طرح ابتکاری روسیه و میانجیگری بین دمشق و ریاض
فقط چند هفته پس از طرح ابتکاری روسیه نتایج آن نمود یافت، زیرا با وجود اینکه این طرح نتایج روشنی نداشت اما دیدار «علی المملوک» رئیس دفتر امنیت ملی سوریه با امیر «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد سعودی به نوبه خود یک نتیجه به شمار می آید.
دیداری که معجزه بوده و سرفصل صراحت و شفافیت مواضع دو طرف پس از سال‌ها توقف خصمانه روابط آنان به شمار می‌آید.
سوریه که از همان آغاز ناآرامی‌ها خواستار گفت‌و‌گو بود، از عربستان پاسخی جز روی برگرداندن و صدور تروریسم به منظور تخریب و شعله ور کردن آتش فتنه بین سوری ها چیزی دریافت نکرد.
در این میان باید پرسید آیا عربستان متقاعد شده است که دوره تحولات آغاز شده است و تنها راه حل همان حل و فصل سیاسی است؟
همچنین در پرتو گام برداشتن در این مسیر با میانجیگری روسیه باید پرسید جای آمریکا کجاست؟
در 29 ژوئن گذشته ولادیمیر پوتین در مسکو با ولید معلم، بثینه شعبان و فیصل مقداد دیدار کرده و در جریان آن پیشنهاد تشکیل ائتلافی متشکل از سوریه، عربستان، ترکیه و اردن برای مبارزه با تروریسم را مطرح کرد.
با وجود غیرمنتظره بودن این پیشنهاد که به مثابه معجزه بود، روس ها از بشار اسد رئیس جمهور سوریه خواستند پاسخ خود را به این پیشنهاد بدهد و چند ساعت پس از این دیدار پاسخ مثبت را دریافت کردند.
گشایش کانال‌های امنیتی بین ریاض و دمشق
در طول چند هفته گذشته روند گشایش کانال های امنیتی تحت سرپرستی روسیه آغاز شد تا معلوم شود آیا امکان تحقق پیشنهاد مزبور وجود دارد یا خیر؟
پس از آن سرلشکر علی المملوک رئیس دفتر امنیت ملی سوریه مکلف شد این دیدارها را پیگیری کند و نخستین دیدار در مسکو برگزار شد و ملک سلمان نیز یک مسئول امنیتی را به پیگیری این موضوع موظف کرد.
پس از آنکه تماس بین دو طرف با میانجیگری روسیه مهیا شد سعودی ها این شرط را مطرح کردند که دیدار مذکور باید در ریاض برگزار شود و سوریه نیز موافقت کرد.
به نوشته روزنامه الاخبار لبنان دیدار بین المملوک و سلمان با حضور «صالح الحمیدان» رئیس سرویس اطلاعات عربستان و در ریاض انجام شد.
همچنین یک هواپیمای اختصاصی روس که معاون رئیس سرویس اطلاعاتی روسیه نیز در آن حضور داشت، المملوک را از فردوگاه بین المللی دمشق به ریاض منتقل کرد.
الاخبار جزئیات این دیدار را منتشر کرده و یادآور شد، این دیدار با صحبت های مسئول روسی آغاز شده و در اظهارات خود به اوضاع منطقه و لزوم همکاری همه در مقابله با تروریسمی که همه کشورهای منطقه را در معرض تهدید قرار داده است، اشاره کرد.
المملوک نیز به نوبه خود از روسیه به دلیل این طرح ابتکاری قدردانی کرد و از اینکه روابط سوریه و عربستان به جایی رسیده است که برای برقراری تماس و ارتباط نیامند میانجی باشد، ابراز تاسف کرد؛ آن هم در شرایطی که دو کشور تا پیش از این در بین کشورهای عربی صاحب جایگاه بودند.
اظهارات صریح دمشق و ریاض و انتقاد تند از قطر
در این دیدار اظهارات طرفین شفاف و صریح بود، تا جایی که المملوک عربستان را مسئول کامل اوضاع جاری سوریه، تخریب کشور، حمایت از تروریسم و تامین مالی آن، تحریک طولانی مدت برخی عشایر و نیز تشویق به دسته بندی بین نیروهای ارتش سوریه برشمرد.
