از کیومرث ابوالملوکی به عنوان یکی از اصلی‌ترین رواج دهندگان کشتی نوین در ایران (پس از حمید محمود‌پور) یاد می‌کنند. او اولین مربی ایرانی تاریخ کشتی آزاد ایران در رقابتهای جهانی نیز به شمار می‌رود و بجز عرصه مربیگری، در امور مدیریتی، اجرایی و حتی داوری نیز از چهره‌های مطرح تاریخ کشتی ایران محسوب می‌شود. در واقع می‌توان از ابوالملوکی به عنوان گنجینه ورزش ایران نام برد که خدمات شایانی برای ورزش و جامعه عصر خود داشته است.

زمانی که استاد ابوالملوکی کشتی را شروع کرد هنوز تیم ملی و فدراسیون کشتی ایران شکل نگرفته بود(فدراسیون کشتی ایران در سال 1326 تاسیس شده است). با این حال ابوالملوکی موفق شد بین سالهای 1321 تا 1323 چند بار قهرمان و نایب قهرمان کشور در آزاد و فرنگی شود. او سپس به عرصه مربیگری روی آورد و هدایت تیم ملی ایران را در مسابقات جهانی 1954 توکیو در دست گرفت و توانست با 2 مدال طلای عباس زندی و توفیق جهانبخت و یک مدال نقره محمد علی فردین برای نخستین بار ایران را در رتبه سوم دنیا قرار دهد. این اولین بار بود که کشتی ایران در مسابقات جهانی صاحب مدال طلا می‌شد.

ابوالملوکی اولین مربی ایرانی تاریخ کشتی آزاد ایران هم به حساب می‌آید چرا که پیش از مسابقات 1954، صائیم آریکان از ترکیه هدایت تیم ملی را بر عهده داشت.

نام استاد کیومرث ابوالملوکی در داوری هم جاویدان مانده است. او در سال 1949 میلادی اولین داور بین‌المللی کشتی ایران بوده است.

ابوالملوکی در رقابت‌های جهانی 1951 هلسینکی فنلاند و رقابت‌های المپیک 1956 ملبورن به همراه مهدی نیکخو و در رقابت‌های المپیک 1960 رم به همراه حمیدی و نیکخو قضاوت کرد و در مسابقات مهم داخلی نیز به امر داوری پرداخت. وی قضاوت مسابقه به یاد ماندنی کشتی پهلوانی بین تختی و زندی را هم بر عهده داشته است.

ابوالملوکی علاوه بر کشتی گرفتن و مربیگری و قضاوت، سال‌های متمادی نیز دبیر ورزش دبیرستان‌های تهران بود و همچنین در دانشگاه ملی و دانش‌سرای عالی تربیت بدنی طی سال‌های 1329 تا 1347 به تدریس کشتی پرداخت و در چند رقابت بین‌المللی همچون بازی‌های آسیایی 1974 تهران سرپرست تیم‌های مختلف ورزشی بود. وی همچنین عضو هیئت رئیسه اولین فدراسیون کشتی ایران در فروردین ماه سال 1328 بود.

او همچنین کتاب رموز کشتی در سال 1324 و فنون کشتی بصورت مصور در سال 1326 را تالیف کرد که با استقبال زیادی مواجه شد بگونه‌ای که این کتاب 5 بار تجدید چاپ شد.

در روزگاری که بسیاری از مردم به دلیل کمبود امکانات و عدم آشنایی با عوامل بیماری‌زا و بهداشت در بستر بیماری می‌افتادند یا جان خود را از دست می‌دادند استاد ابوالملوکی در کتابهایش از ویتامین ها، تغذیه ورزشکاران و موارد بهداشتی می نوشت و جامعه ورزش را با علم آشنا می‌کرد. او در ذیل تمامی صفحات کتب انتشار داده خود موضوعات مهمی درباره لزوم توجه هر چه بیشتر مردم به سلامت خود با روی آوردن به ورزش و دوری از عوامل بیماری‌زا را درج کرد تا در این راه نیز به وظیفه خود عمل کند.

کیومرث ابوالملوکی در سال 1303 در تهران دیده به جهان گشود. او با 92 سال سن و کوله باری از تجربه روبرویمان نشست تا از خاطرات تلخ و شیرین دوران فعالیتش در ورزش اول ایران بگوید.

