گروه فرهنگی مشرق – حجت الاسلام و المسلمین علیرضا موحدنژاد عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری در گفت‌وگوی اختصاصی با مشرق، مشخصات هلال اول شوال را بیان نمودند. ایشان که به عنوان یکی از اعضای شورای تقویم موسسة ژئوفیزیک، تقویم رسمی کشور را نیز استخراج می‌کنند معتقدند که به احتمال بیش از 90 درصد، شنبه 27 تیر 1394، عید فطر خواهد بود. مشروح مصاحبه با ایشان به این شرح است.
همانطور که در پایینِ نقشۀ 1، می‌بینید لحظۀ مقارنه ساعت 1 و 24 دقیقه و 18 ثانیه گرینویچ روز 16 ژوئیه 2015 است که به ساعت رسمی کشور برابر با "18 : '54 : 05 صبح پنجشنبه 25 تیر 94 خواهد بود.
توضیح نقشه 1: وضعیت هلال ماه شوال در غروب خورشید پنجشنبه 25 تیر 94
*** سنّ هلال در لحظۀ غروب خورشید پنجشنبه، چقدر است؟
از لحظۀ مقارنۀ ماه و خورشید، هر فرد می‌تواند با توجه به زمان غروب خورشید در شهر خود، سنّ ماه را حساب کند. در نقشۀ 1 نیز دیده می‌شود که عمر هلال در لحظۀ غروب خورشید پنجشنبه 25 تیر در ایران از 5ر13 تا 15 ساعت متغیر است (خط‌های سفید هاشور). در شمالی‌ترین نقاط کشور که در ناحیۀ قرمزِ نقشه واقع شده است، ماه زودتر از خورشید یا همزمان با آن غروب می‌کند. بنابراین رصد ماه بعد از غروب خورشید، امکان نخواهد داشت. در جنوبی‌ترین نقاط کشورمان ماه حدود هفت دقیقه بعد از خورشید، غروب می‌کند که باز هم زمان کافی برای رصد وجود ندارد. این زمان که به آن «مکث ماه» گفته می‌شود اگر حدود 40 دقیقه یا بیشتر باشد زمان خوبی برای رصد با چشم غیر مسلح خواهد بود.
*** جداییِ زاویه‌ای هلال ماه با خورشید چقدر است؟
در لحظۀ غروب خورشید در ایران، حدود 8 درجه خواهد بود. می‌دانید که اگر این زاویه، زیر 10 درجه باشد عملاً امکان رؤیت ماه با چشم غیر مسلح وجود ندارد.
*** آیا احتمال دارد که جمعه عید فطر باشد؟
عصر پنجشنبه در کشور ما، عمدتاً ماه و خورشید با هم غروب می‌کنند. بنابراین هیچکس احتمال نمی‌دهد که بتوان حتی با ابزار، هلال شوال را پس از غروب آفتاب پنجشنبه 29 رمضان رصد کرد. مگر اینکه بتوان آن را قبل از غروب با ابزار نجومی رصد نمود.
البته رؤیت هلال قبل از غروب، برای منجمان موضوع نسبتاً جدیدی است. همانطور که در این نقشه‌ها هم می‌بینید که مشخصات ماه را هنگام غروب خورشید یا اندکی پس از آن بررسی می‌کنند و نه قبل از آن. اما رصدگران و کارشناسان رؤیت هلال در ایران، این موضوع جدید را چند سال است که پیگیری می‌کنند.
*** به این ترتیب امسال ماه رمضان، 30 روزه خواهد بود؟
بیش از 90 درصد احتمال می‌دهیم. بنابراین شنبه 27 تیر، اول شوال و عید فطر است. إن شاء الله امسال موضوع شبهه‌ناکی نخواهیم داشت و اختلافات مراجع نیز که ناشی از برخی نظریات فقهی است از میان خواهد رفت.
