به گزارش مشرق، تصاویر نخاله‌های ساختمانی در حاشیه شهرها و حتی محله‌های مراکز شهرها به چشم همه ما آشناست. تل‌های کوچک و بزرگ خاک، سنگ و آجر شکسته که ممکن است ماه‌ها در یک محله شهری یا روستایی باقی بماند و مهم جلوه نکند، خیلی از ما ممکن است هر روز آنها را ببینیم و بی‌توجه از کنارشان رد شویم.
اگرچه ساختمان‌های جدید و معابر نو برای همه چشم‌نواز و مطلوب است اما نخاله‌هایی که از آن به جا می‌ماند آهسته و بی‌صدا تبدیل به محل رشد انگل‌هایی می‌شود که یکی از سخت‌ترین بیماری‌های پوستی را ایجاد می‌کند.
این انگل‌ها بخشی از عمرشان را درون پشه‌هایی زندگی می‌کنند که همین نخاله‌ها محل سکونتشان می‌شود. افزایش این نخاله‌ها در کنار افزایش کاشت صیفی‌جات در حاشیه شهرها باعث شده وزیر بهداشت نسبت به شیوع بیماری ناشی از این انگل‌ها در 17 استان هشدار دهد.
«سالک» در ایران بیماری تازه‌ای نیست. ایران جزو هفت کانون مهم سالک دنیاست و این بیماری سالانه حدد 19 هزار نفر را مبتلا می‌کند؛ بیماری‌ای که از طریق نیش نوعی پشه ایجاد می‌شود و سال‌ها و گاهی تمام عمر آثار خود را روی پوست به جا می‌گذارد.
تابستان و روزهای گرم سال که فرا می‌رسد، توصیه‌ها در رابطه به انواع بیماری‌های پوستی جدی‌تر می‌شود اما این‌بار وزیر بهداشت نسبت به شیوع سالک هشدار داده است.
پشه سالک
سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت اعلام کرد: «بیماری سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات در برخی شهرها و نیز نابسامانی وضعیت نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است.»
وزیر بهداشت به پرسش خبرنگاران درباره سگ‌ها و گربه‌های خیابانی پاسخی نداده بود و از قرار، دغدغه‌اش چیز دیگری بوده است.
او به وجود موش‌ها اشاره کرده و گفته بود: «وجود موش‌ها در فاصله 500 متری مناطق مسکونی، مشکل‌ساز است؛ تعداد موش‌های منتقل کننده سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات از جمله گوجه فرنگی در برخی شهرها و نابسامانی نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است. فعلا گرفتار موش‌ها هستیم، اجازه دهید بلایی سر موش‌ها بیاوریم تا حاشیه و مشکل جدیدی ایجاد نکنند.»
سالک نوع خشک
موش‌ها علاوه بر اینکه بیش از 35 بیماری خطرناک را به انسان منتقل می‌کنند، این‌بار دارند مشکل و دردسر دیگری را شایع می‌کنند.
اگر به عارضه پوستی سالک دچار شده باشید یا کسانی را دیده باشید که به آن مبتلا شده‌اند، حتما زخم‌ها، درد ناشی از آن و شکل ناخوشایندی را که روی پوست ایجاد می‌کند نمی‌توانید از یاد ببرید.
با این وصف، تصور کنید بیماری‌ای که برای اغلب ما غیرقابل باور است، یکباره شیوع پیدا کرده و عده‌ای را درگیر خود کند.
در همین زمینه با «دکتر امیر هوشنگ احسانی»، معاون آموزشی بیمارستان فوق تخصصی پوست رازی، درباره این بیماری و نحوه انتقال و درمان آن صحبت کردیم.
او می‌گوید: «بیماری پوستی سالک ناشی از انگل لیشمانیا است که در کشورهای خاورمیانه از جمله افغانستان، عراق، سوریه، ترکیه شیوع نسبتاً زیادی دارد.
متاسفانه در کشور ما هم در چندین استان این بیماری هر از چند گاهی شیوع پیدا می‌کند و ما موارد زیادی در این استان‌ها می‌بینیم. درصدی از آنها به تهران مراجعه می‌کنند و درصدی دیگری در همان منطقه و محل درمان می‌کنند چون در آن منطقه و محله به دلیل شیوع سالک این بیماری را می‌شناسند.