مشروح گفت‌وگو با استاد کیومرث ابوالملوکی را در ادامه می خوانید:

در ابتدا درباره رواج کشتی به سبک امروزی در ایران توضیح دهید؟

کشتی که به شکل امروزی در دنیا متداول است، توسط استاد حمید محمودپور حدود سالهای 1313 و 1314 به ایران آمد. او کسی بود که در خارج از کشور تحصیل می‌کرد و مقیم ترکیه بود و توانست کشتی فرنگی و آزاد کلاسیک را وارد ایران کند و آن را رواج دهد که البته در ابتدا خیلی ها با آن مخالفت هم می‌کردند و مانع کار او می شدند. او کسی بود که وزنش کم بود و به این دلیل که جثه‌اش به کشتی‌گیران نمی‌خورد خیلی‌ها حرفش را باور نمی‌کردند و اعتقادی به او نداشتند. متاسفانه هنوز هم در کشتی حجم بدن را بیشتر از تکنیکی بودن یا داناتر بودن یک کشتی‌گیر قبول دارند و معتقد به زور هستند.

کما این که مربیانی داریم که از نظر فیزیکی بزرگ‌تر از مربیان دیگر هستند و به همین جهت پول و احترام بیشتری برای خود می خرند، اما سبک وزن‌ها که بسیاری از آنها از لحاظ فنی در جایگاه بهتری نیز قرار دارند، اما به دلیل این که زور و جثه قوی ندارند کنار گذاشته شده‌اند و کسی سراغی از آنها نمی‌گیرد. در حالی که توجه به تکنیک در کشتی امروز دنیا بسیار مهم‌تر از زور و قدرت است.

* از اولین روزی که برای نخستین بار وارد دنیای کشتی شدید بفرمایید؟

روزی برای شنا به امجدیه رفته بودم. ته خیابان سعدی امروزی دروازه‌ تهران بود که امجدیه خارج از تهران قرار داشت. با چند نفر از دوستانمان برای شنا به امجدیه رفتیم که دیدیم چند نفر در سالن کشتی مشغول به تمرین هستند که به دیدن آنها ایستادیم و از این رشته خوشمان آمد. کم‌کم توسط محمود پور وارد کشتی شدیم و او ما را تشویق به پرداختن به این رشته کرد.

در سال 1318 اولین مسابقات کشوری در ایران برگزار شد. من می‌خواستم در سال 1320 در این مسابقات شرکت کنم که به دلیل جنگ جهانی برگزاری این رقابت‌ها لغو شد، اما بالاخره در سال 1321 در این رقابت‌ها شرکت کردم و موفق شدم هم در رشته آزاد و هم رشته فرنگی عنوان نایب قهرمانی را به دست بیاورم. به همین ترتیب در سال‌های 1322 و 23 نیز در مسابقات کشوری به روی تشک رفتم که به ترتیب عنوان دوم و قهرمانی را به دست آوردم.

* چگونه شد که شما به مربیگری در کشتی رو آوردید؟

پس از حضور در کشتی دبیر ورزشی در مدارس شدم. البته در کنار آن کشتی را هم ادامه می دادم، اما کم‌کم به سمت مربیگری در کشتی روی آوردم و توانستم در تاریخ 10 دی ماه 1328 مربی رسمی فدراسیون کشتی شوم. پس از این موضوع نیز به عنوان مربی کشتی فعالیتم را آغاز کردم. موفقیت‌هایم باعث شد اولین مربی بین‌المللی کشتی در ایران شوم و در سال‌ 1327 یا 28 که انتخابات هیات رییسه فدراسیون کشتی برای نخستین بار انجام شد، من نیز انتخاب شدم.

* از چگونگی قبول هدایت تیم ملی کشتی پس از صائیم آریکان ترکیه‌ای توضیح دهید.

در المپیک 48 لندن صائیم آریکان ترکیه‌ای هدایت تیم ملی را بر عهده داشت. در آن دوره کشتی‌گیرانی نظیر طوسی، حریری و صفدری که همگی خوب بودند در آن حضور داشتند. قرار بود من نیز به این رقابت‌ها اعزام شوم که به دلیل خدمت سربازی نتوانستم به المپیک 48 لندن بروم.

