به گزارش مشرق، بيانات مقام معظم رهبري در هفته گذشته را شايد بتوان يکي از مهمترين سخنراني هاي تاريخي ايشان دانست. از روزي که اين بيانات در جمع کارگزاران جمهوري اسلامي ايراد شده، تحليل ها و برداشت هاي مختلفي از آن در فضاي رسانه اي داخلي و خارجي و شبکه هاي مجازي بازتاب داشته است. اين تحليل اما کمي متفاوت و البته صريح و بر اساس برداشتي است که از مجموع بيانات معظم له در دور جديد مذاکرات مي توان داشت. به نظر مي رسد بيانات امام خامنه اي در ديدار اخير، حکايت از طراحي خاص ايشان براي عبور دادن دولت يازدهم از يکي از مهمترين پيچ هاي تاريخي انقلاب اسلامي در مواجه با جريان استکبار دارد.
تحليل نگارنده بر اين است که رهبر معظم انقلاب در آستانه توافق جامع هسته اي که طبق زمان بندي از قبل اعلام شده، در هفته جاري (10 تير) بايد حاصل شود، از آنجا که دستيابي به يک «توافق خوب» را به دليل ماهيت استکباري طرف مقابل و روندي که دولت یازدهم در دو سال اخير، مذاکرات را بر اساس آن پیش برده است، غير قابل تحقق مي بينند؛ در حال مديريت صحنه براي قرار نگرفتن دولت يازدهم در دام «توافق بد» است. خصوصا که در روزهاي اخير از طريق تريبون هاي رسمي، تحريم ها آن چنان بزرگ نمايي مي شوند که حتي تأثير آنها به آب خوردن مردم و ازدواج کردن جوانان و مسأله محيط زيست نيز کشيده مي شود و همین روحیه می تواند طرف مقابل را برای تحمیل یک توافق بد تحریک کند. پيش از اين نيز چند بار زمزمه «هر توافقي بهتر از عدم توافق است» از سوي ارکان دولت محترم در قالب کمپيني که به اسم سينماگران اما در حقيقت توسط وزارت امور خارجه تشکيل شده بود، شنيده شد يا در مصاحبه آقاي ظريف با راديوي ملي آمريکا وي صراحتا گفت: «اگر هر نوع توافق را با عدم توافق قياس کنيد، بايد بگويم آشکار است که حصول يک توافق بسيار بهتر است!»
آنچه از بيانات رسا و شفاف رهبري انقلاب برداشت مي شود، اين است که امام خامنه اي با هوشمندي خاص براي مديريت صحنه موجود، با يک سخنراني خود هر يک از عناصر تاثيرگذار در تحقق اين معادله را در مسيري قرار مي دهد که در جمع بندي عملياتي و نهايي، خروجي رفتار آنها به نفع ملت ايران و در نگاه کلي تر به نفع جريان ضد سلطه قرار گیرد. در حقیقت اين که توافق جامع به چه پاياني ختم شود، بستگي به رفتار اين پنج دسته از تأثیرگذارن دارد: تيم مذاکره کننده ايراني، محتوا و متن مذاکرات و توافقات حاصل شده، منتقدان روند فعلي مذاکرات (نه اصل مذاکره)، توده هاي عمومي مردم و جامعه، طرف مقابل مذاکره به خصوص طرف آمريکايي.
دسته اول – تيم مذاکره کننده ايراني
امام خامنه اي هر چند از ابتداي دور جديد مذاکرات هسته اي اعلام کرده اند که به اين مذاکرات خوشبين نيستند، اما همواره تيم مذاکره کننده را مورد حمايت قرار داده اند. البته همانطور که خود نيز چندين بار بيان داشته اند، عملکرد اين تيم خالي از اشکال نيست، آنها معصوم نیستند بر همین اساس هم ايشان خود، چندين بار رفتار تيم مذاکره کننده را مورد نقد جدي قرار داده اند.