*** آیا ماه در روز پنجشنبه به هیچ صورتی امکان رؤیت ندارد؟
همانطور که می‌دانید رؤیت ماه باید بعد از غروب خورشید صورت گیرد چون نور روز، مانع از رصد خواهد شد. اما در برخی موارد امکان دارد که بتوان با دوربین یا تلسکوپ، ماه را در میانۀ روز دید. حال سؤال این است که آیا این رصد مورد قبول شرع هست یا نه؟ اغلب مراجع تقلید پذیرفته¬اند که رؤیت در فاصلة زمانی بین اذان ظهر و غروب خورشید ثابت می¬کند که فردا اول ماه است البته در اینکه رؤیت با چشم مسلح معتبر است یا نه، اختلاف نظرهایی وجود دارد.
به هر حال برخی از دوستان منجّم احتمال ضعیفی می‌دهند که بتوان ماه را در طول روز با ابزار، رصد کرد. البته از رصدگران ما فقط تعداد اندکی در این کار متبحّر هستند.
*** با توجه به احتمال ضعیف رؤیت آیا شما اقدام به رصد خواهید کرد؟
قاعدۀ رؤیت هلال این است که در حوالی غروب روز بیست و نهمِ در هر ماه قمری صورت گیرد. این نوبت نیز 150 گروه که با ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب در ارتباطند برای رصد اقدام خواهند کرد.
*** وضعیت رؤیت هلال در غروب جمعه چطور است؟
همانطور که در نقشۀ 2 می‌بینید نیمۀ جنوبی کشور در وضعیت (A) هستند یعنی به آسانی قادر به دیدن ماه خواهند بود. نیمۀ شمالی کشور نیز در وضعیت (B) است یعنی اگر شرایط جوّی مساعد باشد می‌توانند ماه را با چشم ببینند. این روزها غبارهای جوّی زیاد است، غبارهایی که ممکن است به چشم نیایند. بنابراین احتمال رؤیت از پیش‌بینی‌ها ضعیف‌تر خواهد بود.
*** هلال ماه مبارک رمضان به دلیل شب‌های قدر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آیا آغاز رمضان به درستی برگزار شد؟
هلال ماه مبارک رمضان توسط گروه‌های زیادی از رصدگران، با ابزار نجومی دیده شد. دو گروه از منجمان نیز توانسته بودند ماه را با چشم عادی ببینند. همانطور که در نقشۀ 3 می‌بینید در ابتدای رمضان، کشور ما در ناحیه‌های C و D قرار داشت (رنگ‌های زرد و مغزپسته‌ای). یعنی ماه با ابزار و چشم افرادی که ابتدا از ابزار نجومی کمک گرفته باشد قابل رؤیت است. ما 150 گروه داشتیم اما گزارش‌های ارسالی بیش از 160 مورد بود. یعنی کسانی نیز به طور داوطلبانه رصد کرده بودند زنگ می‌زدند و گزارش رؤیت می‌دادند.
*** برای کسانی که بخواهند استهلال خود را به شما گزارش کنند آیا می‌توانید شماره‌ای از ستاد استهلال بدهید؟
آنجا چند تلفن دارد که یکی را فعلاً بخاطر دارم: 64412419
*** آیا خبر یافتید که داعش روز دوشنبه 26 رمضان را عید فطر اعلام کرده است؟
بله، در روزنامه خواندم و متحیر شدم. البته از این گروه بعید نیست. چون آنطور که برخی علمای اهل تسنن از داعش خبر داده‌اند در میان این گروه، عالمان تحصیل‌کرده در حوزه‌های علمیه وجود ندارد. آنها آدم‌هایی معمولی حداکثر با مطالعات پراکنده و سطحی در موضوعات دینی هستند که به دنبال پول و شهرت رفته‌اند.
*** با تشکر از فرصتی که در اختیار مشرق قرار دادید.
******
*** لحظۀ مقارنۀ هلال شوال، چه ساعتی است؟
همانطور که در پایینِ نقشۀ 1، می‌بینید لحظۀ مقارنه ساعت 1 و 24 دقیقه و 18 ثانیه گرینویچ روز 16 ژوئیه 2015 است که به ساعت رسمی کشور برابر با "18 : '54 : 05 صبح پنجشنبه 25 تیر 94 خواهد بود.