این مربی ترک چند سال هدایت تیم ملی ایران را بر عهده داشت و اتفاقا دستمزد خوبی هم گرفت. او در مسابقات فنلاند و ترکیه عملکرد خوبی از خود نشان داد و در المپیک هم نتیجه‌ نسبتا خوبی گرفت تا این که من سرمربی تیم ملی ایران شدم و به مسابقات جهانی 1954 توکیو اعزام شدیم. در توکیو توانستیم برای نخستین بار دو مدال طلا و یک نقره به دست بیاوریم در حالی که مربی ترک که پیش از من حضور داشت چند برابر من پول می‌گرفت، اما نتوانست مدال طلا کسب کند.

* درباره شاگردان مطرح خود در دنیای کشتی بگویید.

من شاگردان زیادی تربیت کردم که در مسابقات جهانی قهرمان شدند و بهتر است در این مورد خود آنها اظهار نظر فرمایند. زمانی که بسیاری از قهرمانان به باشگاه پولاد می رفتند تا تمرین کشتی کنند من در آنجا مربیگری می‌کردم که اتفاقا تختی هم کارش را از آنجا شروع کرد. یک روز تختی برای تماشای مسابقات کشتی به آنجا آمده بود که من با دیدن او و اندام مناسبی که برای کشتی داشت، او را به دفتر باشگاه آوردم و او را تشویق کردم تا به سمت کشتی بیاید و حتی کار سربازی او را نیز درست کردم. تختی از خرمشهر به تهران آمده بود و وقتی خواستار روی آوردن او به کشتی شدم او در جواب گفت که آمده ام این جا تا پدر و مادرم را ببینم و فوری به خرمشهر باز گردم، اما ما او را نگه داشتیم و فدراسیون کشتی نیز به او کمک کرد و او به این صورت آرام‌آرام وارد عرصه کشتی شد.

* درباره خصوصیات بارز تختی و این که چرا او پس از سال‌ها همچنان در دل مردم و اهالی کشتی جای دارد، بگویید.

او پسر فوق‌العاده‌ نجیب و با ایمانی بود. در همان زمان کودکی نمازش را سر وقت می خواند و نسبت به ادای آن بسیار حساس بود. او در عین این که کشتی می گرفت در ما‌ه‌ مبارک ‌ر‌مضان از گرفتن روزه نیز غافل نمی‌شد. به فقرا کمک زیادی می‌کرد به گونه‌ای که حتی از شکم خود می‌زد تا به دیگران کمک کند. بی جهت نیست که نام "تختی" برای همیشه بر پیکره کشتی ماندگار شده است. هر چه از تختی بگویم کم است. من در مسابقات زیادی چه داخلی و چه خارجی به همراه او بودم، اما یک بار هم از او چیز بدی ندیدم. تختی معتقد بود "زندگی یعنی عشق خدمت به مردم و زمانی که این عشق بمیرد زندگی نیز مرده است"

* ماجرای قسم نامه که در خانه شما و با حضور کشتی‌گیران حاضر در مسابقات جهانی توکیو امضا شد، چه بود؟

در آن زمان کشتی ورزش اول ایران بود و فدراسیون کشتی اهمیت زیادی برای سیاسیون داشت. یکی از تجار معروف بازار و از بزرگان ورزش باستانی که مورد احترام جامعه ورزش و بازاریان بود آقای جمال الدین قطب نام داشت که ریاست فدراسیون کشتی را بر عهده داشت. در آن زمان عده ای به عناوین مختلف در صدد برکناری او بودند تا خودشان جانشین او شوند و تیم کشتی آماده ای را تحویل بگیرند و به ژاپن(جهانی 1954) بروند. از طرفی هم برخی کشتی گیران که در جریان فعالیتهای مخالفین بودند، با آنها نیز تماسهایی گرفته می‌شد و به آنها وعده هایی داده شده بود تا پشت تیم را خالی کنند. من هم با توجه به وظیفه ای که بر عهده داشتم نمی توانستم بی‌نظر و بی تفاوت باشم و تصمیم داشتم تیمی قوی و آماده را به این مسابقات که برای اولین بار به عنوان مربی تیم ملی ایران انتخاب شده بودم اعزام کنم. احساس مسئولیت می کردم و نگران هم بودم و نمی خواستم تیمی را که در آن شرایط برای مسابقات جهانی آماده کرده بودم از دست بدهم.

