از اين خبر چه تصوري در ذهن ما نقش مي‌بندد؟ يك نزاع و درگيري و جنگ به استعداد دو لشگر، آن هم با تلفاتي كه ثبت شده است. چرا زودرنج و كم‌طاقت شده‌ايم و با كمترين بهانه به جان هم مي‌افتيم؟
آمار پزشكي قانوني حاكي است هر ساعت 72 درگيري منجر به جرح در كشور و 12 نزاع در تهران صورت مي‌گيرد. فقط در دو ماه نخست سال گذشته 104 هزار و 200 نفر به دليل صدمات ناشي از نزاع به مراكز پزشكي قانوني مراجعه كرده‌اند. بر همين اساس 104 هزار پرونده در مراجع قضائي تشكيل شده و بيش از 200هزار نفر تنها در دو ماه درگير كلانتري‌ها و دادسراها و دادگاه‌ها بوده‌اند.(2)
براساس اعلام رسمي قوه قضائيه، تعداد ورودي پرونده به دستگاه‌هاي قضائي بيش از 10 ميليون بوده است.(3) يعني از هر 7 ايراني، يك نفر سر و كارش با دادگاه، دادسرا، كلانتري و... است.
دستگاه‌هاي فرهنگي و مذهبي در كشور چه مي‌كنند؟ ما داراي مكتبي هستيم كه همه را دعوت به سلم و صلح و صبوري و حلم مي‌كند. ما در فرهنگ علوي و نبوي آموخته‌ايم ببخشيم و متواضع باشيم و اخلاق الهي را در جامعه پاس بداريم. كاركردها و كاربردهاي ديني ما براي فصل خصومت، ايجاد سازش و آشتي و اعلام برادري و رواداري كجاي جامعه ما بايد نمود داشته باشد؟
روايت داريم امام رضا(ع) پيامي را توسط حضرت عبدالعظيم حسني به شيعيان به‌ويژه مردم ايران دادند و فرمودند: "سلام مرا به دوستان برسان و به آنها بگو شيطان را به خود راه ندهيد. آنها را فرمان بده به رها كردن ستيزه‌جويي و روي آوردن به يكديگر، چرا كه اين كار موجب نزديك شدن به من است و نيز فرمان بده به اينكه خود را به درافتادن با يكديگر مشغول نسازند كه من با خود عهد كرده‌ام چنين كنم كه از خدا بخواهم سخت‌ترين عذاب را در دنيا به وي برساند و در آخرت جزء زيانكاران باشد... و نيز آنها را آگاه كن اگر دوستان مرا بيازارند، از حوزه ولايت من خارج مي‌شوند و بهره‌اي از ولايت ما نخواهند داشت و من از اين سرنوشت به خدا پناه مي‌برم." (4)
آيا ما با اين كارنامه از ستيزه‌جويي اجتماعي تحت ولايت امام هشتم(ع) هستيم؟ چرا اينقدر ما را با هم مشغول كرده‌اند؟ چرا يك دلخوري ساده را به نفرت، نفرت را به كينه‌جويي و كينه‌جويي را به انتقام تبديل مي‌كنيم؟ اين معضل اخلاقي اختصاص به حوزه اجتماعي ندارد. در حوزه "سياسي" هم دچار اين مصيبت هستيم. ريشه فتنه 88 همين كينه‌جويي و ستيزه‌جويي بود كه سرويس‌هاي امنيتي دشمن بر آن سوار شدند و اقتدار و امنيت ملي پاك‌ترين حكومت روي زمين را به چالش كشيدند.
براساس داده‌هاي آماري مراكز معتبر از هر 5 ازدواج در شهرستان‌ها يكي و از هر سه ازدواج در تهران يكي منجر به طلاق مي‌شود. (5) معلوم مي‌شود آن ستيزه‌جويي اجتماعي تا عمق اجتماع ما ريشه دوانده و به خانه‌هاي ما راه يافته است.