از آنجا که این تصور بود که بیماری یک سال طول می‌کشد اسم آن را سالک گذاشته‌اند. عامل بیماری، یک انگل است که از طریق یک پشه انتقال می‌یابد.
این بیماری در نواحی مانند دست‌ها و صورت اتفاق می‌افتد که باز است. پشه بیشتر شب‌ها گزش دارد و روزها استراحت می‌کند. پشه وقتی فرد را نیش می‌زند، انگل را از مخزنی گرفته و از طریق نیش وارد پوست زیر می‌کند.
انگل در آنجا رشد و ضایعه سالک را ایجاد می‌کند. دو فرم عمده سالک را در دنیا شرح داده‌اند. روستایی و شهری. در نوع شهری ضایعه سالک کمتر است و معمولا نیش پشه محدود به یک یا دو نقطه و خیلی کم سروصداتر و اصطلاحاً خشک است و ترشح ندارد.
اما سالک روستایی با تعداد ضایعات بیشتری همراه است. ضایعات ترشح دارند و آب می‌دهند و مقدار بیشتری هم می‌مانند.
ممکن است چندین ماه فاصله بین گزش و بروز سالک طول بکشد. مثلا دو ماه پیش حشره گزش کرده باشد و دو ماه بعد کم کم فرد می‌بیند دانه قرمزی روی پوستش ظاهر شده و آرام آرام بزرگ و زخم می‌شود. در نوع شهری زخم خشک است و در نوع روستایی زخم ترشح پیدا می‌کند.
مخزن بیماری سالک در نوع شهری و روستایی آن هم فرق می‌کند. در نوع شهری مخزن سگ است و در نوع روستایی مخزن جوندگان هستند. هر چقدر سطح بهداشت پایین‌تر باشد و فاضلاب‌ها با محیط ترکیب شوند این بیماری بیشتر می‌شود.
حتما توصیه می‌شود مناطقی که سالک‌خیز هستند توری داشته باشند. فضولات حیوانی و نگه داشتن دام در محوطه خانه باعث می‌شود مخزن‌ها بیشتر شود. نگه داشتن سگ باعث می‌شود مخزن ایجاد شود باشد و محیط مناسبی برای رشد یک بخش از دوره زندگی آن انگل فراهم می‌شود.
در واقع بخشی از دوره زندگی انگل در پشه است و بخش دیگر در مخزنی که ممکن است سگ یا جوندگان باشند و قسمت دیگری از زندگی آن در انسان است که ضایعه پوستی ایجاد می‌کند. هر اتفاقی بیفتد که محیط آلوده و برای رشد آنها مناسب‌تر باشد ریسک انتقال سالک بیشتر می‌شود.
متاسفانه سالک بعضی اوقات آثار بدی از خود باقی می‌گذارد. فردی که در صورت و دستهایش ضایعه سالک ایجاد می‌شود حاضر است هزینه بسیاری متحمل شود اما جای آن در پوستش باقی نماند. بعضی مواقع آثار زخم می‌ماند و حالت بدی ایجاد می‌کند؛ چون به هرحال بافت تخریب شده است.
در درمان سالک خیلی مهم است که ما آن را زود تشخیص دهیم. خیلی از مواقع فرد به منطقه‌ای می‌رود که سالک‌خیز است و وقتی برمی‌گردد ممکن است یک یا دو ماه طول بکشد و بعد سالک خود را نشان دهد و خیلی دیر تشخیص داده شود.
معمولا سالک به تدریج سفتی‌ای زیر پوست ایجاد می‌کند. ما حتماً برای تشخیص سالک، آزمایش مستقیم از آن زخم انجام می‌دهیم. بخشی از زخم را می‌تراشیم و همکاران آزمایشگاهی زیر میکروسکوپ، انگل لیشمانیو را پیدا می‌کنند و به ما گزارش می‌دهند که سالک در این بیمار مثبت بوده است.
ممکن است تعداد زخم‌ها خیلی زیاد باشد. بعضی مواقع سالک غدد لنفاوی زیر را درگیر می‌کند و مانند تسبیح یا زنجیر زیر پوست به صورت دانه دانه سفت می‌شود.
در این موارد حتماً درمان باید وسیع‌تر باشد. ما در این مواقع ماده‌ای را به نام گلوکانتین به بیمار تزریق یا فریز می‌کنیم و همچنین درمان‌های خوراکی می‌دهیم. اما هیچ‌کدام از این درمان‌ها صددرصد نیستند.