اولين حمايت مقام معظم رهبري از تيم مذاکره کننده به بیست روز قبل از عقد توافقنامه ژنو باز مي گردد که معظم له تيم مذاکره کننده را مأموران جمهوري اسلامي و بچه هاي انقلاب معرفي مي کنند که نبايد در حين انجام وظيفه مورد توهين و تضعيف قرار بگيرند و سازشکار معرفي شوند. بعد از آن نيز در ماه مبارک سال قبل، تيم مذاکره کننده را مجموعه اي معرفي مي کنند که با جديت در حال عمل است و زير بار حرف زور نمي رود. در آخرين مورد نيز در هفته گذشته و در آستانه توافق جامع هسته اي، رهبر انقلاب تيم مذاکره کننده را امين، غيور، شجاع و متدين معرفي مي کنند. اين حمايت ها در حالي است که رهبر معظم انقلاب، در تمام این مواقع در کنار حمایت از تیم مذاکره کننده، به جریان منتقد این شیوه از مذاکرات هم رسمیت داده اند و البته همانطور که اشاره شد، خود تاکنون چندين بار برخي از رفتارهاي تيم مذاکره کننده را مورد نقد قرار داد است. سئوال اين است که چگونه مي توان اين رفتار رهبر معظم انقلاب را تحليل کرد؟
اولا - سيره مقام معظم رهبري همواره بر حمايت از مسئولان اجرايي و دولت مستقر، استوار بوده است. ايشان خود بارها تاکيد کرده اند که بر اساس عقل و سيره حضرت امام (ره) حمايت از دولت ها را وظيفه خود مي دانند و البته اين حمايت را هرگز مطلق يا به تعبيري چک سفيد امضا ندانسته اند بلکه تاکيد کرده اند که حمايت ايشان از دولت‌ها بر پايه دوري و نزديکي آنها نسبت به آرمان هاي انقلاب اسلامي و حضرت امام (ره) استوار است. براي همين سال 87 در دولت نهم بعد از اينکه دولت وقت را دولت کار، منطبق بر گفتمان امام و انقلاب، استکبارستيز، احياکننده عزت ملي، با جرأت در تحول خواهي، مدافع استقلال در موضوع هسته اي، دولتی مردمي و مقابله کننده با غربزدگي در مدیریت کشور معرفي کردند، تاکيد داشتند: «اگر چنانچه اين خصوصيات را در مجموعه دولت کنوني قدرداني نکنيم و تشکر نکنيم، طبعاً خدا را خوش نمي‌آيد... و من به خاطر همين خصوصيات، از دولت حمايت مي کنم. البته حمايت از دولت، مخصوص اين دولت نيست؛ بنده هميشه از دولت ها حمايت کرده‌ام؛ امام (ره) هم در هر برهه‌اي، از دولت ها و رؤساي قوه مجريه و مسئولين دولتي حمايت مي کردند. چون عمده بار اداره مديريت کشور بر عهده قوه مجريه است و نظام بايد از قوه مجريه، از رئيس جمهور، از مسئولين و از وزرا حمايت کند. امام هم حمايت مي کردند؛ بنده هم در دوره‌هاي گذشته هميشه حمايت مي کردم. منتها خب، اين خصوصياتي که (در اين دولت هست و) عرض کرديم، موجب مي شود که انسان گرمتر حمايت کند و در اين قدرداني و حمايت، دلگرمتر اقدام کند.»
ثانیا - اگر بيانات دو سال اخير رهبر معظم انقلاب را مرور کنيد، پي خواهيد برد که ايشان همواره از تيم مذاکره کننده حمايت کرده اند اما هرگز محتواي مذاکرات دو سال اخير را مورد حمايت قرار نداده اند بلکه تاکنون چندين بار اعلام کرده که به نتيجه اين مذاکرات و توافقاتي که اعلام مي شود، خوشبين نيستند. براي همين علي رغم اينکه دولت محترم، توافقنامه ژنو يا توافقنامه لوزان سوئيس را پيروزي بزرگ ناميد اما رهبر انقلاب در تاييد آنها يک کلمه هم سخن نگفت بلکه با اين تعبير که «کليد حل مشکلات در ژنو و لوزان و نيويورک (مکان توافق نهايي) نيست بلکه در داخل کشور است» به نقد و نفي آنها پرداخت.
ثالثا - همانطور که اشاره شد، رهبر معظم انقلاب در کنار اين تعاريف از تيم مذاکره کننده، انتقادهايي را نيز مطرح کرده اند تا مذاکره کنندکان در دام «تغيير دستگاه محاسباتي توسط دشمن» که ماه رمضان گذشته در جمع مسئولان نظام هشدار آن را دادند، قرار نگيرند. این نکته زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم اين انتقادات در باره عملکرد تيم قبلي هسته اي – حداقل به صورت علني – هرگز ديده نشد.
ايشان در ديدار آقاي ظريف و سفرا و کارداران وزارت خارجه در تاريخ 22/5/93 فرمودند: مذاکرات بر خلاف تصور برخي ها به هيچ چيز کمک نکرد بلکه لحن آمريکايي ها تندتر و اهانت آميزتر و توقعات آنها طلبکارانه تر شد/ تحريم ها بعد از اين مذاکرات بيشتر هم شد البته مي گويند اين تحريم ها جديد نيست اما در واقع جديد است و مذاکره در زمينه تحريم هم فايده نداشت/ رابطه و مذاکره با آمريکا هيچ نفعي ندارد بلکه ضرر هم دارد. برخي فکر مي کردند اگر با آمريکا دور يک ميز بنشينيم، بسياري از مشکلات حل مي شود. البته ما مي دانستيم اينطور نيست اما قضاياي يک سال اخير (بعد از توافق ژنو) براي بار چندم اين واقعيت را اثبات کرد.
رهبر انقلاب همچنين در ديدار با مردم قم فرمودند: اگر چشم ما به دست دشمن باشد که اگر اين کار را نکردي، تحريم باقي مي ماند، فايده اي ندارد، کما اينکه آمريکايي ها با وقاحت مي گويند اگر ايران در قضيه هسته اي کوتاه هم بيايد، تحريم ها باقي مي ماند... نبايد دل را به نقطه هاي خيالي سپرد. امام خامنه اي در ارديبهشت ماه سال گذشته نيز در زمان بازديد از دستآوردهاي هوافضاي سپاه فرمودند: نبايد نيازمندي هاي کشور و برخي مسائل همچون تحريم ها به مذاکرات گره زده شود بلکه موضوع تحريم ها بايد از طريق ديگري حل شود.
