علل اصلی بمب گذاری های اخیر عربستان سعودی چیست؟
در حال حاضر تلاش اصلی از سوی آمریکا و اسرائیل و متحدان محافظه کار آن در منطقه، این است که این موج بیداری اسلامی و موج استقلال طلبی به سمت جنگ های منطقه ای و فرقه ای سوق دهند تا در این راستا بتوانند تحولات منطقه را به سمت منافع خود هدایت کنند. در حال حاضر درگیری هایی که در عراق و سوریه به این سمت سوق داده شده است و یمن و قسمت شرقی عربستان را هم با این رویکرد مدیریت می کنند. چیزی که ما الان در منطقه شیعه نشین عربستان داریم، مسئله جدایی از مسائل کل در منطقه نیست و این موج و تنش را این گونه در کل منطقه سازماندهی می کنند.
در شرایط کنونی با توجه به انفجار های موجود چه تهدیدهایی فراروی شیعیان عربستان وجود دارد؟
سیاست عربستان در مورد قیام شیعیان در بحرین و یمن «مشت آهنین» است. این رویکرد این پیام را به شیعیان این کشور هم می دهد، که اگر بخواهید ناآرامی و بی ثباتی را به عنوان معترض شروع کنید، همان مشت آهنین را برای شما با نمونه هایی مثل این انفجارها خواهیم داشت. لذا این انفجارها با چراغ سبز یا مداخله مستقیم مقامات امنیتی سعودی رخ می دهد وگرنه آن ها سیستم امنیتی و دفاعیشان قبل از بحران یمن نشان می داد که نفوذ داعش یا القاعده و ضربه زدن به اقلیت شیعه شدنی نیست. این نشانگر این است که این رویدادها با محوریت عربستان است و این مسئله برای مدیریت حوزه های بحران دیگر انجام می شود.
آیا می توان گفت داعش نفوذ زیادی در عربستان دارد، یا نفوذش گسترده تر شده است؟
داعش مورد حمایت جریان های درون عربستان است. اگر این حمایت ها از طرف عربستان و ترکیه قطع شود، داعش نمی تواند پایدار بماند. خانه داعش عربستان است. این که ما تصور کنیم داعش دشمن عربستان است و از بیرون مرزها بدون میل و اراده آن ها آمده است درست نیست. در واقع داعش جریانی است که با حمایت و مدیریت عربستان شکل گرفته و حرکاتش با اراده آن ها انجام می شود.
در شرایط کنونی حملاتی که داعش بر ضد شیعیان انجام می دهد، تا چه حد می تواند افزایش یابد؟
آن ها بیشتر در مناطق شیعه نشین برای ضربه شست گیری و ترساندن جامعه تشیع این ضربات را به شیعیان می زنند. ولی بعید است به سمت مناطق سنی نشین برود و بخواهند دولت را از آنجا خارج کنند. همچنین بعید به نظر می رسد، عربستان اجازه چنین کاری به آن ها بدهد.
با توجه به وضعیت موجود، شرایط شیعیان عربستان در شرایط کنونی از نظر امنیتی و سیاسی چگونه است؟
در کل گرچه در مورد جمعیت شیعه عربستان از ده پانزده درصد تا حتی چهل درصد آمارهای غیر رسمی وجود دارد ولی به همین اندازه به آن ها سهم از قدرت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی داده نشده و همیشه در تنگنا و فشار بوده اند. گرچه اخیرا با توجه به تحولاتی که در کشورهای عربی اتفاق افتاد، دولت سعودی گشایش ها و امتیازهایی به شیعیان برای جلوگیری از اعتراضات، قیام و شورش های آن ها داد ولی آرامش دهنده نبوده است. به خصوص که رهبران آن ها همیشه در حال مبارزه و اعتراض به دولت مرکزی بودند. (مثل آقای شیخ باقر النمر که دستگیر شده و در حد حکم اعدام با وی برخورد می کنند و بقیه رهبران شیعه هم کم و بیش در این وضعیت هستند) این امر به این خاطر است که آنان تحت فشار بوده و برای مهار آن ها این ضربات را به شیعیان می زنند. حتی بعد از تحولات منطقه سرکوب خونینی از سوی عربستان در همین مناطق شیعه نشین انجام شد.