ایران تلاش‌های زیادی برای مهار سالک کرده است. انیستیتو پاستور سعی کرد واکسن سالک را بسازد تا افرادی که در اصفهان، کاشان، دامغان و مناطقی از مشهد و آذربایجان و بم، کرمان ... زندگی می‌کنند این واکسن را بزنند و در مقابل سالک ایمن شوند تا اگر پشه آنها را گزید بیماری به این شکل بروز نکند اما هنوز این اتفاق کاملی نیست و این واکسن به صورت صددرصدی ساخته نشده است.
به افرادی که به این چند استان مشهور کشورمان که اصطلاحاً «سالک‌خیز» است می‌روند، توصیه می‌شود وقتی وارد آن مناطق می‌شوند حتماً پشه‌بندی همراهشان داشته باشند.
باید این موارد را رعایت کنند چون کسی که به آن مبتلا شود تا پایان دوره خیلی اذیت می‌شود و چندین ماه طول می‌کشد. ضمن اینکه درد و شکل ظاهرش و جایی که باقی می‌گذارد بسیار آزاردهنده است.
حتماً باید کسانی که آنجا ساکن هستند از توری استفاده کنند و از فضایی که دام و حیوانات هستند فاصله داشته باشند. فضولات در محوطه کنار زندگی‌شان نباشد؛ زیرا محیطی فراهم می‌شود تا جوندگان و سگ که در آن بیشتر شوند.
متاسفانه گاهی تشخیص سالک حتی برای متخصصان سخت می‌شود؛ چون به هر حال سالک بیماری شایعی نیست.
اگر پزشک متوجه سالک نباشد، ممکن است بیماری فردی را که با ضایعه پوستی مراجعه می‌کند اشتباه تشخیص دهد و به او آنتی‌بیوتیک، پماد، آمپول و قرص‌های کورتونی بدهد، در حالی که اینها اغلب وضعیت فرد را بدتر می‌کند. حتماً باید از فردی که با این ضایعه مراجعه می‌کند خصوصاً وقتی زخمی است، سابقه مسافرت‌هایش را بپرسیم.
متاسفانه دیده شده که گاهی سالک جراحی و بخشی از بافت برداشته می‌شود اما سالک دوباره از کنار آن رشد می‌کند؛ زیرا انگل هنوز در بدن آن فرد وجود دارد و باید با داروها انگل را به صفر برسانیم.
اینکه بخواهیم ضایعه سالک را برداریم هیچ کمکی نمی‌کند. بعضی اوقات سالک مزمن می‌شود مثلا در افغانستان ما موارد مقاوم سالک داریم که درمان‌های ما موثر نیستند. البته مواردی از آن را در ایران هم داشته‌ایم. مثلا فردی زخمی در صورتش دارد که دو یا سه سال است در صورتش باقی مانده و بدن هنوز نتوانسته آن را از بین ببرد.
در خیلی از موارد، فرد سالک را درمان نمی‌کند، یک سال یا نه ماه طول می‌کشد و خودش خوب می‌شود اما جا می‌گذارد. هدف ما تسریع در درمان است و اینکه گزش پشه جا نگذارد.
گاه با اینکه فرد را درمان می‌کنیم اما انگل مقاوم است و به درمان‌های مرسوم پاسخ نمی‌دهد و ممکن است ضایعه چندین سال طول بکشد. گونه‌های مقاوم سالک بیشتر در افغانستان است و بیماری‌ای که از آنجا می‌آید، گونه‌های مقاوم سالک است.»
خیلی از کسانی که با این بیماری مواجه می‌شوند برای درمان آن به بیمارستان رازی تهران مراجعه می‌کنند و اغلب می‌توان بیماران مبتلا به آن را در این بیمارستان دید.
دکتر احسانی در این باره می‌گوید: «بیمارستان رازی مرکز ارجاعی است و در آن بیماران سالک زیاد هستند. اما میزان این بیماران در مقایسه با گذشته تفاوت خاصی نداشته است. سالک همیشه بوده و نسبت به سال‌های قبل کم هم نشده اما از آنجا که آمار دقیق‌تر و بیشتر گردآوری می‌شوند، به نظر می‌رسد که تعداد آن بیشتر شده است.»
