آمریکا در راستای به اصطلاح تامین صلح منطقه ای 80 هزار نیرو را در اروپا مستقر کرده است که بیشتر آنها در آلمان ، ایتالیا و انگلیس حضور دارند . همچنین در آسیا 89 هزار نیروی آمریکایی حضور دارند که از این رقم 35 هزار نفر در ژاپن ، 37 هزار نفر در کره جنوبی و 14 هزار نفر در دریا مشغول خدمت اند . در خلیج فارس حدود 40 هزار نیرو حضور دارند که 7500 نفر در قطر ، 5000 نفر در بحرین و حدود 3000 نفر در امارات متحده عربی و شمار کمتری در عربستان و عمان حضور دارند ، در مجموع حدود 235 هزار نفر سرباز در ماموریتهای نظامی زمان صلح در خارج از آمریکا و 175 هزار نفر در اروپا ، آسیا و خلیج فارس حضور دارند . این ماموریتهای منطقه ای صلح حدود 11 درصد پرسنل فعال مشغول خدمت آمریکا را تشکیل می دهد .
اهداف حضور نظامی آمریکا در این مناطق راهبردی شکل دهی به تحولات سیاسی به شیوه های زیر است : مقابله با حمله احتمالی به متحدان این کشور ، اطمینان خاطر دادن به بازیگران اصلی منطقه ای به خصوص متحدان این کشور ، محافظت این مناطق از نفوذ های بی ثبات کننده و افزایش مدیریت و همکاری منطقه ای.
اقدامات مداخله جویانه روسای جمهور آمریکا در خاورمیانه پس از جنگ سرد نیز در همین راستا قابل تحلیل است . حمله نظامی آمریکا به افغانستان در سال 2001 و عراق در سال 2003 که به بهانه مبارزه با تروریسم در دوران ریاست جمهوری جرج بوش صورت گرفت ، اوج راهبرد نظامی آمریکا در خاورمیانه را به تصویر کشید ، از آن زمان تا کنون آمریکا هرساله بر میزان حضور نظامی و راهبردی خود در خاورمیانه افزوده است .
استقرار پایگاههای نظامی در منطقه و گسترش روز افزون این پایگاهها که به خصوص از سوی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در اختیار آمریکا قرار می گیرد ، ضمن تنگ تر کردن دایره امنیت در منطقه ، امنیت کشورهای خاورمیانه را با خطر جدی مواجه کرده است .استقرار پایگاههای نظامی آمریکا در اغلب کشورهای حوزه خلیج فارس و برخی کشورهای آسیای میانه و قفقاز نشان می دهد که این کشور با گسترش راهبرد تهدید امنیت و نظامی گری درصدد تبدیل شدن به اهرمی منطقه ای برای اعمال فشار بر کشورهای منطقه است . هم اکنون آمریکا پایگاههای نظامی هوایی و دریایی مجهزی در کشورهایی چون قطر ، بحرین ، کویت ، امارات متحده عربی ، عراق ، عربستان سعودی ، عمان ، ترکیه ، افغانستان و پاکستان ایجاد کرده است . در ادامه به برخی از این پایگاهها اشاره میکنیم .
1.ناوگان پنجم آمریکا در بحرین :
شکل گیری ناوگان پنجم ، بعد از پایان جنگ خلیج فارس و شکست صدام ، بحرین موقعیت استراتژیکی یافت و در دوره ریاست جمهوری بیل کلینتون در سال 1995 اسکله اصلی نیروی دریایی بحرین با تغییر کاربری گسترده و هجوم مهندسان آمریکایی به سرعت تجهیز شد و ناوگان پنجم دریایی آمریکا در غرب منامه پایتخت بحرین افتتاح شد .
