نیمه شعبان از ایام سعد و مبارکی است که فرصتی برای نجات قلب و ذهن و شستشو و طهارت درون از هجمه تاریکی ها و غفلت ها و جهل هاست. نیمه شعبان علاوه بر این که با تولد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گره خورده است بنا بر روایاتی از شب های قدر هم محسوب می شود. آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب "المراقبات" به برخی از فضایل این روز و اعمالی که وارد شده است پرداخته اند.
روز و شب نیمه شعبان زمان بسیار شریفى است که جهات زیادى باعث این شرافت و بزرگى شده است: نخست این که از شبهاى قدر است و شب تقسیم رزقها و عمرها چنانچه در روایات زیادى وارد شده است و در بعضى از آنها آمده است: خداوند این شب را براى امت قرار داده است؛ چنانچه شب قدر را براى رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم قرار داده . البته این اشکال که بنابراین ، لازم مى آید که شب قدر، بیش از یک شب باشد را مى توان به این بیان پاسخ گفت که تقدیر، مراتب و مراحل گوناگونى دارد.
دوم این که نیمه شعبان، از اوقات زیارتى امام حسین علیه السلام است که غیر از فرشتگان صد هزار پیامبر علیهم السلام آن حضرت را زیارت مى کنند و این مطلب نشانه عظمت این شب است .
سوم این که از شب هایى است که تأکید به زنده نگهداشتن آن شده و اعمال و عبادات بسیار ارزشمندى در آن وارد شده که مى توان گفت : در هیچ شبى اعم از شب قدر یا غیر آن مانند یا بیشتر از آن نیامده است . دیگر آن که شب میلاد امامى است که گیتى را از عدالت پر کرده ، زمین را پاك مى نماید و در تمام زمینه هاى دینى و دنیایى حاکمیت دارد.
اعمال مهم شب نیمه شعبان
اولین کارى که سالک باید در این شب انجام دهد این است که از لذت و آسایش دنیا در این شب چشم پوشى نماید و آن گاه براى استفاده بیشتر از آن و تصحیح اعمال خود فرض کند که شب خداحافظى او با این دنیا و تمام اعمال بوده و فرداى آن روز، قیامت است و نیز قبل از فرا رسیدن شب باید اعمالى را که در آن مى خواهد انجام بدهد مشخص نماید و اگر دو عمل در فضیلت یکسان بود سخت تر را انتخاب کند.
از اعمال مهم در این شب نمازهایى است که وارد شده است : اول: صد رکعت نماز با هزار "قل هو الله احد" که فضیلت این نماز بیش از نماز بعدى است .
دوم: چهار رکعت که در هر رکعت پنجاه یا صد یا دویست و پنجاه بار "قل هو الله احد" خوانده مى شود . و پس از آن خواندن دعایى که با این عبارت شروع مى شود : "اللهم انى الیک فقیر..."
سوم: دو رکعت نمازى که در این روایت آمده است : شیخ طوسى به نقل از ابى یحیى مى گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم برترین دعاها کدام است ؟ حضرت فرمودند : بعد از خواندن نماز عشا دو رکعت نماز بخوان ؛ در رکعت اول سوره حمد و جحد و در رکعت دوم سوره حمد و اخلاص را بخوان و بعد از این که سلام دادى ، سى وسه مرتبه سبحان الله و سى وسه مرتبه الحمد لله و سى و چهار مرتبه الله اکبر بگو؛ سپس بگو : "یا من الیه یلجا العباد ..." آنگاه سجده کن و بیست بار یارب، هفت بار یا الله، هفت بار لا حول و لا قوة الا بالله بگو و سپس بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم صلوات فرستاده و حاجت خود را از خدا بخواه . به خدا سوگند اگر با این عمل به عدد قطرات باران از خداوند حاجت بخواهى با کرم و فضل خود تو را به خواسته هایت مى رساند.
خطاب جبرئیل به رسول الله (ص) در نیمه شعبان
اگر شب طولانى بود و کسى توانست هم این دو رکعت و هم صد رکعت با هزار قل هو الله را به جا آورد به خیر بزرگى رسیده است ؛ زیرا علاوه بر معتبر بودن روایت ، ثواب این دو نماز به اندازه اى است که انسان از تصور آن عاجز است .
از اعمال مهم این شب، عمل به حدیثى است که در کتاب اقبال روایت شده: رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: شب نیمه شعبان در خواب بودم که جبرئیل آمد و گفت: محمد! چرا در این شب خوابیده اى ؟ گفتم : جبرئیل ! مگر چه شبى است ؟ گفت : شب نیمه شعبان است . محمد! برخیز. آنگاه مرا بلند کرده و به بقیع برد، سپس گفت : سرت را بلند کن ، زیرا این شبى است که درهاى آسمان در آن باز مى شود : درهاى رحمت . درِ "رضوان"، درِ "مغفرت " درِ "فضل" "توبه" درِ "نعمت" درِ "جود" و درِ "احسان". و خداوند به عدد فراوان مردم را از آتش جهنم - آزاد مى کند؛ زمان مرگ را در آن ثبت کرده و به مدت یک سال روزیها را تقسیم مى کند؛ و هر چه را که در تمام سال اتفاق مى افتد فرو مى فرستد.