وی درباره کمبود داروی بیماری سالک به دلیل وجود تحریم‌ها نیز می‌افزاید: «مشکل مهم و بزرگی که وجود داشت این بود که مدت زیادی درمان آمپولی سالک (آمپول گلوکانتین) نبود و کمیاب شده بود. خیلی از مریض‌ها به سختی دارو را تهیه می‌کردند.
الان هم به سختی تهیه می‌شود. قبلا در دسترس بود اما الان فقط از مراکز بهداشت می‌شود تهیه کرد. این تصمیم امتیازی که دارد این است که باعث می‌شود این دارو در همه داروخانه‌ها توزیع نشود، چون داروی مهمی است و فقط باید در مراکز بهداشت ارائه شود اما متاسفانه زمانی مراکز بهداشت هم نداشتند. البته مدتی است که وضعیت بهتر شده است.»
ازدیاد موش‌ها و زاد و ولد آنها در فاضلاب شهرها و افزایش نخاله‌های ساختمانی پای این پشه‌ها را به شهرهای بزرگ بیشتر باز کرده و شیوع آن به 17 استان رسیده است.
دکتر احسانی اضافه می‌کند: «نخاله‌های ساختمانی و فاضلاب‌ها و آلودگی‌ها محیطی برای رشد بهتر جوندگان هستند و آنها در بین این نخاله‌ها رشد بهتری داشته و دارند و خیلی مواقع مخزن سالک را در خودشان می‌پرورانند. این موارد، رشد انگل را بیشتر می‌کند.
البته سگ‌های خانگی کمتر مخزن این انگل‌ها هستند اما سگ‌های ولگرد بسیار زیاد زمینه این بیماری را فراهم می‌کنند. در چند سال اخیر آزمایش‌ها و بررسی‌های خوبی درباره سگ‌های خانگی انجام شده و از آنها نمونه خون می‌گیرند، اما سگ‌های خانگی به هرحال می‌توانند مخزنی برای انتقال سالک به خصوص در محیط شهری باشند و نگه داشتن یک سگ در خانه باید قطعاً با یکسری آزمایش‌ها باشد.
این بیماری بیشتر در تابستان شیوع پیدا می‌کند. با شروع شدن فصل گرما رشد و نمو پشه‌ها بیشتر می‌شود و معمولاً در پاییز و بخصوص در زمستان فعالیت و پرواز این پشه‌ها کمتر است و انتقال‌پذیری کمتری دارند. سیکل انتقال انگل بیشتر در فصل تابستان و بهار است و پاییز و زمستان کمتر دیده می‌شود.
صیفی‌جات هم می‌تواند محلی برای حضور جوندگان باشند و با رعایت نکردن موارد بهداشتی وجود این جوندگان باعث افزایش انگل خواهد شد و انتقالش بیشتر صورت می‌گیرد.
سالک
آنچه بیشتر از همه مراکز درمان و بهداشت به آن تاکید دارند، اصول پیشگیری از این بیماری است. احسانی تاکید دارد که «قطعاً پیشگیری بهتر از درمان است.
وقتی با افرادی که سالک دارند برخورد کنید می‌فهمید که رنج زیادی کشیده‌اند. مریض‌های دردمندی هستند که یک سال یا شش تا 9 ماه پروسه درمانی‌شان طول می‌کشد و هر هفته یا هر دو هفته باید آمپول تزریق کنند و روند فریز کردن را انجام دهند.
حتماً به افرادی که به مناطق سالک‌خیز مراجعه می‌کنند توصیه می‌شود موارد لازم برای پیشگیری را درنظر بگیرند. بومیان آن مناطق از آنجا که خودشان سال‌ها با این موضوع روبرو بوده‌اند اصول پیشگیری را می‌دانند و بیشتر کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند از مسافران هستند.
توصیه می‌شود کسانی که برای اولین بار به این مناطق مراجعه می‌کنند، در اتاق‌هایی که می‌گیرند حتما توری نصب شده باشد. حتماً پشه‌بند با خودشان ببرند.
آنها نمی‌توانند فضولات و نخاله‌های ساختمانی را در آن محوطه جابجا کنند، چراکه این موضوع به شهرداری‌ها و مسئولان محلی برمی‌گردد، اما بهترین توصیه به کسانی که به عنوان مسافر می‌روند استفاده از پشه‌بند و توری است، چراکه این پشه روز می‌خوابد و شب فعال است و ارتفاع پروازش هم خیلی بالا نیست و در ارتفاع پایین پرواز می‌کند.»
