به گزارش مشرق، شاید گزارش خبرگزاری «آسوشیتدپرس» درست از آب درآمده باشد! چند روز پیش این رسانه آمریکایی در گزارشی به موضوع «ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران» (PMD) اشاره کرد و در حالی که پیشتر مقامات غربی و حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از لزوم حل این موضوع به منظور توافق نهایی تاکید داشتند، از کنار گذاشتن این شرط خبر داد.
این خبرگزاری گزارش داد: «آمریکا تاکیدش بر "حل" مسئله ابعاد نظامی را که پس از توافق ابتدایی دوم آوریل داشته، کنار گذاشته و به جای آن می‌گوید که در توافق نهایی، ایران "مجموعه اقدامات توافق شده (بین دو طرف) برای پرداختن به نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص ابعاد نظامی احتمالی برنامه اتمی‌اش را اجرا خواهد کرد"».
معنای این جمله این بود که 1+5 حاضر است با عدم حل مسئله ابعاد احتمالی نظامی، در آغاز توافق و موکول کردن آن به بعد موافقت کند. هر چند، در ابتدا، این خبر با تکذیب برخی مقامات غربی روبرو شد اما سخنان روز گذشته (سه‌شنبه) وزیر امور خارجه آمریکا ظاهرا مهر تاییدی بود بر این گزارش.
عقب‌نشینی آمریکا از مسئله PMD
جان کری که طی یک کنفرانس ویدئویی در سالن برگزاری نشست خبری روزانه وزارت خارجه آمریکا با خبرنگاران سخن می‌گفت، در پاسخ به این سئوال که «آیا حل تمام و کمال موضوع PMD بخشی از شروط توافق با ایران و اقدام برای تخفیف یا تعلیق تحریم‌ها علیه این کشور است یا اینکه موضوعی محل مناقشه و قابل مذاکره است؟»، گفت: «ابعاد نظامی احتمالی، در بحث‌های مربوط به این قضیه قدری تحریف می‌شود، به این خاطر است که ما اصراری روی این نداریم ایران درباره آنچه در یک مقطع زمانی، یا هر زمان دیگر انجام داده، توضیح دهد. ما می‌دانیم آنها چه کاری انجام داده‌اند. شکی نداریم. از فعالیت‌های نظامی معینی که آنها مشغول انجام آن بودند، آگاهی کامل داریم».
وزیر خارجه آمریکا در ادامه افزود: «چیزی که درباره آن نگران هستیم، زمان‌های بعدتر است. برای ما حیاتی است بدانیم که این فعالیت‌ها در زمان‌های بعدتر، متوقف شده‌اند و اینکه بتوانیم به روشی مشروع آن فعالیت‌ها را از بین ببریم».
«ابعاد نظامی احتمالی» به ادعاهای مربوط به تحقیقات در زمینه چاشنی‌های انفجاری گفته می‌شود که بر پایه اسنادی غیرمستند علیه برنامه هسته‌ای ایران مطرح شده‌اند. مطابق این ادعاها، ایران پیش از سال 2003 دست به انجام این تحقیقات برای دستیابی به سلاح‌های اتمی زده است. جمهوری اسلامی ایران هم همواره قویاً این ادعاها را رد کرده است. «محمد البرادعی» مدیر کل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در آن زمان در صحت این اسناد ادعایی که به «اسناد لپ‌تاپ» معروفند تردید جدی ابراز کرده است.
با این حال، مقامات غربی به ویژه آمریکایی همواره بر لزوم حل و فصل این موضوع تاکید داشتند و هر گونه توافق با ایران را به روشنگری تهران در زمینه ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای خود گره زده بودند. اما به‌نظر می‌رسد به ناگاه موضع غربی‌ها در این باره تغییراتی داشته است؛ موضوعی که در سخنان روز گذشته (سه‌شنبه) جان کری تلویحا مشهود بود.
«ایستادگی» جواب داد
سه عامل را می‌توان برای ریشه‌یابی این چرخش 180 درجه برشمرد. نخستین عامل قطعا «ایستادگی» و «مقاومت» طرف ایرانی است. از زمانی که بحث ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران یا همان PMD در مذاکرات اخیر برجسته شد و مانور گسترده مقامات غربی و همین طور رسانه‌های متبوع آنها بر روی این موضوع کلید خورد، مقامات و دیپلمات‌های کشورمان بارها تاکید موکد کردند که ادعاهای مربوط به این موضوع «بی‌پایه» است و ایران آنها را به رسمیت نمی‌شناسد و لذا ارزش رسیدگی ندارد.
عملیات مرلین
پافشاری طرف ایرانی در رد این ماجرا، در کنار افشا «عملیات مرلین» را می‌توان از تاثیرگذارترین عوامل عقب‌نشینی غرب در بحث ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران برشمرد. «عملیات مرلین» یکی از مرموزترین اقدامات سازمان سیا برای به تاخیر انداختن برنامه هسته‌ای ایران است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، سیا در این عملیات قصد داشته تا نقشه‌های معیوب و روش ساخت یکی از قطعات مهم مربوط به تسلیحات هسته‌ای را از طریق یک مهندس روس با اسم رمز «مرلین» به دست ایرانی‌ها برساند. بر اساس طرح واشنگتن، زمانی که ایران از معیوب بودن طرح‌ها گله می‌کرد، مرلین باید درخواست پول می‌کرد و آن زمان در صورت پیگیری ایران، آمریکا به مدرک لازم برای متهم کردن ایران به تلاش برای ساخت تسلیحات هسته‌ای، دست می‌یافت.