برای رسیدن به همین هدف نفرات تیم ملی را در تاریخ ششم آذرماه 1332 به منزلم دعوت کردم. غلامرضا تختی، عباس زندی، حسین عرب، توفیق جهانبخت، ناصر گیوه چی، مهدی یعقوبی، و محمود ملاقاسمی اول وقت آمدند ولی آقایان ابراهیم کوکپری و محمدعلی فردین که دعوت شده بودند به جلسه نرسیدند.

همگی آنها در جریان اغراض سیاسی پشت این موضوع بودند و نیازی نبود برایشان خیلی توضیح بدهیم. همگی کشتی‌گیران دست در دست هم گذاشتند تا با هم یک دل شوند و برای موفق شدن تیم ملی از دل و جان تلاش کنند. آن زمان تختی و زندی پیشنهاد دادند که همگی به قرآن قسم بخوریم که پای منافع کشور بایستیم و با یکدیگر اتحاد داشته باشیم. اعضای تیم رفتند و وضو گرفتند و تعدادی نیز نماز خواندند. سپس با اعلام صلوات، قرآن را آوردیم و روی میز گذاشتیم و حاضرین دست خود را روی قرآن گذاشتند و کلمات قسم نامه را شمرده و با صدای رسا بر زبان آوردند و همگی آن را امضا کردند.

* پس از کسب موفقیت در مسابقات جهانی 1954 چه پاداشی به نفرات تیم ملی اختصاص داده شد؟

خوشبختانه برای اولین بار در تاریخ ایران ۳ نفر از کشتی‌گیران ایرانی، عباس زندی نفر اول جهان و برنده مدال طلا، توفیق جهانبخت نفر اول جهان و برنده مدال طلا و محمدعلی فردین نفر دوم جهان، چنین عناوینی بدست می آوردند و تیم کشتی آزاد ایران برای اولین‌بار به مقام سومی جهان رسید که عنوان بی‌نظیری بود. وقتی به تهران بازگشتیم رییس سازمان ورزش از من مشورت گرفت که به مدال آوران چه پاداشی اختصاص دهد که من پیشنهاد دادم به آنها خانه بدهند تا آینده‌شان تضمین شود. آنها نیز به مدال آوران تیم نفری یک خانه 500 متری در نارمک اهدا کردند. این آغازی بر اهدای جوایز برای موفقیت در مسابقات بعدی نیز بود.

* پس از کسب اولین طلا در مسابقات جهانی توسط کشتی ایران استقبال از تیم ملی در ایران به چه شکل بود؟

همان زمانی که ما موفق به کسب این عنوان شدیم، سپهبد جهانبانی که ریاست تربیت بدنی را بر عهده داشت از ایران برای ما پیام قدردانی و تبریک فرستاد و دستور داد استقبال بسیار خوبی از تیم ملی صورت گیرد. وقتی به ایران بازگشتیم استقبال بسیار در خور توجهی از تیم ملی شد به گونه‌ای که تمام فرودگاه پر از جمعیت بود که این جمعیت بی‌نظیر بود. پس از آن ما یک هفته‌ در هتل رامسر مهمان رییس سازمان تربیت بدنی وقت بودیم. در آن زمان آن هتل یکی از بهترین‌های ایران بود که هر کسی را به آنجا راه نمی‌دادند. پس از اقامت در هتل پاداش بسیار خوبی نیز به اعضای تیم اهدا شد.

* اولین قضاوت بین‌المللی شما در کشتی در چه مسابقاتی بود؟

اولین قضاوتم در مسابقات جهانی 1951 هلسینکی فنلاند بود. پس از آن در المپیک 1956 ملبورن به همراه نیکخو و 1960 رم را نیز به همراه حمیدی و سید محمد خادم داوری کردم که عملکردم خوب بود و مورد تایید فدراسیون جهانی کشتی قرار گرفت. حتی در فینال المپیک هم قضاوت کردم.