اگرچه ساختمان‌های جدید و معابر نو برای همه چشم‌نواز و مطلوب است اما نخاله‌هایی که از آن به جا می‌ماند آهسته و بی‌صدا تبدیل به محل رشد انگل‌هایی می‌شود که یکی از سخت‌ترین بیماری‌های پوستی را ایجاد می‌کند.
این انگل‌ها بخشی از عمرشان را درون پشه‌هایی زندگی می‌کنند که همین نخاله‌ها محل سکونتشان می‌شود. افزایش این نخاله‌ها در کنار افزایش کاشت صیفی‌جات در حاشیه شهرها باعث شده وزیر بهداشت نسبت به شیوع بیماری ناشی از این انگل‌ها در 17 استان هشدار دهد.
«سالک» در ایران بیماری تازه‌ای نیست. ایران جزو هفت کانون مهم سالک دنیاست و این بیماری سالانه حدد 19 هزار نفر را مبتلا می‌کند؛ بیماری‌ای که از طریق نیش نوعی پشه ایجاد می‌شود و سال‌ها و گاهی تمام عمر آثار خود را روی پوست به جا می‌گذارد.
تابستان و روزهای گرم سال که فرا می‌رسد، توصیه‌ها در رابطه به انواع بیماری‌های پوستی جدی‌تر می‌شود اما این‌بار وزیر بهداشت نسبت به شیوع سالک هشدار داده است.
پشه سالک
سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت اعلام کرد: «بیماری سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات در برخی شهرها و نیز نابسامانی وضعیت نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است.»
وزیر بهداشت به پرسش خبرنگاران درباره سگ‌ها و گربه‌های خیابانی پاسخی نداده بود و از قرار، دغدغه‌اش چیز دیگری بوده است.
او به وجود موش‌ها اشاره کرده و گفته بود: «وجود موش‌ها در فاصله 500 متری مناطق مسکونی، مشکل‌ساز است؛ تعداد موش‌های منتقل کننده سالک به دلیل افزایش کاشت صیفی‌جات از جمله گوجه فرنگی در برخی شهرها و نابسامانی نخاله‌های ساختمانی افزایش یافته است. فعلا گرفتار موش‌ها هستیم، اجازه دهید بلایی سر موش‌ها بیاوریم تا حاشیه و مشکل جدیدی ایجاد نکنند.»
سالک نوع خشک
موش‌ها علاوه بر اینکه بیش از 35 بیماری خطرناک را به انسان منتقل می‌کنند، این‌بار دارند مشکل و دردسر دیگری را شایع می‌کنند.
اگر به عارضه پوستی سالک دچار شده باشید یا کسانی را دیده باشید که به آن مبتلا شده‌اند، حتما زخم‌ها، درد ناشی از آن و شکل ناخوشایندی را که روی پوست ایجاد می‌کند نمی‌توانید از یاد ببرید.
با این وصف، تصور کنید بیماری‌ای که برای اغلب ما غیرقابل باور است، یکباره شیوع پیدا کرده و عده‌ای را درگیر خود کند.
در همین زمینه با «دکتر امیر هوشنگ احسانی»، معاون آموزشی بیمارستان فوق تخصصی پوست رازی، درباره این بیماری و نحوه انتقال و درمان آن صحبت کردیم.
او می‌گوید: «بیماری پوستی سالک ناشی از انگل لیشمانیا است که در کشورهای خاورمیانه از جمله افغانستان، عراق، سوریه، ترکیه شیوع نسبتاً زیادی دارد.
متاسفانه در کشور ما هم در چندین استان این بیماری هر از چند گاهی شیوع پیدا می‌کند و ما موارد زیادی در این استان‌ها می‌بینیم. درصدی از آنها به تهران مراجعه می‌کنند و درصدی دیگری در همان منطقه و محل درمان می‌کنند چون در آن منطقه و محله به دلیل شیوع سالک این بیماری را می‌شناسند.
از آنجا که این تصور بود که بیماری یک سال طول می‌کشد اسم آن را سالک گذاشته‌اند. عامل بیماری، یک انگل است که از طریق یک پشه انتقال می‌یابد.