محمد! کسى که این شب را با گفتن "الله اکبر"، "سبحان الله" و "لا اله الا الله" و دعا و نماز و قرآن خواندن و انجام اعمال مستحب و استغفار کردن زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده اش بخشیده مى شود.
محمد! کسى که در این شب صد رکعت نماز به جا آورد و در هر رکعت "فاتحۀ الکتاب" را یک بار و "قل هو الله احد" را ده بار بخواند و بعد از فراغ از نماز، ده بار "آیۀ الکرسى " و ده بار "فاتحۀ الکتاب" خوانده و صد بار سبحان الله بگوید، خداوند صد گناه کبیره که باعث هلاکت و ورود او در آتش است مى بخشد و در مقابل هر سوره و تسبیحى کاخى در بهشت به او عنایت مى کند و توانایى شفاعت صد نفر از بستگانش را به او داده و او را در ثواب شهدا شریک مى کند و آنچه به روزه داران این ماه و عبادت کنندگان این شب مى دهد، به او نیز عنایت مى کند؛ بدون این که پاداش آنان را کم کند. پس این شب را زنده بدار و شب زنده دارى و نزدیکى به خدا، با عمل در این شب را به امتت دستور بده زیرا شب شریفى است . در حالى نزدت آمدم که تمام فرشته ها در آسمان پاهایشان را جفت کرده اند: عده اى تسبیح مى کنند، عده اى در رکوع ، عده اى در سجود و گروهى ذکر مى گویند. شبى است که کسى دعا نمى کند مگر این که مستجاب مى شود؛ کسى چیزى نمى خواهد مگر این که مستجاب مى شود؛ کسى چیزى نمى خواهد مگر این که به او داده مى شود؛ کسى درخواست مغفرت و بخشش نمى کند، مگر این که بخشیده مى شود. کسى توبه نمى کند مگر این که توبه اش پذیرفته مى شود . کسى که از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگى محروم شده است .
نمازی که رسول الله (ص) برای آمرزش گناهان سفارش کردند
رسول خدا در این شب دعا مى کرد و مى گفت : "اللهم اقسم لنا من خشیتک ..." در روایت دیگرى ، راوى حدیث مى گوید : سى نفر از اصحاب رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به من گفته اند : رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: کسى که این نماز را در این شب به جا آورد، خداوند هفتاد نگاه - رحمت - به او مى کند و با هر نگاه هفتاد خواسته او را برآورده مى کند، که کوچکترین آن بخشیدن گناه است . و اگر بدبخت باشد و سعادت بخواهد، خداوند او را سعادتمند مى کند . خداوند هر چه را بخواهد، محو کرده و ثبت مى کند و حوادث عالم را به خواسته خود تغییر مى دهد و اصل کتاب - آفرینش - نزد او است و اگر پدر و مادرش اهل آتش باشند، و چیزى را شریک خدا ندانسته باشند، از آتش خارج مى شوند. کسى که این نماز را بخواند، هر حاجتى را که بخواهد، خداوند برآورده نموده و چیزهایى را که نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده ، براى او در بهشت آماده مى کند . سوگند به کسى که من را به حق به پیامبرى برانگیخت، کسى که به خاطر خدا این نماز را به جا آورد، خداوند بهره اى از پاداش تمام کسانى که خدا را در این شب عبادت کرده اند، به او عنایت نموده و به نویسندگان بزرگوار اعمال امر مى کند که براى او نیکى نوشته و گناهان او را پاك کنند تا جایى که گناهى نماند و تا زمانى که جاى خود را در بهشت نبیند، از دنیا نمى رود و خداوند فرشتگانى فرستاده با او مصافحه نموده و به او سلام کنند و در روز قیامت با افراد بزرگوار و خوبى خواهد بود؛ و اگر قبل از پایان سال بمیرد، شهید شده ، و مى تواند هفتاد هزار نفر از یکتا پرستان را شفاعت نماید . بنابراین کسى در برخاستن براى عبادت در این شب سستى نمى کند مگر آدم بدبخت .و نیز مى گوید : سید یحیى بن الحسین در کتاب امالى حدیثى را به مولاى ما على علیه السلام نسبت داده که آن حضرت علیه السلام فرمودند: کسى که شب نیمه شعبان صد رکعت نماز با هزار قل هو الله احد به جا آورد، روزى که قلبها مى میرند قلب او نخواهد مرد و از دنیا نمى رود تا زمانى که صد فرشته را ببیند که او را از عذاب خدا پناه مى دهند: سى تا از این فرشتگان بهشت را به او مژده داده و سى تاى دیگر او را از شیطان حفظ مى کنند و سى تاى دیگر در شب و روز براى او استغفار مى کنند و ده تاى دیگر با کسى که با او در افتد، مى جنگند.