اما همانطور که پیش از این اعلام شده بود، ایران حتی پاسخ درخواست‌های مرلین را نیز نداده و وی نهایتا مجبور شده طرح‌ها را از طریق پست برای نمایندگی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین ارسال کند. اما باز هم ایران هرگز به نامه وی پاسخ نداده و عملا آنطور که در کتاب «دولت جنگ» رایزن هم به آن اشاره شده، این عملیات با شکست کامل مواجه شده است. بدین ترتیب، به نظر می‌رسد انجام عملیات مرلین که با صرف میلیون‌ها دلار و صرف ساعت‌ها وقت به انجام رسید، بیهوده بوده است. به این ترتیب، عملیات مرلین تلاشی بود برای گنجاندن بخش‌های نظامی در برنامه اتمی ایران که در نهایت ناکام ماند.
احتمال بازنگری آژانس در اسناد مطالعات ادعایی
با توجه به افشای تلاش سیا برای گنجاندن اسناد مربوط به ساخت تسلیحات اتمی در برنامه هسته‌ای ایران، پایگاه خبری «بلومبرگ» از احتمال بازنگری آژانس در اسناد مربوط به ایران خبر داد.
بلومبرگ در این رابطه نوشته است: «دو دیپلمات غربی می‌گویند، جزئیات مربوط به تلاش 15 سال قبل سازمان مرکزی اطلاعات که در جریان بررسی یک پرونده در ایالات متحده پدیدار شده، ممکن است که ناظران سازمان ملل را وادار کند تا برخی از شواهد مربوط به فعالیت ادعایی ایران در زمینه تسلیحات هسته‌ای را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد».
به گفته این دو دیپلمات آشنا به پرونده ایران در آژانس که به دلیل محرمانه بودن این موضوع، خواسته‌اند نامشان فاش نشود، می‌گویند بازرسان آژانس در وین احتمالا اطلاعات دریافتی در مورد ایران را مورد بررسی مجدد قرار می‌دهند.
اذعان موساد به عدم تلاش ایران برای ساخت بمب هسته‌ای
البته سال 2012 سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی موسوم به موساد، کمتر از یک ماه بعد از هشدار نتانیاهو در صحن مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره اینکه ایران در آستانه تولید بمب هسته‌ای قرار دارد، اعلام کرد به این ارزیابی رسیده، «ایران در حال انجام فعالیت‌های لازم برای ساخت بمب نیست».
موساد در این اسناد اعلام کرده، ایران فعالیت‌های لازم برای ساخت هیچ گونه سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده و دانشمندان جمهوری اسلامی ایران «در حال فعالیت برای پر کردن شکاف‌ها در حوزه هایی مانند رآکتورهای غنی‌سازی هستند که قانونی هستند».
اسناد موساد تنها یکی از شواهدی است که بر استدلال‌های ایران درباره صلح آمیز بودن برنامه هسته ای این کشور صحه می گذارند. جامعه اطلاعاتی آمریکا هم در سال 2012 با انتشار گزارشی اعلام کرد فعالیت های هسته ای ایران در راستای فعالیت های نظامی و تولید بمب نیست.
با این حال، هیچ یک از گزارش‌های آژانس‌های جاسوسی و اطلاعاتی فوق نتوانسته بود، آژانس را به تجدیدنظر در اسناد «مطالعات ادعایی» وادار سازد. اما احتمال می‌رود افشا اسناد «عملیات مرلین» بتواند این نهاد بین‌المللی را به تجدیدنظر در این اسناد وادار سازد. هر چند به نظر می‌رسد افشای این اسناد در تغییر موضع غرب در قبال موضوع PMD بی‌تاثیر نبوده است.
نیاز اوباما به توافق هسته‌ای
علاوه بر این، رئیس‌جمهور آمریکا قصد دارد با توجه به نزدیک شدن به پایان دوران ریاست‌جمهوری خود، حل پرونده هسته‌ای ایران را به نام خود بزند و نام خود را به عنوان حلال طولانی‌ترین پرونده هسته‌ای تاریخ، ثبت کند. باراک اوباما نیاز دارد با دستیابی به توافق هسته‌ای، به رقبا و منتقدان جمهوریخواه خود ثابت کند، روش دیپلماتیک او در قبال مسائل منطقه‌ای و جهانی مهم جواب می‌دهد و «جنگ» تنها راه رسیدن به اهداف ملی نیست.
ترفند غرب برای امتیازگیری از ایران
اما این همه ماجرا نیست. با توجه به گزارش‌های سازمان‌های جاسوسی آمریکا، اسرائیل و سایر کشورهای غربی، آنها قطعا از تسلیحاتی نبودن فعالیت هسته‌ای ایران مطلع بوده‌اند. اما با مانور گسترده‌ای که روی این مسئله دادند و دستیابی به هر گونه توافق هسته‌ای را به حل این مسئله منوط کردند، اکنون ممکن است قصد داشته باشند با حذف این شرط، «موضوعی را که از اول وجود خارجی نداشته» به عنوان امتیاز در اختیار ایران قرار دهند و در ازای آن از ایران امتیازگیری کنند.
البته اشاره به این نکته هم ضروری است که تا زمان حصول توافق نهایی - البته اگر حاصل شود - تیتر این یادداشت همچنان سوالی باقی خواهد ماند؟ آیا غرب به واقع قصد دارد از ادعایی که سال‌ها بر طبل آن کوبیده، چشم‌پوشی کند؟