این بیماری در نواحی مانند دست‌ها و صورت اتفاق می‌افتد که باز است. پشه بیشتر شب‌ها گزش دارد و روزها استراحت می‌کند. پشه وقتی فرد را نیش می‌زند، انگل را از مخزنی گرفته و از طریق نیش وارد پوست زیر می‌کند.
انگل در آنجا رشد و ضایعه سالک را ایجاد می‌کند. دو فرم عمده سالک را در دنیا شرح داده‌اند. روستایی و شهری. در نوع شهری ضایعه سالک کمتر است و معمولا نیش پشه محدود به یک یا دو نقطه و خیلی کم سروصداتر و اصطلاحاً خشک است و ترشح ندارد.
اما سالک روستایی با تعداد ضایعات بیشتری همراه است. ضایعات ترشح دارند و آب می‌دهند و مقدار بیشتری هم می‌مانند.
ممکن است چندین ماه فاصله بین گزش و بروز سالک طول بکشد. مثلا دو ماه پیش حشره گزش کرده باشد و دو ماه بعد کم کم فرد می‌بیند دانه قرمزی روی پوستش ظاهر شده و آرام آرام بزرگ و زخم می‌شود. در نوع شهری زخم خشک است و در نوع روستایی زخم ترشح پیدا می‌کند.
مخزن بیماری سالک در نوع شهری و روستایی آن هم فرق می‌کند. در نوع شهری مخزن سگ است و در نوع روستایی مخزن جوندگان هستند. هر چقدر سطح بهداشت پایین‌تر باشد و فاضلاب‌ها با محیط ترکیب شوند این بیماری بیشتر می‌شود.
حتما توصیه می‌شود مناطقی که سالک‌خیز هستند توری داشته باشند. فضولات حیوانی و نگه داشتن دام در محوطه خانه باعث می‌شود مخزن‌ها بیشتر شود. نگه داشتن سگ باعث می‌شود مخزن ایجاد شود باشد و محیط مناسبی برای رشد یک بخش از دوره زندگی آن انگل فراهم می‌شود.
در واقع بخشی از دوره زندگی انگل در پشه است و بخش دیگر در مخزنی که ممکن است سگ یا جوندگان باشند و قسمت دیگری از زندگی آن در انسان است که ضایعه پوستی ایجاد می‌کند. هر اتفاقی بیفتد که محیط آلوده و برای رشد آنها مناسب‌تر باشد ریسک انتقال سالک بیشتر می‌شود.
متاسفانه سالک بعضی اوقات آثار بدی از خود باقی می‌گذارد. فردی که در صورت و دستهایش ضایعه سالک ایجاد می‌شود حاضر است هزینه بسیاری متحمل شود اما جای آن در پوستش باقی نماند. بعضی مواقع آثار زخم می‌ماند و حالت بدی ایجاد می‌کند؛ چون به هرحال بافت تخریب شده است.
در درمان سالک خیلی مهم است که ما آن را زود تشخیص دهیم. خیلی از مواقع فرد به منطقه‌ای می‌رود که سالک‌خیز است و وقتی برمی‌گردد ممکن است یک یا دو ماه طول بکشد و بعد سالک خود را نشان دهد و خیلی دیر تشخیص داده شود.
معمولا سالک به تدریج سفتی‌ای زیر پوست ایجاد می‌کند. ما حتماً برای تشخیص سالک، آزمایش مستقیم از آن زخم انجام می‌دهیم. بخشی از زخم را می‌تراشیم و همکاران آزمایشگاهی زیر میکروسکوپ، انگل لیشمانیو را پیدا می‌کنند و به ما گزارش می‌دهند که سالک در این بیمار مثبت بوده است.
ممکن است تعداد زخم‌ها خیلی زیاد باشد. بعضی مواقع سالک غدد لنفاوی زیر را درگیر می‌کند و مانند تسبیح یا زنجیر زیر پوست به صورت دانه دانه سفت می‌شود.
در این موارد حتماً درمان باید وسیع‌تر باشد. ما در این مواقع ماده‌ای را به نام گلوکانتین به بیمار تزریق یا فریز می‌کنیم و همچنین درمان‌های خوراکی می‌دهیم. اما هیچ‌کدام از این درمان‌ها صددرصد نیستند.