رابعا - با وجود اين انتقادات که موارد آن بيش از این است اما در آستانه توافق جامع هسته اي، حمايت ويژه و خاص رهبر انقلاب علاوه بر آنکه بر يک اصل کلي و هميشگي استوار است (همانطور که در خصوص دولت ها و تيم مذاکره کننده قبلي اشاره شد) به دلايل مهم ذيل قابل تفسير است:
1 . دشمن همواره از محيط شکاف بهره مي برد و در چنين محيطي به حيات خود ادامه مي دهد. با وجود انتقادات بجا و به حق و کارشناسانه از عملکرد تيم فعلي هسته اي، اما تيم مذاکره کننده در جايگاهي قرار گرفته که نبايد احساس کند پشتش خالي است و چاره اي جز توافق حتي «توافق بد» ندارد. بنابر این حمایت از تیم مذاکره کننده و فراهم آوردن محیطی امن برای آنها اقدام درخور مدیریتی است تا وظیفه خود را به نحو احسن به سرانجام برسانند.
2 . فشار روي تيم مذاکره کننده و دولت زياد است. اين فشار هم به محيط مذاکره با زورگويان عالم برمي گردد و هم به افکار عمومي داخلي بويژه که متاسفانه دولت یازدهم با عملکردش، وضعيت اقتصاد داخلي را به نتيجه مذاکرات گره زده است. اين فشار ممکن است تيم مذاکره کننده را در اين لحظات حساس به سمت تحقق شعار «هر توافقي بهتر از عدم توافق است» که در سر می پروراند، سوق بدهد. بنابر اين رهبر معظم انقلاب به دنبال ايجاد محيطي أمن براي دولت و تيم مذاکره کننده است تا به آنها نشان دهد که مي توانند به جاي تکيه بر ميز مذاکره، بر اعتماد داخلي تکيه بزنند که مبتني بر رفتار شجاعانه و غيورانه و مبتني بر امانتداري از حقوق مردم و ولايتمداري آنها در حفاظت از خطوط قرمز است.
3 . اين مواجه رهبر انقلاب را مي توان در قالب يک مواجه مديريتي و تربيتي هم ديد. در حقيقت رهبر معظم انقلاب مانند پدري رفتار مي کنند که فرزند خود را در يک مخاطره سنگين و خطر انجام تخلف از يک چارچوب که رعايت آن لازم است مي بيند و اين پدر به جاي اين که به فرزند خود بگويد اين تخلف را نکن، مي گويد: فرزند من اينگونه رفتار نمي کند. قطعا اثر مديريتي و تربيتي اين ادبيات، بسيار بيشتر از آن است که اين پدر، مطالبات خود را به شکل صريح و آمرانه از اين فرزند مطرح کند، خصوصا فرزندي که زير بار فشار قرار دارد و نشانه های عدم تحمل این فشار در چهره یا زبان او دیده می شود.
اين نمونه رفتار مديريتي و تربيتي در دولت قبل هم سابقه داشته است، وقتي که رئيس دولت قبل، در مواجه با عدم تغيير وزير اطلاعات وقت، چند روزی محل کار خود را ترک و در خانه مستقر شده بود؛ رهبر معظم انقلاب چند روز بعد از خانه نشيني احمدي نژاد در ديدار با مردم استان فارس فرمودند: «مي دانند که دولت مشغول تلاش و فعاليت و خدمت است... مسئولين دولتي هم حقاً و انصافاً دارند تلاش مي کنند؛ هم اعضاي دولت، هم بخصوص خود رئيس جمهور. اينها شب و روز ندارند؛ من مي بينم، من از نزديک شاهدم. اينها دائم مشغول کارند، مشغول خدمت و تلاشند.» در حقيقت اين جملات امام خامنه اي اگر چه ظاهري "إخباري" داشت اما در حقيقت از ماهيت "انشايي" خطاب به رئیس جمهور وقت برخوردار بود به معناي اين که رئيس جمهور پر تلاش بايد به کار خود برگردد.
دسته دوم – منتقدان روند مذاکرات
دومين عاملي که در خصوص حصول توافق خوب يا بد تيم مذاکره کننده موثر است، نقش منتقدان تيم مذاکره کننده يا همان جرياني است که بعد از ديدن نتايج سوء توافقنامه ژنو، به جريان دلواپسان مشهور شدند. در اين باره بايد گفت:
اولا - همانطور که رهبر معظم انقلاب تاکنون چندبار تأکيد کرده اند، هيچ جريان سياسي و هيچ جايگاه قانوني در داخل جمهوري اسلامي، مخالف توافق خوب نيست. حتي هيچ کس مخالف مذاکره براي حل و فصل مناقشه هسته اي هم نيست. کما اينکه اصل مذاکره با طرف هاي غربي به مدت دوازده سال است که در بين ما و غربي ها وجود دارد. آنچه مورد انتقاد برخي از نخبگان ديني و سياسي، نمايندگان مجلس، ائمه جمعه، تشکل هاي دانشجويي و حوزوي است، انتقاد به اين شيوه از مذاکره در دو سال اخير است که داده ها با ستانده هاي آن برابر نيست، نه انتقاد از اصل مذاکره.