اسکله ناوگان پیجم : این اسکله در بخش غربی شهر منامه پایتخت بحرین قرار دارد و به طور معمول پذیرای 2 الی 4 ناوشکن در آن واحد است و حدود 10 ناوچه نیز در آن پهلو میگیرند ، تعدادی شناور تندرو هم در آن حضور دارند و در کنار آن هم یک فرودگاه نظامی برای فرود هلیکوپتر و هواپیماهای نیروی دریایی آمریکا وجود دارد . ناوشکن های موجود در آن از نظر ظاهری به ناوشکن جماران ایران شباهت نسبی دارند ، ولی سامانه های موشکی – پدافندی و جنگ آنها پیشرفته تر است . بیشترناوها به گشتزنی در محدود آب های بین المللی خلیج فارس و غیر سرزمینی ایران می پردازند و بقیه به صورت رزرو در اسکله می مانند .
وظیفه ناوگان پنجم :این ناوگان وظیفه حراست از منافع آمریکا در خلیج فارس –دریای عمان – دریای سرخ –خلیج عدن و بخشی از دریای سرخ را بر عهده دارد . بخش سی تی اف ناوگان پنجم به عملیات در بخش شمالی خلیج فارس می پردازد . ناوگان پنجم دریایی آمریکا دست کم یک ناوهواپیمابر را به طور دایمی در خلیج فارس و یک گروه شامل ناوها و زیر دریایی های آمریکایی را در بیرون خلیج فارس مدیریت می کند .
پرسنل ناوگان پنجم :ناوگان پنجم مانند بسیاری از پایگاههای نیروی دریایی آمریکا شامل ملوانان ، تفنگداران دریایی ، خلبانان ، ستاد فرماندهی ، لجستیکیها و کارمندان بخش های مختلف است .
با این که دولت بحرین استفاده از این پایگاه برای هر اقدامی علیه ایران را ممنوع کرده ، اما جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده ، در صورت تجاوز به ایران ناوگان پنجم یکی از 37 هدفی است که به شدت از سوی بخش های مختلف موشکی – دریایی و هوایی مورد حمله قرار خواهد گرفت .
2.پایگاه بگرام:
این پایگاه در مجاورت شهر تاریخی و باستانی بگرام در استان پروان افغانستان واقع شده است .پهنای باند این فرودگاه به اندازه ای است که تمامی هواپیماهای نظامی از جمله هواپیماهای لاکید مارتین c-5 و آنتونوف AN-225 قادر به فرود در آن هستند . در حال حاضر نیروهای ضربت مشترک لشکر 10 کوهستان ، تفنگداران دریایی و گروه 455 نیروی هوایی آمریکا در این پایگاه حضور دارند .
پایگاه بگرام تنها 1220 کیلومتراز مرزهای ایران فاصله دارد اما چهار فرودگاه نظامی که بیشتر مورد استفاده نیروهای آمریکایی می باشد در فواصلی بسیار کمتر از این مقدار قرار دارند . پایگاه بگرام دارای 3 آشیانه بزرگ ،یک برج کنترل و چندین ساختمان پشتیبانی و 130000 متر مربع فضای پرواز است .
پایگاه بگرام که محل استقرار عمده هواپیماهای ترابری و جنگنده های آمریکایی و سایر کشورهای همپیمان آمریکاست در 730 کابل واقع شده است و پذیرای هواپیماهای ترابری سی -130 ، هرکولس ، سی 17 گلوبمستر2 و انواع بالگردها می باشد .
این پایگاه برای آمریکا اهمیت استراتژیک داشته و آموزش و تجهیز تروریست های طرفدار عبدالمالک ریگی در آن صورت می گرفت .
3.پایگاه العدید قطر:
این پایگاه که نام دیگر آن فرودگاه ابو نخله می باشد در غرب شهر دوحه قرار گرفته است ، العدید در حقیقت پایگاه ائتلاف طرفداران غرب در خلیج فارس می باشد . در سال 1999 شیخ حمد امیر قطر از آمریکا درخواست کرد تا ده هزار نفر از زبده ترین نیروهایش را برای حفاظت از حکومت وی وارد قطر کند ، در حقیقت بعد از عملیات مشترک آمریکا و قطر با نام صوفان صحرا در سال 1991 ، آمریکا و قطر روابط نظامی و دفاعی خود را آغاز و یک قرارداد نیز در این زمینه امضا کردند .
در سال 2003 مرکز عملیات هوایی آمریکا در خاورمیانه از پایگاه هوایی ملک سلطان در خاک عربستان به پایگاه العدید در قطر منتقل شد .