ایران تلاش‌های زیادی برای مهار سالک کرده است. انیستیتو پاستور سعی کرد واکسن سالک را بسازد تا افرادی که در اصفهان، کاشان، دامغان و مناطقی از مشهد و آذربایجان و بم، کرمان ... زندگی می‌کنند این واکسن را بزنند و در مقابل سالک ایمن شوند تا اگر پشه آنها را گزید بیماری به این شکل بروز نکند اما هنوز این اتفاق کاملی نیست و این واکسن به صورت صددرصدی ساخته نشده است.
به افرادی که به این چند استان مشهور کشورمان که اصطلاحاً «سالک‌خیز» است می‌روند، توصیه می‌شود وقتی وارد آن مناطق می‌شوند حتماً پشه‌بندی همراهشان داشته باشند.
باید این موارد را رعایت کنند چون کسی که به آن مبتلا شود تا پایان دوره خیلی اذیت می‌شود و چندین ماه طول می‌کشد. ضمن اینکه درد و شکل ظاهرش و جایی که باقی می‌گذارد بسیار آزاردهنده است.
حتماً باید کسانی که آنجا ساکن هستند از توری استفاده کنند و از فضایی که دام و حیوانات هستند فاصله داشته باشند. فضولات در محوطه کنار زندگی‌شان نباشد؛ زیرا محیطی فراهم می‌شود تا جوندگان و سگ که در آن بیشتر شوند.
متاسفانه گاهی تشخیص سالک حتی برای متخصصان سخت می‌شود؛ چون به هر حال سالک بیماری شایعی نیست.
اگر پزشک متوجه سالک نباشد، ممکن است بیماری فردی را که با ضایعه پوستی مراجعه می‌کند اشتباه تشخیص دهد و به او آنتی‌بیوتیک، پماد، آمپول و قرص‌های کورتونی بدهد، در حالی که اینها اغلب وضعیت فرد را بدتر می‌کند. حتماً باید از فردی که با این ضایعه مراجعه می‌کند خصوصاً وقتی زخمی است، سابقه مسافرت‌هایش را بپرسیم.
متاسفانه دیده شده که گاهی سالک جراحی و بخشی از بافت برداشته می‌شود اما سالک دوباره از کنار آن رشد می‌کند؛ زیرا انگل هنوز در بدن آن فرد وجود دارد و باید با داروها انگل را به صفر برسانیم.
اینکه بخواهیم ضایعه سالک را برداریم هیچ کمکی نمی‌کند. بعضی اوقات سالک مزمن می‌شود مثلا در افغانستان ما موارد مقاوم سالک داریم که درمان‌های ما موثر نیستند. البته مواردی از آن را در ایران هم داشته‌ایم. مثلا فردی زخمی در صورتش دارد که دو یا سه سال است در صورتش باقی مانده و بدن هنوز نتوانسته آن را از بین ببرد.
در خیلی از موارد، فرد سالک را درمان نمی‌کند، یک سال یا نه ماه طول می‌کشد و خودش خوب می‌شود اما جا می‌گذارد. هدف ما تسریع در درمان است و اینکه گزش پشه جا نگذارد.
گاه با اینکه فرد را درمان می‌کنیم اما انگل مقاوم است و به درمان‌های مرسوم پاسخ نمی‌دهد و ممکن است ضایعه چندین سال طول بکشد. گونه‌های مقاوم سالک بیشتر در افغانستان است و بیماری‌ای که از آنجا می‌آید، گونه‌های مقاوم سالک است.»
خیلی از کسانی که با این بیماری مواجه می‌شوند برای درمان آن به بیمارستان رازی تهران مراجعه می‌کنند و اغلب می‌توان بیماران مبتلا به آن را در این بیمارستان دید.
دکتر احسانی در این باره می‌گوید: «بیمارستان رازی مرکز ارجاعی است و در آن بیماران سالک زیاد هستند. اما میزان این بیماران در مقایسه با گذشته تفاوت خاصی نداشته است. سالک همیشه بوده و نسبت به سال‌های قبل کم هم نشده اما از آنجا که آمار دقیق‌تر و بیشتر گردآوری می‌شوند، به نظر می‌رسد که تعداد آن بیشتر شده است.»
وی درباره کمبود داروی بیماری سالک به دلیل وجود تحریم‌ها نیز می‌افزاید: «مشکل مهم و بزرگی که وجود داشت این بود که مدت زیادی درمان آمپولی سالک (آمپول گلوکانتین) نبود و کمیاب شده بود. خیلی از مریض‌ها به سختی دارو را تهیه می‌کردند.