ثانیا - مهمترين اشکال منتقدان اين است که با اين روش از مذاکره و بر اساس متن توافقنامه ژنو و لوزان، تحريم ها باقي مي ماند در حالي پيشرفت هسته اي کشور متوقف مي شود و این همان نکته ای که مقامات آمریکایی با افتخار از آن یاد می کنند که در طول هشت سال گذشته ما با ایران مذاکره می کردیم ولی ایرانی ها در حال پیشرفت هسته ای هم بودند اما بعد از توافق ژنو، ما با ایرانی ها مذاکره می کنیم اما دیگر پیشرفتی در کار نیست و این یکی از مهمترین توفیقات آمریکایی ها در این دور از مذاکرات است. این همان نکته ای است که در بیانات هفته گذشته رهبر معظم انقلاب به شکل ظریفی به آن اشاره شد: «در هماوردی‌های جهانی، منطقِ هماوردیِ جهانی ایجاب می کند که ما دو میدان را مورد نظر داشته باشیم. یک میدان میدان واقعیّت و عمل است؛ که این میدان میدان اصلى است. در میدان واقعیّت و در میدان عمل، مسئولی که دنبال فعّالیّت است، دارایی‌هایی را در میدان عمل ایجاد می کند، تولید می کند؛ این یک میدان. یک میدان میدان دیپلماسی و سیاست است که دارایی‌ها را در این میدان دیپلماسی و سیاست و مذاکره، تبدیل می کند به امتیاز برای کشور، تبدیل می کند به منفعت ملّی. اگر در آن میدانِ اوّل دست انسان خالی باشد، در میدان دوّم کاری از انسان ساخته نیست؛ باید در میدان اوّل - یعنی میدان عمل، میدان واقعیّت، روی زمین - دستاورد داشته باشد، دارایی داشته باشد.
ما آن روزی که وارد این مذاکرات شدیم، دستاورد قابل قبول و مهمّی داشتیم؛ احساس کردیم با دست قوی داریم وارد می شویم. دستاورد آن روز ما از جمله این بود که ما توانسته بودیم درحالی‌که همه‌ی قدرت های هسته‌ای دنیا امتناع کردند که به ما سوخت بیست درصد را برای مرکز [تحقیقاتی] تهران بدهند - که احتیاج به داروهای هسته‌ای داشتیم - ما خودمان توانستیم در شرایط تحریم، سوخت بیست درصد را تولید کنیم، [بعد] این سوخت بیست درصد را تبدیل کنیم به صفحه سوخت و از آن استفاده کنیم. طرف مقابل مات شد!»
ثالثا - جريان منتقدان همواره از سوي رهبر معظم انقلاب در کنار دعوت به رعايت انصاف، به عنوان يک جريان موجه و دلسوز به رسميت شناخته شده است و حتي تاکنون چندبار به دولت محترم تاکيد شده است که در ادبیات خود با منتقدان تجدید نظر کند و از شرح صدر بیشتری برخوردار شود. حتی به رئیس دولت یازدهم تأکید کرده اند که با منتقدان به گفتگو بنشيند و به انتقادات آنها پاسخ دهد يا منتقدان خود را قانع کند. در سخنان اخیر معظم له نیز بعد از بیان تذکری به منتقدان، بلافاصله تأکید می کنند که نمی خواهند جلوی نقد گرفته شود بلکه مایلند انتقادات ادامه پیدا کند. اين نشان مي دهد از نظر رهبري معظم انقلاب، اشکالات منتقدين به روند مذاکرات فعلی هسته اي، شنيدني و قابل تأمل است.
رابعا- علي رغم لحن حمايت گونه امام خامنه اي از منتقدان روند فعلي مذاکرات هسته اي، اگر چه ایشان بر استمرار انتقادها تاکيد کردند و آن را لازم و کمک کننده دانستند اما نمي توان انکار کرد که اين بار ادبيات رهبر انقلاب حکایت از لزوم مراقبت بیشتر منتقدان در برخورد با رفتارهای تیم هسته ای در این مقطع تاریخی داشت. تعبير رهبر معظم انقلاب خطاب به منتقدان اين بود که «انتقاد کردن آسان تر از عمل کردن است» البته براي اين که از اين تذکر نيز سوء استفاده اي نشود، بلافاصله تأکيد کردند: «البته اين حرف من مانع از انتقاد نشود. انتقاد بکنيد اما با لحاظ اين نکته که شايد طرف مقابل برخي از عيوبي که ما مي گوييم را مي داند اما ملاحظات يا ضرورت هايي آنها را به اينجا کشانده»
به نظر مي رسد که رهبر انقلاب براي کنترل درجه انتقادات که در موارد معدودي در ماه هاي اخير به سمت ادبيات تند رفته، تلاش مي کند تا مسير منتقدين و صورت انتقادات را در مسير معقول و در جهت منافع ملي و کمک به تیم هسته ای قرار دهد. به عبارت دقيقتر اين تاکيدات رهبري انقلاب از درجه و دُز تخطئه مذاکره کنندگان در ماه هاي آينده که مي تواند پر تنش باشد، خواهد کاست.