A. ماه با چشم غیر مسلح به آسانی دیده می‌شود
B. در شرایط مساعد جوّی دیده خواهد شد
C. ماه بعد از یافت شدن توسط ابزار نجومی، با چشم غیرمسلّح دیده می‌شود
D. فقط با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ قابل رؤیت است
E. ماه با تلسکوپ¬های متعارف دیده نمی‌شود
F. جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید زیر 7 درجه است و قابل رؤیت نیست
رنگ قرمز: ماه قبل از خورشید غروب می‌کند
B. در شرایط مساعد جوّی دیده خواهد شد
C. ماه بعد از یافت شدن توسط ابزار نجومی، با چشم غیرمسلّح دیده می‌شود
D. فقط با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ قابل رؤیت است
E. ماه با تلسکوپ¬های متعارف دیده نمی‌شود
F. جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید زیر 7 درجه است و قابل رؤیت نیست
رنگ قرمز: ماه قبل از خورشید غروب می‌کند
*** سنّ هلال در لحظۀ غروب خورشید پنجشنبه، چقدر است؟
از لحظۀ مقارنۀ ماه و خورشید، هر فرد می‌تواند با توجه به زمان غروب خورشید در شهر خود، سنّ ماه را حساب کند. در نقشۀ 1 نیز دیده می‌شود که عمر هلال در لحظۀ غروب خورشید پنجشنبه 25 تیر در ایران از 5ر13 تا 15 ساعت متغیر است (خط‌های سفید هاشور). در شمالی‌ترین نقاط کشور که در ناحیۀ قرمزِ نقشه واقع شده است، ماه زودتر از خورشید یا همزمان با آن غروب می‌کند. بنابراین رصد ماه بعد از غروب خورشید، امکان نخواهد داشت. در جنوبی‌ترین نقاط کشورمان ماه حدود هفت دقیقه بعد از خورشید، غروب می‌کند که باز هم زمان کافی برای رصد وجود ندارد. این زمان که به آن «مکث ماه» گفته می‌شود اگر حدود 40 دقیقه یا بیشتر باشد زمان خوبی برای رصد با چشم غیر مسلح خواهد بود.
*** جداییِ زاویه‌ای هلال ماه با خورشید چقدر است؟
در لحظۀ غروب خورشید در ایران، حدود 8 درجه خواهد بود. می‌دانید که اگر این زاویه، زیر 10 درجه باشد عملاً امکان رؤیت ماه با چشم غیر مسلح وجود ندارد.
*** آیا احتمال دارد که جمعه عید فطر باشد؟
عصر پنجشنبه در کشور ما، عمدتاً ماه و خورشید با هم غروب می‌کنند. بنابراین هیچکس احتمال نمی‌دهد که بتوان حتی با ابزار، هلال شوال را پس از غروب آفتاب پنجشنبه 29 رمضان رصد کرد. مگر اینکه بتوان آن را قبل از غروب با ابزار نجومی رصد نمود.
البته رؤیت هلال قبل از غروب، برای منجمان موضوع نسبتاً جدیدی است. همانطور که در این نقشه‌ها هم می‌بینید که مشخصات ماه را هنگام غروب خورشید یا اندکی پس از آن بررسی می‌کنند و نه قبل از آن. اما رصدگران و کارشناسان رؤیت هلال در ایران، این موضوع جدید را چند سال است که پیگیری می‌کنند.
*** به این ترتیب امسال ماه رمضان، 30 روزه خواهد بود؟
بیش از 90 درصد احتمال می‌دهیم. بنابراین شنبه 27 تیر، اول شوال و عید فطر است. إن شاء الله امسال موضوع شبهه‌ناکی نخواهیم داشت و اختلافات مراجع نیز که ناشی از برخی نظریات فقهی است از میان خواهد رفت.