در جریان جنگ آمریکا با عراق و افغانستان این پایگاه به مرکز فرماندهی و پشتیبانی نیروهای ائتلاف آمریکا تبدیل شد . مجله وال استریت در 17 ژوئیه 2012 در خبری در ارتباط با رادار موشکی جدید آمریکا در قطر نوشت «این ایستگاه راداری ستون سیستم دفاع موشکی را تکمیل خواهد کرد که برای دفاع از منافع آمریکا و هم پیمانانش طراحی شده است » اعلام احداث رادار موشکی آمریکا در مکانی محرمانه در قطر یکی دیگر از مصادیق پیروی سیاست خارجی آمریکا از راهبرد نظامی گری و تهدید امنیت در منطقه است که طی سال های اخیر با گسترش پایگاههای نظامی آمریکا در خاورمیانه به ویژه خلیج فارس دنبال می شود .
4.پایگاه تومریت عمان:
عمان بزرگترین حامی حضور آمریکا در خلیج فارس می باشد که در سال 1980 اولین موافقتنامه نظامی را با این کشور به امضا رساند ، و در حال حاضر میزبان نیروی هوایی امریکا با 26 هزار پرسنل است .
پایگاه تومریت در نزدیکی شهر تومریت در کشور عمان واقع شده و نیروی دریایی آمریکا آنرا از دولت عمان اجاره کرده است .نیروی هوایی آمریکا حفاظت از بخشهای مختلف این پایگاه نظیر آشیانه هواپیماها ، مخازن سوخت ، انبارهای مهمات ، اتومبیل ها و ساختمانهای اداری را به شرکت امنیتی DYN CORP داده است .
از دیگر ویژگیهای این پایگاه می توان به نزدیک بودن این پایگاه به خلیج عدن و اقیانوس هند اشاره کرد که نقش راهبردی برای این پایگاه دارد و باعث ایجاد ارتباط دایم با ناوگان پنجم دریایی آمریکا در بحرین شده است .
در واقع این پایگاه موظف است تا نقش حمایتی از تجهیزات نظامی آمریکا در منطقه را ایفا کند که سوخت رسانی به جنگنده یا امور ترابری و انتقال تجهیزات به سایر پایگاههای حیاتی آمریکا در منطقه را می توان از دیگر اهداف استفاده از این پایگاه هوایی دانست .
در کل می توان گفت پایگاه تومریت یک پایگاه استراتژیک با انبوهی از تسلیحات نظامی برای آمریکاست که نقش شاهرگ میان پایگاههای نظامی این کشور یا در اصطلاح قلب پایگاههای آمریکا در منطقه در حوزه ترابری و سوخت رسانی است .
5. پایگاه شیخ عیسی در بحرین:
پایگاه شیخ عیسی در سواحل خلیج فارس ، جنوب بحرین و در شرق عربستان سعودی واقع شده است . نیروی هوایی سلطنتی بحرین و به همراه دو اسکادران هواپیمای شکاری در این پایگاه مستقر هستند .
در مارس 2009 نیروی هوایی ارتش آمریکا به منظور حمایت از عملیاتهای هوایی در منطقه اقدام به احداث تاسیساتی در این پایگاه نمود ، بخشی از یگان هوایی 379 نیروی هوایی آمریکا که در پایگاه العدید قطر مستقر می باشد به طور جداگانه و تفکیک شده در این پایگاه حضور دارد .
هدف از این تفکیک و جداسازی شتاب بخشیدن در نقل و انتقالات تجهیزات و نفرات در جنگ علیه القاعده در افغانستان بود .بخشی از هواپیماهای حاضر در این پایگاه عبارتند از سی -17 ، پی -3 و جنگنده اف 16 .
لازم به ذکر است که یگان 379 نیروی هوایی آمریکا یکی از بهترین یگانهای هوایی این کشور بوده که به جدید ترین هواپیماها جهت مبارزه با تروریسم مجهز می باشند .