خامسا - همانطور که پيش از اين در وجه نام گذاري امسال در يادداشت ديگري نوشتم، متأسفانه مهمترين اقدام دولت براي بهبود وضعيت اقتصاد و امور داخلي، سرمايه گذاري بر مذاکرات هسته اي با کشورهاي استکباري بوده است. اين تصميم غلط آقاي روحاني در پيوند اقتصاد کشور به مذاکرات هسته اي تا همين امروز هم تبعات پر هزينه اي براي اقتصاد کشور ما داشته است که نمونه اي از آن در سقوط بازار بورس و ارزش سهام و سرمايه مردم نمايان شد.
بر اين اساس چنانچه مذاکرات هسته اي به نتايج وعده داده شده دولت نرسد - که اين احتمال با توجه به خوي استکباري طرف مقابل و پافشاری رهبر انقلاب بر خطوط قرمز بعيد نيست - فشار از دو جهت به دولت آقاي روحاني افزايش خواهد يافت. از يک سو منتقداني که همواره در طول يک سال و نيم گذشته ضمن حمايت از «اصل مذاکره» به «چگونگي مذاکره» دولت يازدهم و امتيازهاي نابرابري که طرف ايراني داده، انتقاد داشتند و همواره مورد تحقير و توهين دولتي ها قرار گرفتند و از سوي ديگر بخشي از جامعه که به اميد وعده هاي دولت تا امروز خود را قانع کرده بودند، اما مي بينند که مهمترين پروژه دولت به نتيجه نرسيد. در صورت تحقق اين فرض و به نتيجه نرسيدن مذاکرات مطابق آنچه زياده خواهي هاي طرف مقابل مي طلبد - که قابل پيش بيني است - اين رهنمود مقام معظم رهبري به مدد دولت مستقر خواهد آمد و جامعه را به آرامش دعوت مي کند.
دسته سوم - محتوا و متن توافقات قبلي
سومين عاملي که در خوب يا بد بودن توافق جامع هسته اي نقش تعيين کننده دارد، محتواي توافقات مقدماتي است که تاکنون از طرف تیم مذاکره کننده پذيرفته شده است. در اين جا چند اصل کلي وجود دارد:
اولا - رهبر انقلاب تاکنون متن مذاکرات را مورد تاييد قرار نداده اند، ايشان همانطور که بارها تأکید کرده اند، در جزئيات توافقات ژنو و لوزان دخالتي نمي کنند و فقط با تعيين خطوط قرمز هسته اي، رعايت آنها را از تيم مذاکره کننده مطالبه می کنند. متاسفانه دولت محترم از ابتدا متن مذاکرات و توافقات صورت گرفته را در اختيار مردم و نخبگان قرار نداده است. حتي بعد از توافق لوزان که آمريکايي ها با انتشار فکت شيت خود، ادعاهاي عجيبي در باره آنچه طرف ايراني پذيرفته، مطرح مي کردند - و به همين دليل انتقادات زيادي به تيم مذاکره کننده وارد مي شد - وقتي رهبر انقلاب در جمع مداحان اهل بیت (ع) از لزوم ارائه جزئيات توافق لوزان و فکت شيت ايراني به مردم و نخبگان سخن گفتند، باز هم دولت محترم حاضر به ارائه اين فکت شيت نشد!
ثانیا - آنچه روشن است اين که تيم مذاکره کننده علي رغم همه هشدارهاي گذشته رهبري معظم انقلاب و دلسوزان کشور، در ژنو و لوزان تعهداتي را پذيرفته که نبايد مي پذيرفت. اين ادعا کاملا از گزارش هايي که تيم مذاکره کننده خود در مجلس شوراي اسلامي و يا در برنامه هاي زنده تلويزيوني و در پاسخ به سئوالات کارشناسان گفته اند، و حتی در بیانات هفته گذشته رهبری مشهود بود، اثبات مي شود و قابل انکار نيست. البته قطعا اقداماتی که نباید انجام می شد، به عمد و با قصد سوء صورت نگرفته بلکه همانطور که رهبر معظم انقلاب در ديدار هفته گذشته فرمودند: «ممکن است تيم مذاکره کننده عيوبي را که ما در انتقاداتمان ذکر مي کنيم، مي دانند اما به دلايلي به اين نتيجه رسيده اند يا ضرورت هايي آنها را به آنجا کشانده يا به هر دليل ديگر» که اين «هر دلیل دیگر» مي تواند فشار سنگين مذاکرات و مطالبات پي در پي طرف غربي و همچنين نياز دولت به انجام توافق براي اقناع افکار عمومي داخلي باشد اما آنچه مهم است اين که در حال حاضر و در آستانه زمان توافق نهايي احتمالي، نبايد تيم مذاکره کننده را به خاطر کاستي هاي توافقات قبلي که مقدمه توافق جامع بوده اند، سرزنش کرد بلکه بايد ظهور و بروز شجاعت، غيرت، امانت داري را در حفظ خطوط قرمز ترسيم شده توسط رهبري از آنها مطالبه کرد.
