد و سازمان شرکت کننده در نمایشگاه کتاب عددی نجومی خواهد شد که اگر ما به ازای آن را از قیمت کتاب ها کم کنیم یا حتی کتاب رایگان به دست مردم برسانیم باز هم کمتر از این عدد و رقم خواهد شد.

یک میلیارد کجا و 18 میلیون کجا

این حرف های مختارپور به مذاق خیلی ها خوش نیامد. شاید چون گمان می کردند حقیقت ندارد یا شاید هم به این دلیل که باعث می شد در آینده ای نه چندان دور خیلی ها  به جایگاه پاسخگویی احضار شده و ناچار شوند درباره خرج و مخارج هایشان در نمایشگاه کتاب توضیح ارائه دهند.


این بود که مثلا علی اکبر حاجی مومنی، مدیر سابق روابط عمومی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، به سرعت و قاطع در مقام پاسخگویی برآمد و گفت :
حضور در نمایشگاه کتاب، کمترین هزینه را برای سازمانهایی همچون نهاد در بر خواهد داشت و دلیل آن نیز نقش موثر نهاد کتابخانه های عمومی در ترویج فرهنگ کتابخوانی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با در نظر گرفتن این نقش موثر نهاد، هزینه های شرکت در نمایشگاه را برای این سازمان، پایین آورده است.
او در ادامه گفت: سال گذشته که در نمایشگاه کتاب حضور داشتیم، کل هزینه های نهاد با احتساب هزینه های موکت، پاپ آپ، غذا و میز و صندلی، ۱۸ میلیون تومان شد.
وی همچنین تصمیم نهاد مبنی بر عدم حضور در نمایشگاه را به چالش کشید و گفت :
اگر نهاد، خود را از حضور در مجامع عمومی محروم کند، رسالت اصلی خود که ترویج مطالعه در جامعه است را انجام نداده، لذا حضور در مجامع عمومی همچون نمایشگاه کتاب، فرصت ارزنده ای برای دستیابی سازمان به اهداف و ایفای نقش خود، خواهد بود.
حاجی مومنی در ادامه سخنان  خود بیان کرد: نهاد، به واسطه اینکه علاقه مندان به کتاب و کتابخوانی به نمایشگاه کتاب مراجعه می کنند، هیچ گاه فرصتی، بهتر از این زمان برای ایفای نقش خود در ترویج کتاب و کتابخوانی پیدا نمی کند، بنابراین باید مکانسیم های مربوط به ترویج و تبلیغ کتابخوانی را به غیر از استفاده از رسانه های عمومی، با شرکت در نمایشگاه کتاب، دنبال کند.
توجیه او برای ضرورت شرکت نهاد در نمایشگاه هم حرف هایی کلی و کلیشه ای بود که به درد نامه های اداری می خورد و بس :
 نهاد کتابخانه های عمومی کشور، یکی از بزرگ ترین مشتریهای ناشران کشور است که با حضور فعال در نمایشگاه کتاب، ناشران کشور را نسبت به ادامه حرکت در جهت توسعه کتاب و کتابخوانی و ترویج بازار کتاب، کمک می کند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه مراجعه کنندگان به کتابخانه های عمومی، تنها جوانان و افراد میانسال نیستند بلکه بخش مهمی از مراجعه کنندگان آنها را کودکان و نوجوانان تشکیل می دهند، بنابراین نهاد  با حضور در نمایشگاه کتاب، می تواند ترویج کتابخوانی و ایجاد علاقه به کتاب را در میان کودکان و نوجوانان، انجام دهد.



افسوس که دیگران می آیند

از آن طرف هم مختارپور با اظهار ناراحتی از این که تا کنون هیچ سازمان و نهادی حاضر نشده است فرصت نمایشگاه کتاب را از دست بدهد گفت :
متاسفانه امسال تاکنون تنها نهاد به این موضوع پرداخته است و سایر دستگاه‌های دولتی مشابه قصد دارند که در نمایشگاه حضور داشته باشند و غرفه‌های بزرگ توام با پرسنل بزرگ و هزینه‌های زیاد بر خود تحمیل کنند بی آنکه حتی محصولی داشته باشند. به باور من هر کدام از این نهادها به جای چنین اقداماتی می‌توانند در ترویج اهداف نمایشگاه کتاب نقشی موثر بر عهده بگیرند.
وی افزود: رهبر معظم انقلاب اسلامی در سالهای متعدد به موضوع ترویج کتابخوانی و تعریف سیر مطالعاتی و معرفی کتاب خود توصیه‌های مکرری داشته‌اند. متاسفم که شاهدیم دستگاه‌های دولتی حاضر در نمایشگاه به جای غرفه‌داری به این مساله اهتمام ندارند. ما در کشورمان کتابهای خوبی را داریم که اگر مردم از انتشارشان مطلع باشند بدون شک آن را میخرند اما متاسفانه اطلاع رسانی خوبی درباره آنها نداریم این کار وظیفه چنین دستگاههایی است.
 این که این حرف ها کدامش درست است و کدام نیست را نمی دانم.اما بی شک این کار فتح باب خوبی است که از همین امسال غرفه های سازمان ها و ادارات فرهنگی را رصد کنیم و ببینیم که آیا عملکردی متناسب با صرف هزینه برای نمایشگاه ( که حالا دیگر ادعای مخارج زیر 200 -300 میلیون هزینه به شوخی می ماند) داشته اند و خدماتشان دست کم به اندازه خرج و مخارجشان هست  یا همه این هزینه ها صرفا برای این بوده که مدیر آن سازمان و نهاد و مدیرهای زیردستش فعالیت گسترده و سترگی به پیشینه فعالیت هایشان اضافه کنند.