*** آیا ماه در روز پنجشنبه به هیچ صورتی امکان رؤیت ندارد؟
همانطور که می‌دانید رؤیت ماه باید بعد از غروب خورشید صورت گیرد چون نور روز، مانع از رصد خواهد شد. اما در برخی موارد امکان دارد که بتوان با دوربین یا تلسکوپ، ماه را در میانۀ روز دید. حال سؤال این است که آیا این رصد مورد قبول شرع هست یا نه؟ اغلب مراجع تقلید پذیرفته¬اند که رؤیت در فاصلة زمانی بین اذان ظهر و غروب خورشید ثابت می¬کند که فردا اول ماه است البته در اینکه رؤیت با چشم مسلح معتبر است یا نه، اختلاف نظرهایی وجود دارد.
به هر حال برخی از دوستان منجّم احتمال ضعیفی می‌دهند که بتوان ماه را در طول روز با ابزار، رصد کرد. البته از رصدگران ما فقط تعداد اندکی در این کار متبحّر هستند.
*** با توجه به احتمال ضعیف رؤیت آیا شما اقدام به رصد خواهید کرد؟
قاعدۀ رؤیت هلال این است که در حوالی غروب روز بیست و نهمِ در هر ماه قمری صورت گیرد. این نوبت نیز 150 گروه که با ستاد استهلال دفتر رهبر معظم انقلاب در ارتباطند برای رصد اقدام خواهند کرد.
نقشۀ 2 ـ وضعیت رؤیت هلال شوال در غروب جمعه 26 تیر 94
*** وضعیت رؤیت هلال در غروب جمعه چطور است؟
همانطور که در نقشۀ 2 می‌بینید نیمۀ جنوبی کشور در وضعیت (A) هستند یعنی به آسانی قادر به دیدن ماه خواهند بود. نیمۀ شمالی کشور نیز در وضعیت (B) است یعنی اگر شرایط جوّی مساعد باشد می‌توانند ماه را با چشم ببینند. این روزها غبارهای جوّی زیاد است، غبارهایی که ممکن است به چشم نیایند. بنابراین احتمال رؤیت از پیش‌بینی‌ها ضعیف‌تر خواهد بود.
نقشۀ 3 ـ وضعیت رؤیت هلال رمضان 1436 ق. در چهارشنبه 27 خرداد 94
*** هلال ماه مبارک رمضان به دلیل شب‌های قدر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آیا آغاز رمضان به درستی برگزار شد؟
هلال ماه مبارک رمضان توسط گروه‌های زیادی از رصدگران، با ابزار نجومی دیده شد. دو گروه از منجمان نیز توانسته بودند ماه را با چشم عادی ببینند. همانطور که در نقشۀ 3 می‌بینید در ابتدای رمضان، کشور ما در ناحیه‌های C و D قرار داشت (رنگ‌های زرد و مغزپسته‌ای). یعنی ماه با ابزار و چشم افرادی که ابتدا از ابزار نجومی کمک گرفته باشد قابل رؤیت است. ما 150 گروه داشتیم اما گزارش‌های ارسالی بیش از 160 مورد بود. یعنی کسانی نیز به طور داوطلبانه رصد کرده بودند زنگ می‌زدند و گزارش رؤیت می‌دادند.
*** برای کسانی که بخواهند استهلال خود را به شما گزارش کنند آیا می‌توانید شماره‌ای از ستاد استهلال بدهید؟
آنجا چند تلفن دارد که یکی را فعلاً بخاطر دارم: 64412419
*** آیا خبر یافتید که داعش روز دوشنبه 26 رمضان را عید فطر اعلام کرده است؟
بله، در روزنامه خواندم و متحیر شدم. البته از این گروه بعید نیست. چون آنطور که برخی علمای اهل تسنن از داعش خبر داده‌اند در میان این گروه، عالمان تحصیل‌کرده در حوزه‌های علمیه وجود ندارد. آنها آدم‌هایی معمولی حداکثر با مطالعات پراکنده و سطحی در موضوعات دینی هستند که به دنبال پول و شهرت رفته‌اند.
*** با تشکر از فرصتی که در اختیار مشرق قرار دادید.