ثالثا - رهبر معظم انقلاب بعد از توافقنامه لوزان که برخی از مسئولان کشور پیام تبریک برای ایشان ارسال کردند، ضمن تقبیح این اقدام (ارسال پیام تبریک) و تأکید بر این که مسئولان می گویند ما هنوز هیچ تعهد الزام آوری را نپذیرفته ایم، در جمع مداحان اهل بیت با اشاره به رفتار آمریکایی ها در انتشار فکت شیت، و آنچه آنها به عنوان تعهدات اعلام می کنند، فرمودند: «اگر بنا باشد که اینها (آنچه آمریکایی ها ادعا می کنند) ملاک عمل باشد، قطعا آنچه آنها (در فکت شیت خود) نوشته اند ملاک عمل نخواهد بود.»
رابعا - یکی از نکات مهم در بیانات رهبر معظم انقلاب، اشاره به این نکته است که خطوط قرمز برای شخص رئیس جمهور محترم کاملا بصورت مشخص تبیین شده است. در دیدار مشهور با مداحان اهل بیت ایشان می فرمایند: «بنده در جزئیات مذاکرات دخالتی نکرده ام و نمی کنم، من مسائل کلان، چارچوب های مهم و خطوط قرمز را همواره به مسئولین گفته ام، عمدتا به رئیس جمهور محترم که با ایشان جلسات مرتب داریم و در موارد معدودی هم به وزیر خارجه خطوط قرمز را گفته ایم.» این نکته از آن جهت قابل تأمل است که فراموش نکرده ایم که پرونده هسته ای با اصرار آقای روحانی از شورای عالی امنیت ملی خارج و به وزارت امور خارجه با قبول همه مسئولیت سپرده شد.
خامسا - برخی از خطوط قرمزی که صراحتا در بیانات رهبری ذکر شده اند و بر اساس تاکید ایشان به هیچ وجه در جلسات خصوصی هم نقض نشده یا تغییر نیافته است، عبارتند از : مذاکره به آمریکا فقط در موضوع هسته ای است نه مسائل دیگر یا مسائل منطقه/ لغو کلیه تحریم های شورای امنیت، دولت یا کنگره آمریکا و اتحادیه اروپا به طور کامل و یکپارچه در خصوص مسائل مالی، بانکی و نفتی باید در همان روز امضای توافق صورت بگیرد و به هیچ وجه منوط به اجرای تعهدات ایران نیست/ هیچ شیوه نظارتی غیر متعارف پذیرفته نمی شود/ حق ندارند از مراکز نظامی و مسئولان و دانشمندان ما بازدید و بازجویی کنند/ به هیچ وجه محدودیت های ده یا پانزده ساله یا بیشتر در دانش هسته ای پذیرفته نمی شود/ هیچ محدودیتی زمانی برای تحقیق و توسعه و ساخت و ساز پذیرفته نیست/ موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس پذیرفته نیست.
اینها خطوط قرمزی است که تیم مذاکره کننده باید تدین، شجاعت، غیوری و امانتداری خود را با حفظ آنها به همگان نشان دهند.
دسته چهارم – توده های عمومی جامعه و مردم
عامل چهارمی که می تواند در تحقق یک توافق خوب یا بد مؤثر باشد، نقش بدنه عمومی جامعه در پذیرش یا عدم پذیرش هر یک از دو شکل توافق است. رهبر معظم انقلاب از اولین روزی که دور جدید مذاکرات در دولت یازدهم آغاز شده، بر نقش مردم و لزوم پیگیری افکار عمومی تاکید داشتند. در سال 92 دو هفته قبل از امضای توافقنامه ژنو رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانش آموزان فرمودند: «من اعتماد ندارم و خوشبین نیستم به مذاکره لکن می خواهند مذاکره کنند، بکنند، ما هم ان شاءالله به اذن الله ضرری نمی کنیم. یک تجربه ای است در اختیار ملت ما که این تجربه، ظرفیت فکری ملت ما را بالا خواهد برد مثل تجربه ای که در سال 82 و 83 در زمینه تعلیق غنی سازی انجام گرفت، که آن‌وقت تعلیق غنی‌سازی را در مذاکرات با همین اروپایی‌ها، جمهوری اسلامی برای یک مدّتی پذیرفت. خب ما دو سال عقب افتادیم، لکن به نفع ما تمام شد. چرا؟ چون فهمیدیم که با تعلیق غنی‌سازی، امید همکاری از طرف شرکای غربی مطلقاً وجود ندارد. اگر ما آن تعلیق اختیاری را - که البتّه به نحوی تحمیل شده بود، لکن ما قبول کردیم، مسئولین ما قبول کردند - آن روز قبول نکرده بودیم، ممکن بود کسانی بگویند خب یک ذرّه شما عقب‌نشینی می کردید، همه مشکلات حل می شد، پرونده هسته‌ای ایران عادی می شد. آن تعلیق غنی‌سازی این فایده را برای ما داشت که معلوم شد با عقب‌نشینی، با تعلیق غنی‌سازی، با عقب افتادن کار، با تعطیل کردن بسیاری از کارها مشکل حل نمی شود؛ طرف مقابل دنبال مطلب دیگری است؛ این را ما فهمیدیم، لذا بعد از آن شروع کردیم غنی‌سازی را آغاز کردن. امروز وضعیّت جمهوری اسلامی با سال ۸۲ ، زمین تا آسمان فرق کرده؛ آن روز ما چانه می زدیم سرِ دو، سه سانتریفیوژ؛ امروز چندین هزار سانتریفیوژ مشغول کارند. جوان های ما، دانشمندان ما، محقّقین ما، مسئولین ما همّت کردند، کارها را پیش بردند. بنابراین از مذاکراتی هم که امروز در جریان است، ما ضرری نخواهیم کرد. البتّه بنده همچنان که گفتم خوشبین نیستم؛ من فکر نمی کنم از این مذاکرات آن نتیجه‌ای را که ملّت ایران انتظار دارد، به‌دست بیاید، لکن تجربه‌ای است و پشتوانه تجربی ملّت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادی ندارد امّا لازم است ملّت بیدار باشد. ما از مسئولین خودمان که دارند در جبهه دیپلماسی فعّالیّت می کنند، کار می کنند، قرص و محکم حمایت می کنیم، امّا ملّت باید بیدار باشد، بداند چه اتّفاقی دارد می‌افتد [تا] بعضی از تبلیغاتچی‌های مواجب‌بگیر دشمن و بعضی از تبلیغاتچی‌های بی‌مزد و مواجب - از روی ساده‌لوحی - نتوانند افکار عمومی را گمراه کنند.»
سال گذشته نیز رهبر انقلاب در دیدار با نیروی هوایی فرمودند: « امروز متأسفانه انسان مشاهده می كند در برخی از فاصله‌ها و مقاطع حرف هایی زده می شود از سوی دشمنان؛ این برای مردم ما مایه عبرت است. در همین مذاكرات گوناگونی كه در این روزها انجام می گیرد، ملّت ایران این مذاكرات را زیر نظر داشته باشند؛ اظهارنظرهای بی‌ادبانه مسئولان آمریكایی را مردم ببینند، زیر نظر داشته باشند، دشمن را بشناسند .بعضی‌ها می خواهند نظر مردم را از دشمنیِ دشمن منصرف كنند؛ نه، ببینید دشمنی را، ببینید دورویی را. مسئولین آمریكایی در جلسات خصوصی با مسئولین كشور ما یك‌جور حرف می زنند، بمجرّد اینكه از آنها جدا می شوند، در بیرون یك‌جور دیگر حرف می زنند. مردم ایران این دورویی دشمن و نیّات سوء و پلید دشمن ما را ببینند؛ ملّت توجّه داشته باشد.»
توصیه رهبر معظم انقلاب از روز نخست این مذاکرات بر این نکته که "لازم است ملت بداند چه اتفاقی در حال رخ دادن است" و تأکید چندباره بعد از آن و همچنین تلاش تبلیغاتچی های دشمن از زبان جریان به اصطلاح روشنفکری برای غیر موجه نشان دادن برخورداری ایران اسلامی از انرژی هسته ای، نشان می دهد که از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، گام نهایی در توافق هسته ای را مردم ایران اسلامی باید بردارند و البته مردم کشورمان در طول عمر سی و هفت ساله انقلاب اسلامی نشان داده اند که هیچ ذلتی را نمی پذیرند.
این همان نکته ای است که ایشان در دیدار با مداحان اهل بیت در سال جاری فرمودند: «آمریکایی ها گفته اند که ممکن است بعد از آنکه این مذاکرات انجام گرفت، رهبری برای آبروداری یک اظهار نظر و مخالفتی بکند، کافر همه را به کیش خود پندارد! ما حرفمان با مردم بر اساس اعتماد متقابل است. مردم به این حقیر اعتماد کرده اند، بنده هم به تک تک آحاد این ملت اعتماد دارم.»
