یکی از 80 بند این سیاست‌ها، مقابله با قاچاق کالا و ارز است. در بند 58 آمده است: پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار.
هرچند این بند به طور خلاصه و مجمل به مقابله با قاچاق اشاره کرده، اما محتوای آن بسیار گسترده است، زیرا مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار، یک زنجیره طولانی را در برمی‌گیرد که می‌توان گفت شامل تمامی گمرکات و مرزهای کشور، عناصر حمل و نقل کالا، تمامی انبارها، مراکز توزیع، عمده‌فروش‌ها و در نهایت خرده‌فروش‌ها و در یک کلام اصناف میشود.
بدون اغراق حتی اگر فقط همین یک بند یعنی بند 58 سیاست‌های کلی برنامه ششم در 5 سال آینده اجرا شود، بزرگترین خدمت به تولید ملی و اقتصاد کشور در دوران پس از انقلاب صورت خواهد گرفت.
وضعیت قاچاق کالا در کشورمان هم‌اینک به حدی نگران‌کننده است که اختصاص یک بند از سیاست‌های کلی برنامه ششم به آن نشانه علم و آگاهی مقامات عالی نظام به این معضل بزرگ است.
تصریح بر پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز در سیاست‌های کلی برنامه پنجم را می‌توان مکمل تذکرات و هشدارهای چند سال اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به ضرورت رسیدگی به این عامل مهم تضعیف تولید ملی دانست.
* نگویند نمیشود، کاملاً میشود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند
رهبر معظم انقلاب بخصوص در یکی دو سال اخیر به شدت از دستگاه‌های مسئول، مقابله جدی با قاچاق کالا و ارز را مطالبه کرده‌اند.
به عنوان مثال ایشان در دیدار جمعى از کارگران سراسر کشور در 9 اردیبهشت 1394 فرمودند: «یکی دیگر از ارکان (تقویت تولید داخلی)، دستگاه مبارزه با قاچاق است. مسئله مبارزه با قاچاق را این‌همه ما تأکید کردیم؛ دولتهای مختلف از سالها پیش همین‌طور مرتّب آمده‌اند رفته‌اند؛ خب، این کار یک کاری است که باید تحقّق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمیشود، کاملاً میشود؛ جلوی قاچاق را به‌طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ میلیاردها دلار امروز در داخل کشور - که حالا من چون رقم دقیقش را مختلف میگویند، نمیتوانم معیّن بکنم که چقدر؛ امّا رقمهای گزافی گفته میشود - دارد صرف جنس قاچاق میشود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید. این، یک قلم بسیار مهم است؛ یک کار بسیار مهم است. و آن کسانی که این کار را بکنند، آنها هم دارند مجاهدت میکنند، آنها هم دارند عبادت میکنند؛ این هم حسنه است. اینجا
رهبر انقلاب در دیدار اخیر مسئولان نظام با ایشان نیز مجددا به بحث مقابله جدی با قاچاق پرداختند: «گاهی میگویند فلان چیز، کیفیّت خارجی را ندارد؛ اشکال ندارد؛ اگر میخواهیم کیفیّت پیدا کند، باید کمکش کنیم. [اگر] کمک بکنیم، کیفیّتش هم بالا خواهد رفت والّا روزبه‌روز تنزّل پیدا خواهد کرد. مقابله جدّی با واردات بی‌منطق، یکی از کارهای لازم است؛ مقابله جدّی با قاچاق، یکی از کارهای لازم است.» اینجا
رهبر انقلاب در اولین روز سال جاری با تبیین رویکرد کلان اقتصادی کشور، به نقش مهم مبارزه با قاچاق کالا و ارز اشاره کردند. ایشان در تبیین راه‌های تقویت تولید داخلی فرمودند: «حمایت از بنگاه‌های متوسط و کوچک، تقویت فعالیت بنگاه‌های دانش‌بنیان، ایجاد نهضت کاهش خام‌فروشی، تسهیل سرمایه‌گذاری، کاهش واردات کالاهای مصرفی و مبارزه با قاچاق، راه‌های حمایت از تولید داخلی است که البته بانک‌ها می‌توانند در این خصوص، هم نقش حمایتی داشته باشند و هم نقش تخریبی؛ لذا مسئولان ارشد بانکی کشور باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.» اینجا