وی همچنین گفت که سیاست عربستان که «همواره با حکمت و منطق همراه بود، چطور در پس شیخ نشین قطر که در تونس تا لیبی و مصر و سایر کشورها نقش تخریبی داشت، حرکت می کند و قطر کیست که سیاست عربستان و سیاست عربی را مدیریت کند».
این مسئول سوری خطاب به محمد بن سلمان تاکید کرد: « با وجود مسئولیت شما در اوضاع جاری سوریه در برخوردهای سیاسی و رسانه ای عربستان را به عنوان یک کشور مورد تعرض قرار ندادیم.»
المملوک در پایان سخنان خود نیز تاکید کرد: اوضاع میدانی ما در سوریه باثبات است و حتما گزارش‌های مربوط به پیشروی ارتش در بسیاری ازنقاط به گوش شما رسیده است.
وی گفت: امیدوارم دیدگاه شما و نحوه برخوردتان با اوضاع جاری تغییر کند.
در مقابل محمد بن سلمان نیز به المملوک گفت: مشکل ما با شما ائتلاف با ایران است؛ زیرا مدت هاست پشت سر ایران حرکت کرده‌اید در حالی که ما در سطح منطقه با آن کشمکش زیادی داریم و شما به اینکه بخشی از ائتلاف ایران باشید رضایت دادید و در لبنان نیز در پس حزب الله گام برداشتید که آن نیز در رکاب ایران است.
هر چند در پرتو روابط خصمانه و متشنج سوریه و عربستان انتظار این دیدار نمی رفت، اما با توجه به اینکه همین دیدار توانست در دیواره بحران خطرناک دو طرف شکاف ایجاد کرده و یخ روابط آنان را بشکند، از این پس دیگر چیزی عجیب نیست، زیرا در سیاست نه دوستی و نه دشمنی همیشگی نیستند.
در این میان منابع آگاه یادآور شدند که سرلشکر «دیب زیتونه» مدیر اداره کل سرویس اطلاعات سوریه مدتی است که به منظور پیگیری جزئیات مربوط به این موضوع در مسکو به سر می‌برد.
نکته قابل ملاحظه اینکه در واقع عربستان یقین حاصل کرد که بازگشت به عقلانیت اجباری تنها راه حل موجود است و دیگر ادامه پرورش و حمایت و صدور تروریسم که از کنترل ریاض خارج شده و امنیت آن را در معرض تهدید قرار داده است، بی فایده است.
از سوی دیگر عربستان دیگر به خوبی می داند که پادشاه این کشور فرعون عصر جدید نیست و دوران گذشته به سر آمده است به ویژه اینکه آمریکا نیز در برابر توازان جدید منطقه تسلیم شده و ناکامی های متعددی را تجربه کرده است، از همین رو اولویت برای ریاض کاستن از خسارت‌ها و غرق نشدن در کشمکش‌هایی است که معلوم نیست چه بهایی داشته باشد.
موضع مبهم آمریکا در برابر میانجیگری روسیه
علاوه بر این آمریکا در برابر طرح ابتکاری روسیه موضع روشنی ندارد تا جایی که این سوال مطرح است که دولت اوباما در برابر تکاپوی عربستان تحت نظارت و میانجیگری روسیه چه برخوردی خواهد داشت؟ آیا در مقابل تکاپوی روسیه که ابزارهای خود را در منطقه به کار گرفته و جذب کرده است، بی کار خواهد نشست؟
سوال دیگر اینکه آیا عربستان با جدیت و حسن نیت با طرح ابتکاری روسیه همراه خواهد شد یا بار دیگر دست به مانور می زند؟
تروریسم دامن عربستان را گرفته است
به هر حال عربستان برای بازسازی ویرانی و تخریبی که در سوریه به بار آورده است، در برابر فرصت واقعی قرار گرفته زیرا تروریسمی که دست پرورده این کشور است، به سراغش آمده و دیگر اکنون پس از درک کامل سخنان کسینجر به بندر بن سلطان مبنی بر اینکه دشمنان آمریکا باید از آن بترسند و دوستانش نیز بیشتر، دریافته است که امید داشتن به آمریکا بی حاصل است.