دسته پنجم – طرف مقابل مذاکره بخصوص طرف آمریکایی
شناخت رهبر انقلاب از طرف مقابل میز مذاکره مانند بسیاری از آحاد ملت ایران تنها به سابقه برخورد آنها با پرونده هسته ای برنمی گردد بلکه همواره در طول سال های قبل و بعد از انقلاب تجربه نشان داده که آنها هرگز به دنبال عزت این کشور نیستند. بر همین اساس امام خامنه ای برای رسیدن به یک توافق خوب، علاوه بر لزوم نرمش قهرمانانه که تغییر تاکتیک برای رسیدن به پیروزی بود، همواره توصیه هایی را خطاب به مذاکره کنندگان کشورمان در خصوص نحوه برخورد با طرف مقابل مذاکره داشته اند:
اولا – تاکید رهبر انقلاب همواره بر این نکته بوده است که ما در مذاکرات هسته ای با جامعه بین المللی مواجه نیستیم: «طرف مقابل ما همه دنیا نیستند. گاهی آدم در تعبیرات می شنود - که من گله هم کردم - از بعضی دوستان که می گویند جامعه بین المللی! جامعه بین المللی را آنها می گویند، جامعه بین المللی ای در مقابل ما نیست. یک آمریکا و سه کشور اروپایی ، همین. کسانی که در این مسأله دارند با ملت ایران لج بازی و کج تابی و بدعهدی و خباثت می کنند، یکی آمریکاست، یکی هم سه کشور اروپایی، کس دیگری در مقابل ما نیست.» طبیعی است که وقتی طرف مقابل خود را در میز مذاکره در حد جامعه بین المللی بزرگ کنیم، در مذاکرات نیز تحت تأثیر القای این نکته قرار خواهیم گرفت و نه تنها توافق خوب را به دست نخواهیم آورد که در دام توافق بد خواهیم افتاد.
ثانیا – برای رسیدن به یک توافق خوب و نیفتادن در دام یک توافق بد، به هیچ وجه نباید به طرف مقابل و وعده های او بویژه در خصوص آمریکا و سه کشور اروپایی اعتماد کرد. رهبر معظم انقلاب در این باره به تیم مذاکره کننده توصیه کرده اند: «ما به مسئولین هم گفته ایم که به هیچ وجه به طرف مقابل اعتماد نکنید. خوشبختانه اخیرا یکی از مسئولین محترم صریحا گفته که ما به طرف مقابل اعتماد نداریم و این چیز خوبی است. گفتم که به طرف مقابل اعتماد نکنید و به لبخند او فریب نخورید و به وعده های نقد – نه عمل نقد – اعتماد نکنید چون وقتی خرش از پل گذشت برمی گردد به ریش شما می خندد.»
ثالثا – بین مواضع رهبر معظم انقلاب و آمریکایی ها همواره در خصوص یک موضوع به صورت اشتراک لفظی توافق وجود داشته است، هر دو به دنبال "توافق خوب" هستند با این تفاوت که رهبر انقلاب فرمودند: «ما که می گوییم توافق خوب، منظورمان توافق منصفانه و عادلانه است اما آنها که می گویند توافق خوب، به دنبال توافق تمامت خواهانه هستند.» از نگاه آمریکایی ها توافق خوب، توافقی است که در آن صنعت هسته ای ملت ایران نابود شود و امنیت اسرائیل تأمین گردد اما از نگاه رهبر انقلاب، توافقی خوب است که عزت ملت ایران، پیشرفت هسته ای دانشمندان و نیاز های کشور تأمین شود و البته تأکید کردند که چه توافق بشود و چه نشود، امنیت اسرائیل متزلزل تر می شود.
آمریکایی ها درست در زمانی که تیم مذاکره کننده ما در موضعی عجیب اعلام کرد که هر توافقی را بهتر از عدم توافق می داند، رسما اعلام کرد که آمریکا فقط به دنبال توافق خوب است. البته این موضعگیری عجیب آقای ظریف در همان ایام توسط رهبر انقلاب اصلاح شد و ایشان با صراحت و قاطعیت، مطالبه جمهوری اسلامی را توافق خوب دانستند و حتی برای این که جلوی هر نوع سوءاستفاده ای را بگیرند، بارها تأکید کرده اند که در ایران اسلامی هیچ کس مخالف توافق خوب نیست و اعلام کردند: «من از توافقی که عزت ملت ایران را تأمین کند، صددرصد حمایت می کنم و اگر کسی بگوید که رهبری با رسیدن به توافق مخالف است، سخن خلاف واقع گفته است. با توافقی که منافع ملت و کشور را تأمین کند، کاملاً موافق هستم البته این را هم گفته ام که "توافق نکردن بهتر از توافق بد است"، زیرا قبول نکردن توافقی که بخواهد منافع ملت ایران را پایمال کند و عزت ملت را از بین ببرد، شرف دارد بر توافقی که بخواهد ملت ایران را تحقیر کند.»
تکمله: سخنرانی یک ساعته رهبر معظم انقلاب که در دل خود مدیریت پنج محور مؤثر در توافق پیش رو را در بر داشت، بیش از گذشته حکایت از توانایی امام خامنه ای در مدیریت صحنه های بین المللی داشت؛ چیزی که کاندولیزا رایس- وزیر سابق امور خارجه امریکا و از تئوریسین های برجسته این کشور مدتی قبل به آن این چنین اعتراف کرد: «رهبر ایران می تواند نقشه هایی را که بهترین ذهن ها با صرف بیش ترین بودجه ها در زمانی بسیار طولانی کشیده و مجریانی ماهر اجرای آن را به عهده گرفته اند، با یک سخنرانی یک ساعته خنثی کند.»
منبع:سایت رسایی