6.پایگاه هوایی علی السالم کویت :
این پایگاه در 23 مایلی مرزهای عراق واقع شده اسات، در جریان عملیات آزاد سازی عراق این پایگاه میزبان یگانهایی از نیروی هوایی و دریایی آمریکا بود . در حال حاضر بخشی از یگان 386 نیروی هوایی آمریکا در این پایگاه حضور دارند .
7.پایگاه هوایی احمد الجابر کویت:
این پایگاه هوایی با داشتن باندهایی با حداکثر طول 3000 متر قابلیت پذیرش انواع هواپیماهای نظامی را دارد . قرارگاه های نیروهای ارتش آمریکا در کویت نیز عبارتند از : کمپ های دوها ، بوهرینگ ، اسپیرهد و پاتریوت .
8.پایگاه هوایی الظفره امارات متحده عربی:
یکی از پایگاه های بزرگ آمریکا در منطقه به شمار می رود . پایگاه الظفره بسیار بزرگ و دارای دو باند اصلی با طول 4200 متر است ، وسعت تاسیسات این پایگاه تقریبا با پایگاه العدید قابل مقایسه است .
از دید تحلیلگران، سیاست تهاجمی آمریکا در خاورمیانه معطوف به دستیابی به اهداف سیاسی ، اقتصادی و راهبردی بلند مدت در منطقه است . باراک اوباما رییس جمهور دموکرات آمریکا که در آغاز حضورش در صحنه سیاسی این کشور با لحنی آرام تر در مقایسه با رییس جمهور پیشین در خصوص مسایل خاورمیانه اظهار نظر کرده بود ، با عملکرد های بعدی خود نشان داد پیرو راهبرد و سیاست خارجی خلف خود در خاورمیانه است .
اوباما در اوایل ژانویه 2013 راهبرد مداخله جویانه جدید نظامی این کشور را با عنوان «بازبینی راهبرد دفاعی »اعلام کرد . در این راهبرد حضور نظامی بیشتر آمریکا در آسیا پیش بینی شده بود که بر واکنش در برابر قدرت رو به رشد چین متمرکز است . در این راهبرد همچنین کاهش نیروهای آمریکایی در اروپا مطرح شده است . این موضوع را می توان بازتاب کاهش قابل ملاحظه بودجه نظامی آمریکا دانست . استفاده آمریکا از شیوه هایی چون کاهش بودجه نظامی خود در اروپا و جایگزینی این بودجه در آسیا و خاورمیانه نشان می دهدکه این کشور همچنان ترجیح می دهد اهداف خود در خاورمیانه را دنبال کند .
رابرت آرت معتقد است در اروپا همکاری امنیتی ، منطقه ای در قالب ناتو و همچنین در اتحادیه اروپا در چارچوب سیاسیت دفاعی و امنیتی اروپا به خوبی توسعه یافته و نهادینه شده است ، اما بازدارندگی و ایجاد اطمینان مکانیسم های اصلی در خاورمیانه و شرق اسیا به شمار می روند ، زیرا همکاری امنیتی منطقه ای در این مناطق به خوبی توسعه نیافته است .
فرجام سخن
طراحی های امنیتی آمریکا در منطقه در سالهای اخیر که با گرایش بیشتر کشورهای عربی به همکاری و افزایش پیوند با آمریکا همراه شده است، در جهت ایجاد رویکردی مشترک به منظور مهار ایران و ایجاد توازن در برابر آن قرار دارد. بر این اساس است که تهدیدات منطقه ای ناشی از ایران بسیار جدی و پر رنگ جلوه می شود ، در حالی که از سویی دیگر تلاش هایی برای کم رنگ کردن خطر اسراییل برای جهان عرب و کاهش چالشها در روابط اعراب و اسراییل وجود دارد.
این شرایط به همراه رویکردهای منطقه ای و فرامنطقه ی جمهوری اسلامی ایران را در شرایط ویژه قرار داده است . با توجه به رویکرد آمریکا و نگرانی کشورهای خلیج فارس از همکاری ایران و آمریکا در منطقه و توافق احتمالی هسته ای، به نظر می رسد همکاری های این کشورها با آمریکا در جهت تحقق اهداف امنیتی افزایش یابد.