دهها هزار مركز مشاوره، كارآمدي خود را در "وصل" از دست داده‌اند و عمدتا به مديريت "فصل" روي آورده‌اند. سرريز اين رويكرد به گونه‌اي فاجعه‌آميز است كه خود را در شكل "طلاق توافقي" نشان مي‌دهد يعني مرحله‌اي كه هر دو طرف مي‌پذيرند تنها راه، جدايي است و هيچ فرمولي براي بازگشت مسالمت‌آميز به زندگي نيست. آمار زندگي مجردي در ايران چه قبل از ازدواج و چه پس از ازدواج و طلاق نگران‌كننده است.(6)
اينكه چه بايد كرد را بايد جامعه‌شناسان، روانشناسان، اساتيد علوم اجتماعي، قضات و مسئولان قضايي و امنيتي و نهادهاي مربوط به‌ويژه شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي پاسخ دهند. اما در همين مختصر كه مي‌شود راه‌حلي نشان داد، چند كلمه‌اي از باب نصح يادآوري مي‌شود.
خدا رحمت كند مرحوم دولابي را كه مي‌فرمود؛ لُب اخلاق در دو كلمه است؛ "مرنج" و "مرنجان" و نيز مي‌فرمود: بسياري از مشكلات فردي و اجتماعي و خانوادگي ما با اين دستور عالي اخلاقي قابل حل است. در اين دو كلمه دريايي از معرفت و معاني نهفته است.
مرحوم حاج‌آقا مجتهدي رحمه‌الله‌عليه قصه همين رهنمود اخلاقي را اينطور بيان مي‌كند كه مرحوم آخوند در در سفر مشهد از آقاي نخودكي اصفهاني خواستند او را موعظه كند، آقاي نخودكي فرمودند؛ "مرنج" و "مرنجان". مرحوم آخوند ملاحسين قلي همداني سئوال مي‌كنند مرنجان را فهميدم كه كسي را نبايد برنجانم اما مرنج يعني چه، مگر مي‌شود كسي كه به من اهانت كرده يا حقي را ضايع كرده از او نرنجم؟ مرحوم نخودكي مي‌فرمايد؛ علاج آن است كه خود را كسي نداني. اگر خود را كسي ندانستي ديگر نمي‌رنجي!
ريشه ستيزه‌جويي اجتماعي غرور، تكبر، خودخواهي، خودبيني، خودپسندي و...است. با اين رذايل اخلاقي بايد مقابله شود. در اين تهران 10 ميليون نفري، چند كرسي اخلاق داريم كه صاحب‌نفساني امثال دولابي‌ها و نخودكي‌ها و... آلودگي‌هاي روح ما را با نكته‌سنجي‌هاي اخلاقي بشويند؟ چند عالم اخلاقي داريم كه اين سروده حافظ را در گوش جان ما زمزمه كنند:
وفا كنيم و ملامت كشيم و خوش باشيم
كه در طريقت ما كافريست رنجيدن
با اين روحيه كه "نرنجيم" بايد صبح را شام كنيم ضمن اينكه كسي را هم "نرنجانيم". اگر به اين مقام و مرتبت رسيديم، قطعا بساط پرونده‌هاي قضائي ستيزه‌جويي اجتماعي محو خواهد شد.
پي‌نوشت‌ها:
1- رسالت، 4 مرداد 94
2- سايت الف، 9 مرداد 93
3- رئيس مركز آمار و فناوري اطلاعات قوه قضائيه، فارس 29/3/94
4- بحارالانوار، ج 71، ص 231 و نيز اختصاص شيخ مفيد، ص 247
5- محمدرضا رستمي معاون ساماندهي امور جوان وزارت ورزش و جوانان ـ مهر 3/5/94
6- مسئولين مختلف در اين باره اظهار نگراني كرده‌اند، از جمله فهيمه فرهمند‌پور، مشاور وزير كشورـ مهر 12/9/93