شیعیان خواهان آزادی های منطقه ای، حقوق برابر در برگزاری مراسم و مناسبات مذهبی بودند. اما آن ها را با مشت آهنین در سال های شصت سرکوب می کردند. اما بعدها با مذاکراتی آزادی ها و امتیازاتی به آن ها داده شد. اما نه به حدی که آن ها کاملا راضی باشند و از حقوق شهروندی برابر نسبت به سنی ها برخوردار باشند. این وضعیت در دو سه دهه گذشته وجود داشته است، امروزه با تحولات منطقه آبستن تحولات جدید است. اما دولت مرکزی نگران است، که در حین درگیری با یمن از جبهه های دیگر (از جمله الشرقیه، از سمت عراق و از سمت بحرین) ضربه بخورد. لذا من فکر کنم پیش دستی در ضربه شست نشان دادن به شیعیان نشان می دهد، که مراقب باشید اگر بخواهید معترض باشید با ناامنی صد در صد و کشتار و سرکوب مواجه خواهید شد.
اصولا وضعیت یمن چه تاثیری می تواند بر مناطق شیعه نشین در عربستان داشته باشد؟
با ادامه درگیری عربستان بر ضد یمن، هم مذهبان یمنی هم اعتراضاتشان را شروع خواهند کرد. لذا اگر امنیت دولت ضعیف شود، ممکن است، حرکاتی از سوی آن ها علیه دولت وقوع یابد. این امور با هم ارتباط دارد و این طور نیست که اگر عربستان در قضیه شیعیان در یمن درگیر شد، شیعیان دیگر در حوزه مرزی داخلی و خارجی بی تفاوت نشینند و عکس العملی نشان ندهند. لذا احتمالا برای مهار و آرام کردن آن ها این حملات به صورت غیر مستقیم از سوی دولت سعودی حمایت می شود.
تاثیرات و پیامدهای این حملات انتحاری در عربستان بر ضد شیعیان در داخل چگونه می تواند باشد؟
این امر در کل به ضرر دولت عربستان است. چون نوعی بی ثباتی و ناامنی را نشان می دهد. این آثار کاهش ضریب امنیتی سرمایه گذاری اقتصادی برای عربستان دارد و حتما بر بازار بورس این کشور تاثیر منفی می گذارد. همچنین در مورد قیمت نفت، صادرات نفت و سرمایه گذاری خارجی در این کشور اثرگذار است. این ها مسائلی است که نمی شود از آن فرار کرد. اما عربستان سعودی در بین بد و بدتر گیر افتاده است و این حرکات را نشان می دهد. چون احساس می کند موج بیداری اسلامی در منطقه حوزه نفوذ و امنیت آن را به صورت تدریجی متزلزل می کند. لذا برای متوقف کردن و عکس العمل این حرکات را انجام می دهد. اگرچه خساراتی را هم باید پرداخت کند.
این امر چه تاثیرات و پیامدهای بین المللی یا منطقه ای برای عربستان دارد؟
در کل این حرکات به ضرر مسلمانان است و تنش بین مذاهب و اقوام موجب تضعیف امکانات اقتصادی، انسانی، زیر ساختی ملت های مسلمان در منطقه می شود. فرقی هم ندارد که در عربستان، سوریه، یمن یا درجای دیگر باشد. یعنی تاثیر کلی در منطقه مهم است و ضرر اصلی متوجه ملت های مسلمان منطقه خواهد بود. در همین راستا نفع اصلی از درگیری و تنش را دشمنان مسلمان ها و آن هایی که در منطقه می خواهند سلطه شان، استمرار یابد (یعنی آمریکا و اسرائیل) می برند. در همین راستا این رویکرد در گام اول سپری دفاعی برای امنیت اسرائیل و در گام بعد سلطه دولت اسرائیل و مدیریت ملت های تکه تکه و تضعیف شده در خاورمیانه خواهد بود.
در شرایط کنونی با توجه به وضعیت منطقه در چه صورتی ممکن است فشار روی شیعیان عربستان گستردگی بیشتری پیدا کند؟
اگر تحولات یمن، سوریه و عراق باعث شود که داعش و جریان مورد حمایت عربستان تضعیف شوند، آن ها برای فرافکنی و جبران فشار را بر شیعیان تشدید می کنند. یعنی این بمب گذاری ها نشان از این قضیه است که موج درگیری ها رضایت لازم را برای آن ها به بار نیاورده است. لذا فشار را بر شیعیان وارد می کنند تا بتوانند جبران کنند.
آیا این حملات می تواند باعث افزایش شورش در مناطق شیعه نشین عربستان باشد؟
بعید نیست، اگر این استمرار پیدا کند و دولت باوجود اعلام رسمی (که می گوید با این عوامل برخورد خواهد کرد) برخورد نکند و نارضایتی شیعیان استمرار پیدا کند، ممکن است آن ها اقدام مقابله به مثل و مسلحانه کنند و این موج ناامنی در حوزه های مختلف عربستان ایجاد کنند.
منبع: رصد