* رقمهای عجیب‌وغریبِ گیج‌کننده بیست و چند میلیاردی قاچاق
بهمن‌ماه سال گذشته نیز رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت روز ملّی مهندسی مجددا نسبت به مسئله قاچاق هشدار دادند؛ هشداری که صریح‌ترین نوع خود در بیانات ایشان محسوب میشود: «سعی کنید که این فشار واردات بر کشور را کم کنید؛ این یک مسئله واقعاً مهمّی است. امروز فشار واردات، کشور را دارد از پا درمی‌آورد؛ بهانه‌های مختلفی هم وجود دارد. مثلاً مسئله قاچاق؛ رقمهایی که این روزها میگویند، رقمهای عجیب‌وغریبِ گیج‌کننده بیست و چند میلیارد قاچاق [است]! واقعاً سر انسان گیج میرود. خب، حالا آن‌وقت به بهانه اینکه قاچاق نشود، پس ما راه را باز کنیم که از طریق قاچاق نیاید، از طریق گمرکات بیاید که ما بتوانیم سودی هم ببریم؛ این به نظر من منطق قوی‌ای نیست؛ کاری کنید که محصولات کشور مقهور واردات نشود. این محصولات همان محصولاتی است که در این بخشهای مختلف به‌وسیله جوانهای بااستعداد ما، مردان مؤمن ما، توانای ما، بعضاً نابغه ما دارد به‌وجود می‌آید و تولید میشود. این یک نکته است که به نظر من بسیار مهم است.» اینجا
* خلأ قانونی نداریم
لازم به یادآوری است آنچه که در بند 58 سیاست‌های کلی درباره «پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار» درج شده، با قوانین و مقررات موجود، قابل تحقق است. قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز که پس از چند سال تدوین و بررسی توسط متخصصان کشور در سال 1392 به تصویب رسید، راهکارهای اساسی، به‌روز و نوینی برای پیشگیری و مقابله با قاچاق کالا و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه آن در بازار ارائه کرده است.
در این قانون، تمامی خلأهای قانونی برای مقابله با قاچاق کالا و ارز که نتیجه تجارب سه دهه اخیر بود رفع شده است. همچنین ایجاد ابزارها و سامانه‌های نوین تجارت نیز در این قانون دیده شده که اجرای آنها راه را بر تمامی منافذ ورود، حمل، انبار، توزیع و فروش کالاهای قاچاق خواهد بست. جامعیت و هم‌پوشانی این سامانه‌ها به گونه‌ای است که کالای قاچاق حتی در صورت عبور از هر یک از مراحل ورود، حمل، انبار، توزیع و فروش، با درصد بسیار بالایی در مراحل بعد در تور گسترده دیده‌بانی قاچاق، گیر خواهد افتاد.
به عنوان مثال، با اجرای کامل قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تمامی فرآیندهای چرخه واردات کالا یعنی دریافت کارت بازرگانی، ثبت سفارش واردات، مجوز دریافت ارز از بانک، تخصیص ارز، واردات کالا به گمرکات، ترخیص از گمرکات، حمل کالا، انبار کردن آن، حمل مجدد، عرضه به عمده‌فروشان و خرده‌فروشان به صورت الکترونیکی و آنلاین خواهد شد و در هر مرحله از این فرآیند امکان استعلام آنلاین برای دستگاه‌های نظارتی، انتظامی و قضایی وجود دارد. بدین ترتیب کالایی که به صورت قاچاق وارد کشور شود، به راحتی قابل شناسایی است. ضمنا چون تمامی این فرآیند به صورت الکترونیکی در می‌آید، امکان جعل اسناد برای کالاهای قاچاق به صفر خواهد رسید. همچنین با اجرای طرح‌های کدینگ کالا و شناسه‌دار کردن کالاهای وارداتی، کالاهای قاچاق حتی در صورت عبور تقریبا محال از تمامی مجاری فوق، در مرحله فروش گیر خواهند افتاد.
از این رو گام اول برای مقابله جدی با پدیده مخربی که رهبر انقلاب از رقمهای عجیب‌وغریبِ گیج‌کننده آن گلایه کرده‌اند، اجرای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز است. با این حال متاسفانه با گذشت یک سال و نیم از تصویب این قانون، دولت یازدهم از اجرای آن خودداری کرده است.