* آیا خاطره‌ای از محمدعلی فردین که پس از نایب قهرمانی جهان به سمت بازیگری در سینما رو آورد دارید؟

در مسابقات جهانی توکیو پس از برگزاری مسابقات وقتی به هتل باز گشتیم دیدیم در لابی هتل جمعیت زیادی جمع شده‌اند. علت را جویا شدیم که تختی گفت "فردین به عنوان سومی راضی است و دیگر نمی خواهد در کشتی آخر به روی تشک برود اما جمعیت خواستار کشتی گرفتن او هستند و می خواهند که او ادامه بدهد. " اگر فردین کشتی نمی گرفت، سوم می‌شد اما اگر کشتی آخر را می‌برد مدال نقره می‌گرفت. فردین در آن زمان گوشش را عمل کرده بود و درد زیادی داشت و می‌گفت به خاطر سلامتی‌ام نمی‌خواهم کشتی بگیرم. من هم در جواب گفتم سلامتی از کشتی گرفتن بسیار مهم‌تر است که این حرف من باعث تعجب همه شد. یک ساعتی که گذشت با فردین صحبت کردم و به او گفتم تو پس از گذراندن مراحل سخت به تیم ملی راه پیدا کردی و نباید به این راحتی شانس رسیدن به نایب قهرمانی در جهان را از دست بدهی که او نیز با حرف‌های من آرامتر شد و قبول کرد که کشتی بگیرد و در نهایت نیز با پیروزی مقابل حریف خود به عنوان نایب قهرمانی جهان رسید. فردین هم پس از کشتی به سمت بازیگری رفت و از آنجا که محبوبیت زیادی داشت بسیار زود جای خود را در عرصه سینما باز کرد. او مانند تختی نبود، اما فردین هم در کار خیر پیش قدم بود.

* طی چه سال‌هایی در فدراسیون کشتی به عنوان نایب رییس و دبیر حضور داشتید؟

سرهنگ معروف خانی رییس فدراسیون کشتی بود که من سال‌ها در زمان او دبیر فدراسیون بودم. دوران طلایی کشتی ایران زمانی بود که تیمسار دفتری که رییس دژبان ارتش بود، ریاست فدراسیون کشتی را برعهده گرفت. او قدرت زیادی داشت که از آن برای کمک به کشتی استفاده زیادی کرد. حتی تشک‌های مدرن را وارد ایران کرد و در داخل کشور از روی آنها تولید صورت گرفت. برای کشتی‌گیران پس از تمرین و مسابقات دوش آب گرم و سرد گذاشت و اقدامات بسیار خوبی در آن زمان برای کشتی انجام داد. زمانی که ما کشتی می‌گرفتیم شب‌ها دزدکی به حوض آب حیاط دارلفنون می رفتیم تا آب تنی کنیم، اما وقتی تیمسار دفتری آمد امکانات خوبی برای کشتی‌گیران مهیا شد.

* در حال حاضر آیا پیگیر اتفاقات کشتی هستید؟

زندگی من با کشتی گره خورده است و در حال حاضر نیز کشتی را بسیار دوست دارم و پیگیر اتفاقات آن و کسب نتایج کشتی‌گیران ایران در مسابقات بین‌المللی هستم. امیدوارم کشتی ایران بیش از پیش بر روی ریل موفقیت قرار گیرد. البته الان از نظر سلامت جسمانی با مشکلاتی روبرو هستم و دیگر مثل سابق نمی‌توانم پیگیر کشتی باشم. الان دو سال است که مرتب به پزشک مراجعه می‌کنم و پس از عملی که بخاطر آب مروارید چشم داشتم، دیگر مثل سابق نیستم.

* وضعیت کشتی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در حال حاضر مدیران خوبی در فدراسیون کشتی حضور دارند و رسول خادم نیز بر امور مسلط است. خادم کسی است که در المپیک و جهان عنوان قهرمانی را برای ایران به دست آورده است و به خوبی با مشکلات کشتی آشنا است. او افرادی را که صلاحیت دارند دور خود جمع کرده است و به نظر من کشتی در مسیر خوب خود قرار گرفته است.