الان هم به سختی تهیه می‌شود. قبلا در دسترس بود اما الان فقط از مراکز بهداشت می‌شود تهیه کرد. این تصمیم امتیازی که دارد این است که باعث می‌شود این دارو در همه داروخانه‌ها توزیع نشود، چون داروی مهمی است و فقط باید در مراکز بهداشت ارائه شود اما متاسفانه زمانی مراکز بهداشت هم نداشتند. البته مدتی است که وضعیت بهتر شده است.»
ازدیاد موش‌ها و زاد و ولد آنها در فاضلاب شهرها و افزایش نخاله‌های ساختمانی پای این پشه‌ها را به شهرهای بزرگ بیشتر باز کرده و شیوع آن به 17 استان رسیده است.
دکتر احسانی اضافه می‌کند: «نخاله‌های ساختمانی و فاضلاب‌ها و آلودگی‌ها محیطی برای رشد بهتر جوندگان هستند و آنها در بین این نخاله‌ها رشد بهتری داشته و دارند و خیلی مواقع مخزن سالک را در خودشان می‌پرورانند. این موارد، رشد انگل را بیشتر می‌کند.
البته سگ‌های خانگی کمتر مخزن این انگل‌ها هستند اما سگ‌های ولگرد بسیار زیاد زمینه این بیماری را فراهم می‌کنند. در چند سال اخیر آزمایش‌ها و بررسی‌های خوبی درباره سگ‌های خانگی انجام شده و از آنها نمونه خون می‌گیرند، اما سگ‌های خانگی به هرحال می‌توانند مخزنی برای انتقال سالک به خصوص در محیط شهری باشند و نگه داشتن یک سگ در خانه باید قطعاً با یکسری آزمایش‌ها باشد.
این بیماری بیشتر در تابستان شیوع پیدا می‌کند. با شروع شدن فصل گرما رشد و نمو پشه‌ها بیشتر می‌شود و معمولاً در پاییز و بخصوص در زمستان فعالیت و پرواز این پشه‌ها کمتر است و انتقال‌پذیری کمتری دارند. سیکل انتقال انگل بیشتر در فصل تابستان و بهار است و پاییز و زمستان کمتر دیده می‌شود.
صیفی‌جات هم می‌تواند محلی برای حضور جوندگان باشند و با رعایت نکردن موارد بهداشتی وجود این جوندگان باعث افزایش انگل خواهد شد و انتقالش بیشتر صورت می‌گیرد.
سالک
آنچه بیشتر از همه مراکز درمان و بهداشت به آن تاکید دارند، اصول پیشگیری از این بیماری است. احسانی تاکید دارد که «قطعاً پیشگیری بهتر از درمان است.
وقتی با افرادی که سالک دارند برخورد کنید می‌فهمید که رنج زیادی کشیده‌اند. مریض‌های دردمندی هستند که یک سال یا شش تا 9 ماه پروسه درمانی‌شان طول می‌کشد و هر هفته یا هر دو هفته باید آمپول تزریق کنند و روند فریز کردن را انجام دهند.
حتماً به افرادی که به مناطق سالک‌خیز مراجعه می‌کنند توصیه می‌شود موارد لازم برای پیشگیری را درنظر بگیرند. بومیان آن مناطق از آنجا که خودشان سال‌ها با این موضوع روبرو بوده‌اند اصول پیشگیری را می‌دانند و بیشتر کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند از مسافران هستند.
توصیه می‌شود کسانی که برای اولین بار به این مناطق مراجعه می‌کنند، در اتاق‌هایی که می‌گیرند حتما توری نصب شده باشد. حتماً پشه‌بند با خودشان ببرند.
آنها نمی‌توانند فضولات و نخاله‌های ساختمانی را در آن محوطه جابجا کنند، چراکه این موضوع به شهرداری‌ها و مسئولان محلی برمی‌گردد، اما بهترین توصیه به کسانی که به عنوان مسافر می‌روند استفاده از پشه‌بند و توری است، چراکه این پشه روز می‌خوابد و شب فعال است و ارتفاع پروازش هم خیلی بالا نیست و در ارتفاع پایین پرواز می‌کند.»
