اجلاس بازنگری پیمان منع گسترش سلاح های هسته یی در فاصله ی روزهای بیست و هفتم آوریل تا بیست و دوم ماه مه (هفتم اردیبهشت تا یکم خردادماه) با حضور 188 کشور عضو در مقر سازمان ملل متحد برگزار می شود.

پیمان ان.پی.تی با سه هدف عمده از سال 1968 میلادی تدوین و 2 سال بعد اجرایی شد که این سه هدف عبارت است از: جلوگیری از گسترش سلاح های هسته یی، کمک به فرایند خلع سلاح هسته یی و همچنین بهره مندی از فناوری های هسته یی صلح آمیز.

برخی تحلیلگران بر این باورند این پیمان تاکنون نتوانسته اهداف خود را محقق سازد و خود به عرصه ی جدال و رقابت میان کشورهای هسته یی و غیرهسته یی تبدیل شده است. در این پیوند، کشورهای عضو «جنبش غیرمتعهدها» در پی اجرایی سازی ماده ی 6 این پیمان در زمینه ی نابودی جنگ افزارهای هسته یی هستند ضمن این که بر اجرای ماده ی چهار مبنی بر استفاده ی صلح آمیز از انرژی هسته یی تاکید دارند. در برابر، کشورهای هسته یی خواستار تقویت بخش های نظارتی و همچنین اجباری کردن این پیمان به منظور جلوگیری از خروج برخی اعضا هستند؛ رخدادی که در مورد کره ی شمالی اتفاق افتاد.

باوجود این اختلاف ها، اجلاس یک ماهه ی بازنگری ان.پی.تی که با هدف ایجاد جهانی امن تر و بهره مند از فناوری های صلح آمیز هسته یی هر پنج سال یک بار برگزار می شود فرصت مناسبی است که وزیر امور خارجه ی کشورمان با حضور و سخنرانی در آن، مواضع جمهوری اسلامی ایران را به جهانیان معرفی کند. ضمن این که تیم هسته یی ایران در این مدت فرصت لازم را می یابد تا با برخی از نمایندگان کشورهای عضو گروه 1+5 به منظور حل و فصل اختلاف های باقی مانده رایزنی کند.

پس از آن که رایزنی های هسته یی بر مبنای متن تفاهم مشترک (بیانیه ی سوییس) در نشست اخیر وین کلید خورد به نظر می رسد در حاشیه ی این اجلاس نیز کار نگارش متن نهایی هم در سطح معاونان و هم در سطح کارشناسی ادامه یابد. همچنین در حاشیه ی اجلاس نیویورک دیدارهایی دوجانبه در سطح وزیران امور خارجه صورت می گیرد تا شاید روند رسیدن به توافق جامع تا قبل از موعد تعیین شده سرعت بیشتری پیدا کند. در این ارتباط، حضور «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا و هماهنگ کننده ی گروه 1+5 در مذاکره با ایران در این نشست می تواند بر کارایی گفت وگوها بیافزاید.

چالش مهمی که 2 طرف در این دور از گفت و گوها باید زمان زیادی برای رفع آن هزینه کنند، موضوع لغو تحریم ها است؛ موضوعی که نیاز است ابعاد و مسایل جزیی آن مشخص و از آن رفع ابهام شود. در این زمینه باید گفت بیانیه ی سوییس که شامگاه سیزدهم فروردین ماه از دل 9 روز گفت و گوهای سخت و نفسگیر لوزان بیرون آمد بر لغو تحریم های شورای امنیت، تحریم های چندجانبه ی اتحادیه ی اروپا و یکجانبه ی آمریکا تاکید داشت اما انتشار همزمان «گزاره برگ» (فکت شیت) کاخ سفید که بر لغو گام به گام تحریم ها اشاره داشت بر ابهام این موضوع افزود. بنابراین در اجلاس نیویورک ضرورت پرداختن به جزییات این موضوع و رفع ابهام از آن بیش از پیش احساس می شود.

این دور از گفت و گوها در حالی انجام می گیرد که طرح تصویب شده ی «بازبینی توافق هسته یی در کنگره»، در کمیته ی روابط خارجی مجلس سنای آمریکا در حال تعدیل است چرا که «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا اظهار کرده بود در صورت انجام اصلاح هایی بر روی آن، طرح را خواهد پذیرفت. بر اساس این طرح، توافق جامع احتمالی باید از تصویب کنگره بگذرد.

برخی از گزارش ها حاکی است اعضای کنگره در فرایند اصلاح طرح اولیه، بیش از 20 متمم به آن افزوده اند؛ متمم هایی که تصویب توافق احتمالی را به مسایلی چون آزادی سه آمریکایی بازداشت شده در ایران و حمایت نکردن تهران از گروه های دهشت افکن (تروریستی) مرتبط می سازد.

به باور بسیاری از ناظران تصویب چنین متمم هایی که 180 درجه با خواست اوباما در زمینه ی اصلاح طرح تفاوت دارد، راه رسیدن به نقطه یی مشترک بین کنگره و کاخ سفید را دشوارتر خواهد ساخت و می تواند بر فرایند گفت وگوهای هسته یی نیز اثرگذار باشد. البته تهران بارها تصریح کرده چنین رویدادهایی مساله ی درون حاکمیتی آمریکا است که در خود این کشور باید حل و فصل شود و در برابر، این آمریکایی ها هستند که باید در زمینه صدور گزاره برگ های چالش برانگیز پاسخگو باشند.

در این ارتباط، تیم هسته یی ایران در نشست وین، سه روز فشرده در زمینه ی اختلاف های باقی مانده از جمله چگونگی رفع تحریم ها با طرف غربی به رایزنی و گفت وگو پرداخت؛ گفت وگوهایی که به گفته ی دیپلمات های حاضر در آن مثبت و سازنده بوده است. این رایزنی ها در اجلاس نیویورک نیز در دستور کار قرار دارد تا چارچوب روشنی از توافق احتمالی آتی به دست آید.

به این ترتیب، تشریح رویکردها و دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران در زمینه ی فعالیت های صلح آمیز هسته یی، بایسته های عاری سازی جهان از جنگ افزارهای اتمی و نمایندگی خواست های هسته یی غیرمتعهدها در کنار ادامه ی رایزنی های دیپلماتیک برای پایان دادن به اختلاف های هسته یی، 2 ماموریتی است که این روزها در نیویورک بر عهده ی نمایندگان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.