* چه توصیه‌ای به جوانان که علاقمند به کشتی هستند دارید؟

توفیق جهانبخت یکی از کشتی‌گیران بسیار خوب من بود که من در مدرسه معلم او نیز بودم. روزی آمد و به من گفت "استاد می‌خواهم چند ماه کشتی نگیرم و به درس‌هایم برسم" که من به او گفتم مهم‌ترین چیز برای تو رسیدگی به درس‌هایت است. اگر در کنار آن توانستی کشتی هم بگیر و اگر هم نشد مهم نیست که او بعدها توانست مهندسی الکترونیک را از کشور انگلستان بگیرد و به پیشرفت‌های خوبی در درس خود رسید که در نهایت متاسفانه به بیماری یرقان مبتلا شد و در سن 40 سالگی درگذشت. او حتی دو بار هم برای معالجه به انگلستان رفت، اما فایده‌ای نداشت. او کشتی‌گیری بود که در وزن‌های سوم و چهارم و پنجم کشتی گرفت و واقعا نابغه بود. جوانان ما اول به خودشان، بعد به درس، به اداره زندگی و اگر وقتی داشتند به سمت کشتی بروند نه این که تمام زندگی خود را رها کنند و تنها به کشتی روی بیاورند.

* در پایان اگر صحبت ناگفته‌ای مانده است بفرمایید؟

این که کشتی‌گیران ما در عرصه های بین‌المللی و المپیک پرچم ایران را به اهتزاز در می آورند لحظه بسیار با شکوه و به یاد ماندنی برای آنها و همه مردم ایران است که باید قدر همه این لحظات را بدانند. این که یک کشتی‌گیر ما می‌رود و برای کشور دیگری کشتی می‌گیرد کار بی ارزشی است. حسی که یک کشتی‌گیر ایرانی پرچم کشور خودش را به اهتزاز در می آورد و گریه می‌کند چیز دیگری است، اما چه فایده اگر یک کشتی‌گیر ایرانی بخواهد پرچم کشور دیگری را به اهتزاز در آورد. مگر در زمان ما کشتی‌گیرانمان را کشورهای دیگر نمی‌خواستند؟ اما آنها فقط به فکر ایران و مردم شان بودند و حاضر نشدند برای کشور دیگری کشتی بگیرند.

سوابق قهرمانی، مدیریتی و اجرایی استاد کیومرث ابوالملوکی به ترتیب زیر است:

قهرمان کشتی آزاد ایران – 1323

قهرمان کشتی فرنگی ایران – 1323

نایب قهرمان کشتی آزاد ایران – 1322

نفر سوم کشتی فرنگی ایران – 1322

دبیر ورزش دبیرستان‌های تهران – 1324

نویسنده اولین کتاب علمی، آموزشی کشتی در ایران – 1324

نویسنده اولین کتاب فنون کشتی‌های آزاد و فرنگی مصور – 1326

عضو هیات رییسه و انتخابی اولین فدراسیون کشتی ایران – 1328

اولین داور بین‌المللی کشتی ایران – 1328

مربی رسمی فدراسیون کشتی ایران با تصویب انجمن ملی تربیت بدنی ایران – 1328

سرمربی تیم ملی کشتی آزاد ایران در مسابقه‌های جهانی توکیو – 1333 (1954)

دبیر و نایب رییس فدراسیون کشتی ایران بین سال‌های 1337 تا 1341 و همچنین بین سال‌های 1349 تا 1351

بازرس فنی سازمان تربیت بدنی ایران – 1341

استاد کشتی دانش‌سرا و دانشکده تربیت بدنی و دانشگاه ملی و دانشسرای عالی تربیت بدنی ایران – 1331 تا 1347

حضور در کلاس کشتی فرنگی، بدنسازی، ورزش‌های دبیرستانی و دانشگاهی در کشورهای سوئد و فنلاند – 1334 (1955)

سرپرست امور کشتی فرنگی کشور – 1336

سرپرست، مربی، داور در بازی‌های المپیک، مسابقه‌های جهانی و بین‌المللی و کنگره‌های ورزشی – 1949، 1951 ، 1954 ، 1956 ، 1959 ، 1960، 1964 ، 1971، 1974 و 1978 .

نظامت دروس عملی شبانه و روزانه تربیت بدنی دانشسرای عالی – 1345

نویسنده کتاب 10 دقیقه ورزش برای بانوان – 1346

سرپرست رشته‌های وزنه‌برداری، بدمینتون، دوچرخه‌سواری، تیراندازی در بازی‌های آسیایی 1974 تهران

شهردار دهکده المپیک از 1354 تا 1358

مفتخر به کسب ده‌ها مدال، نشان و دیپلم‌های افتخار ورزشی از ایران و سایر کشورهای جهان